نقش تسلیحات هسته‌ای در جنگ و صلح میان هند و پاکستان
حمله مرگبار هفته گذشته به گردشگران در کشمیر، تنش بین هند و پاکستان را تا سطح درگیری افزایش داده است. هند پاکستان را متهم کرده است که در این کشتار دست دارد، اتهامی که پاکستان آن را رد می‌کند.
در پی این حمله دو همسایه دارای سلاح هسته‌ای سطح روابط دیپلوماتیک خود را کاهش داده‌اند، معاهدات کلیدی بین دو کشور از جمله معاهده آب رودخانه سند را تعلیق و اتباع یکدیگر را اخراج کرده‌اند. تشدید تنش تا این سطح بزرگترین عقبگرد در روابط دو کشور از سال ۲۰۱۹ است، زمانی که یک موتر بمب گذاری شده جان ۴۰ سرباز هندی را در کشمیر گرفت. هند پاکستان را مقصر دانست اما اسلام‌آباد این اتهام را رد کرد.
پاکستان می‌گوید اطلاعات موثقی از حمله قریب‌الوقوع نظامی هند دارد و دهلی هم به احتمال حمله نظامی اما محدود اشاره کرده است. پاکستان می‌گوید که به هر حمله‌ای پاسخ متناسب خواهد داد.
در مطلب زیر نگاهی به ظرفیت‌های هسته‌ای دو کشور و آنچه ممکن است رخ دهد انداخته شده است.
عامل بازدارنده هسته‌ای
هند و پاکستان تنها چند دهه بعد از استقلال از بریتانیا شروع به ساخت زرادخانه‌های هسته‌ای خود کردند. اما هدف از مسلح شدن به سلاح هسته‌ای عمدتا جلوگیری از جنگ بوده تا شروع آن.
در دکترین نظامی هند سیاست پیشقدم نشدن در استفاده از سلاح هسته‌ای مشخص است. این بدان معناست که تنها در صورت حمله هسته‌ای به نیروهای هندی یا قلمرو این کشور، با سلاح هسته‌ای تلافی خواهد کرد.
اما پاکستان سیاست متفاوتی دارد و آستانه توسل آن به سلاح اتمی مبهم است. پاکستان مشخص نکرده است که در چه شرایطی دقیقا از سلاح هسته‌ای استفاده خواهد کرد. یک دلیل آن است این است که میزان تهدید هند را کاهش دهد.
نداشتن جزییات از زرادخانه‌های یکدیگر
هیچ یک از هند و پاکستان درباره نوع سلاح‌های هسته‌ای یکدیگر یا تعداد آنها اطلاع ندارند. هند اولین آزمایش هسته‌ای خود را در سال ۱۹۷۴ انجام داد. پاکستان متعاقب آن اولین آزمایش هسته‌ای خود را در سال ۱۹۸۸ انجام داد.
اطلاعات مراکز تحقیقاتی نشان می‌دهد که پاکستان دارای ۱۷۰ کلاهک است در حالی که هند ۱۷۲ کلاهک دارد. برخی اطلاعات هم نشان می‌دهند که ممکن است پاکستان بیش از ۲۰۰ کلاهک داشته باشد.
علیرغم دهه‌ها خصومت و سوء ظن، هند و پاکستان پیمانی را امضا کرده‌اند که آنها را از حمله به تأسیسات هسته‌ای یکدیگر منع می‌کند.
به عنوان بخشی از ممنوعیت حمله به تاسیسات و زرادخانه هسته‌ای، دو طرف هر ماه جنوری سال لیست تاسیسات و زرادخانه هسته‌ای خود را مبادله می‌کنند. آنها برای ۳۴ سال متوالی این کار را انجام داده‌اند.
با این حال، هیچ یک از دو کشور پیمان جهانی منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای با هدف جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای و فناوری تسلیحات هسته‌ای را امضا نکرده‌اند.
حملات محدود به اهداف خاص
تنش بین هند و پاکستان هر از گاهی به حملات و اقدامات تلافی جویانه هدفمند انجامیده است که به آرامی تشدید شده و در عین حال به هر طرف این امکان را می‌دهد که عقب‌نشینی کرده و مانع درگیری تمام عیار شود. درگیری‌های مرزی میان دو کشور رایج است.
اما وضعیت این‌بار در هند متفاوت است، فشار داخلی زیادی بر حکومت این کشور وجود دارد که به حمله کشمیر واکنش نشان دهد زیرا بیشتر قربانیان حمله به گردشگران در کشمیر هندی بودند.
نمونه‌ای از تشدید تنش که به حمله انجامید بمبگذاری سال ۲۰۱۹ است که در آن بمب‌گذار انتحاری با موتر بمبگذاری شده دست‌کم ۴۰ سرباز هندی را کشت. هند در اقدام تلافی‌جویانه قبل از سپیده دم متوسل به حمله هوایی شد که گفته شد یک کمپ آموزشی تروریست‌ها در پاکستان را هدف قرار داده است.
پاکستان بعداً اعلام کرد که دو هواپیمای جنگی هند را در کشمیر سرنگون و یک پیلوت را دستگیر کرده است. پیلوت در نهایت آزاد شد و وضعیت روابط دو کشور به عادی شدن گرایید. اما این رویداد نشان داد که هند مایل است وارد حریم هوایی پاکستان شود و حملاتی را انجام دهد.
در بحران کنونی، دو طرف هنوز حرکت چشمگیری انجام نداده‌اند. پاکستان اعلام کرده است که جنگنده‌های هندی را بر فراز حریم هوایی خود دیده است و یک پهپاد جاسوسی «متعلق به هند» را سرنگون کرده است.
با این حال،حملات تلافی‌جویانه هند یا پاکستان احتمالاً در امتداد خط کنترول، مرز جداکننده کشمیر انجام خواهد شد. در این حمله زیرساخت‌های ارتش یا تاسیسات شبه‌نظامیان هدف خواهند بود. اما این تاکتیک خطر اشتباه محاسباتی را به همراه دارد زیرا در صورت بروز تلفات انسانی احساسات داخلی را تشدید می‌کند.
واکنش جامعه بین‌المللی به رویداد کشمیر
با جنگ در خاورمیانه و اوکراین، و جهانی درگیر هرج و مرج اقتصادی، جامعه بین‌المللی اشتهای کمی برای آغاز یک جنگ در جنوب آسیا دارد.
مارکو روبیو، وزیر خارجه امریکا گفته است که با هند و پاکستان تماس خواهد گرفت و از دیگر دولت‌های خارجی خواسته است که وارد عمل شده و اوضاع را آرام کنند.
متحدان ثروتمند پاکستان در خلیج فارس تمایل خود را برای ثبات و امنیت ابراز کرده‌اند و همزمان، هند درباره این بحران با اعضای گروه ۷ در تماس است.
چین، مهمترین بازیگر منطقه، از هر دو طرف خواسته است تا خویشتنداری نشان دهند. سازمان ملل همچنین از پاکستان و هند خواسته است تا تنش‌زدایی کنند. خلاصه هیچ کشوری جنگ دیگری را در جهان نمی‌خواهد.
