کتی گنون/اسوشیتدپرس

شاهانه در ۱۷ جنوری هر سال کیک می‌پزد و دوستان خود را به خانه‌اش در پشاور پاکستان دعوت می‌کند. آنها برای پسر او آهنگ تولدی می‌خوانند و حتا شمع روشن می‌کنند. اما، این سالگره برای پسری است که شاهانه سال‌ها پیش از دست داد.

اسفندخان، پسر او، در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۴ در جریان حمله مردان تفنگدار به یک مکتب متعلق به ارتش پاکستان کشته شد. در این حادثه، ۱۵۰ نفر جان خود را از دست دادند که اکثراً کودکان ۵ سال به بالا بودند.

این حمله توسط تحریک طالبان پاکستان انجام شد که حالا هفت سال بعد از آن حادثه، حملات خود را تشدید کرده‌اند و با بازگشت طالبان به قدرت در افغانستان انگیزه‌ای بیشتر یافته اند. این گروه در هفته آخر ماه دسامبر، هشت عسکر پاکستانی را در جریان چندین زد و خورد در شمال غرب پاکستان کشتند. همچنان، دو عسکر دیگر را در یک پاسگاه دور افتاده، شب چهارشنبه هلاک کردند.

بنا به گزارش سازمان ملل که در جولای نشر شد، طالبان پاکستانی دو باره به انسجام و سازماندهی خود روی آورده‌اند. رهبران این گروه در افغانستان زندگی می‌کنند. این موضوع به دل کسانی چون شاهانه ترس از تشدید حملات وحشیانه این گروه را انداخته است.

با این حال، به نظر نمی‌آید که طالبان افغان قصد بیرون کردن طالبان پاکستانی از افغانستان را داشته باشد یا جلو حملات این گروه به پاکستان را بگیرد. این در حالیست که حکومت پاکستان تلاش دارد که جهان را به تعامل با طالبان متقاعد ساخته و جلو فروپاشی اقتصادی افغانستان را بگیرد.

همسایگان افغانستان و قدرت‌های بزرگ مانند چین، روسیه و ایالات متحده به این مساله فکر می‌کنند که چطور با حاکمان جدید در کابل برخورد کنند.

چندین گروه شبه نظامی در جریان چهار دهه جنگ در افغانستان برای خود پناهگاه درست کرده اند که برخی از آنان، مانند طالبان پاکستان، به طالبان افغان در جنگ با حکومت افغانستان و امریکا کمک می‌کردند.

طالبان نمی‌خواهند یا نمی‌توانند که گروه‌های شبه نظامی را از افغانستان بیرون کنند. البته در این میان، داعش استثنا است که دشمن طالبان به حساب می‌آید و نه تنها با این گروه جنگیده است بلکه برشیعیان، مکاتب، مساجد وحتا یک شفاخانه زایشگاه در افغانستان حمله کرده که در جریان آن صدها نفر کشته شدند.

واشنگتن شاخه داعش در افغانستان، موسوم به داعش خراسان را مایه نگرانی خود می داند. برعکس، القاعده، متحد دیرینه طالبان، را دیگر تهدید جدی به حساب نمی‌آورد. البته، مقامات ارشد نظامی امریکا می‌گویند که نشانه‌های اندک قدرت گیری القاعده به چشم می‌خورد، اما سازمان ملل در گزارش اخیر خود می‌گوید که این گروه پراگنده است و برای بقا تقلا می‌کند.

با این حال، گروه‌های شبه نظامی زیادی در افغانستان حضور دارند که موجب نگرانی همسایگان افغانستان اند.

چین از حضور شورشیان ایغور در افغانستان نگران است. زیرا، این گروه به دنبال جدایی ولایت سین کیانگ چین است. در عین حال، روسیه و کشورهای آسیای میانه از جنبش اسلامی ازبیکستان نگران اند که در سال های اخیر از میان ازبیک های افغانستان جنگجو جذب کرده است.

فعالیت‌های طالبان پاکستانی، اسلام اباد را همواره نگران کرده است. این گروه در سال‌های اخیر بدترین حملات، از جمله حمله به مکتب مربوط به ارتش در ۲۰۱۴، را در پاکستان سازماندهی کرده است.

سازمان ملل شمار جنگجویان تحریک طالبان پاکستان را ۴ الی ۱۰ هزار نفر تخمین زده است. امیر رنا، رئیس موسسه مطالعات صلح پاکستان باور دارد که طالبان پاکستانی حالا می‌تواند فراتر از مناطق قبایلی، از نواحی دیگر پاکستان هم نیرو جذب کند.

تحلیلگران می‌گویند که عدم تمایل طالبان برای سرکوب یا جلوگیری از فعالیت‌های جنگجویان پاکستانی نشانه خوبی از آمادگی این گروه برای برخورد با گروه‌های متعدد شبه نظامی در افغانستان نیست.

مایکل کوگلمان، معاون برنامه آسیا در مرکز تحقیقاتی ویلسون می‌گوید، «واقعیت روشن این است که به جز از داعش، اکثر گروه‌های تروریستی که در افغانستان حضور دارند، متحد طالبان به حساب می‌آیند. با این که کشورهای غربی و منطقه بالای این گروه فشار زیاد می‌آورند، اما طالبان حاضر نیستند به روی دوستان خود شمشیر بکشند.»

حضور گروه‌های شبه نظامی در افغانستان کار را از لحاظ سیاسی برای پاکستان سخت ساخته است که تلاش دارد کشورهای جهان را به تعامل با طالبان تشویق کند تا افغانستان به سوی ثبات قدم بردارد و به ورطه فلاکت اقتصادی نیفتد.

تحلیلگران می‌گویند که محاسبه ارتش پاکستان این است که فعلا حملات طالبان پاکستانی را تحمل می‌کند و ترجیح می‌دهد که به خاطر حضور این گروه در افغانستان بالای طالبان فشار نیاورد تا مبادا باعث تضعیف موقعیت طالبان در افغانستان شود. بی‌ثباتی و هرج و مرج در افغانستان سیلی از پناهندگان را به سوی پاکستان روانه خواهد کرد. اسلام آباد به غربی‌ها هشدار داده است که مقصد نهایی این پناهندگان اروپا و امریکا خواهد بود.

اسلام آباد در این اواخر با طالبان پاکستانی در پای میز مذاکره نشست، اما به توافقی پایدار دست نیافتند. امیر رنا از موسسه مطالعات صلح پاکستان گفت که سیاست مذاکره و تهاجم هم زمان به طالبان پاکستانی «گیج کننده» است و می‌تواند مواضع شبه نظامیان در دو کشور را تقویت کند و متحدان پاکستان را نگران سازد.

رنا می‌گوید که چین که میلیون‌ها دالر را در پاکستان سرمایه گذاری کرده‌ است، از مذاکرات حکومت با طالبان پاکستانی خشنود نیست. زیرا، این گروه رابطه نزدیکی با شورشیان جدایی طلب ایغور دارد. همچنان، طالبان پاکستانی مسوولیت حمله و قتل مهندسان چینی درشمال غرب پاکستان در ماه جولای و بمبگذاری در هوتلی که سفیر چین در آن حضور داشت، به عهده گرفته است.

فشارها بالای پاکستان افزایش یافته است تا این کشور از طالبان افغان بخواهد که طالبان پاکستانی را از خاک افغانستان بیرون کرده و تحویل این کشور بدهد. اما واقعیت رابطه اسلام اباد با طالبان پیچیده است.

ارتش قدرتمند پاکستان که سیاست این کشور در قبال افغانستان در قبضه‌اش است، رابطه‌ای دیرینه ۴۰ ساله با رهبران طالبان دارد. آنها در کنارهم و با حمایت امریکا، با اتحاد شوروی جنگیدند و این قدرت اشغالگر را شکست دادند.

پس از حمله امریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱، پاکستان از سوی واشنگتن و متحدان افغان آن متهم به حمایت از طالبان شد. با این که رهبران طالبان و خانواده‌های شان در پاکستان زندگی می‌کردند و با حکومت پیشین افغانستان می‌جنگیدند، اما حکومت پاکستان این اتهام را رد کرد.

طالبان هم در جایی، به خصوص در مورد سرحد طولانی دو کشور، با پاکستان تضاد منافع دارد. افغانستان هیچ‌گاه خط دیورند را به عنوان سرحد رسمی دو کشور به رسمیت نشناخته است. هفته گذشته، طالبان افغان از ساخت حصارسیمی در سرحد دو کشور خشمگین شده و تهدید کردند که برای جلوگیری از ساخت آن اقدام خواهد کرد. ویدیوها در شبکه های اجتماعی نشان می دادند که طالبان سیم‌های خاردار برای ساخت حصار را خراب می‌کردند و سربازان پاکستانی را تهدید به حمله می‌کردند.

وزارت دفاع طالبان در بیانیه‌ای گفت که پاکستان حق کشیدن حصار سیمی در مرز دو کشور را ندارد. در واکنش، جنرال بابر افتخار، سخنگوی ارتش پاکستان روز چهارشنبه در یک کنفرانس خبری گفت که ۹۴ درصد ساخت حصار سیمی تکمیل شده و این کار ادامه خواهد یافت.

او گفت: «حصار سیمی در مرز افغانستان و پاکستان برای تنظیم مسایل امنیتی، عبور و مرور و تجارت میان دو کشور ضروری است. هدف از این حصار نه ایجاد جدایی میان مردم دو طرف سرحد بلکه حفاظت از آنان است.»

بیل روگیو، سردبیر مجله لانگ وار جورنال، که مسایل مربوط به شورشگری را دنبال می‌کند، می‌گوید حتا اگر پاکستان از طالبان بخواهد که رهبران طالبان پاکستانی را به این کشور تحویل بدهد، به نتیجه‌ای دست نخواهد یافت.

به گفته او، «طالبان افغان به دلایل مشخصی طالبان پاکستانی را از افغانستان بیرون نخواهد کرد، همان طور که القاعده را اخراج نکرد. هر دو گروه در پیروزی طالبان افغان نقش کلیدی را بازی کرده اند. آنها در کنار طالبان افغان در ۲۰ سال گذشته جنگیدند و قربانی های زیادی در این نبرد دادند.»