چرا خزانه‌دار طالبان بی‌خزانه شد؟
هدایت‌الله بدری، وزیر مالیه پیشین طالبان که در میان حلقات این گروه به گل‌آغا اسحاقزی مشهور است، از نزدیکان ملا عمر، بنیانگذار تحریک طالبان و فرد تاثیرگذار و کلیدی قبیله اسحاقزی و البته از بازماندگان اختر محمد منصور، رهبر دوم طالبان، شمرده می‌شود.
برکناری او از وزارت مالیه و تعیینش به عنوان رئیس بانک مرکزی طالبان، شکاف عمیق داخلی را نمایان می‌کند. برای پی‌بردن به عمق این شکاف هدایت‌الله بدری را بیشتر بشناسیم.
او باشنده اصلی ولسوالی میوند قندهار است. هدایت‌الله بدری در سال ۲۰۰۵ مسئولیت اکمالات و تجهیزات نظامی را برای طالبان در حوزه جنوب غرب به‌عهده گرفت. بر اساس گزارش وزارت مالیه امریکا، آقای بدری در سال ۲۰۰۶ مسئولیت جمع‌آوری «زکات» برای افراد انتحاری و تمویل خانواده‌های آنان در بلوچستانِ پاکستان را به شانه داشت.
وزارت مالیه ایالات متحده در سال ۲۰۱۰ با پخش اطلاعیه‌ای گفته بود که سه تن از اعضای گروه طالبان را در فهرست تحریم‌های خود اضافه کرده است. این تصمیم براساس خطراتی گرفته شده بود که این افراد متوجه منافع امریکا در جهان ساخته بودند. در این خبرنامه آمده بود که نصیرالدین حقانی، گل‌آغا اسحاقزی (هدایت الله بدری) و امیر عبدالله، شامل این فهرست شده‌اند.
اما تحریم امریکا که هنوز پابرجاست، تزلزلی در کار بدری وارد نکرد. هدایت‌الله بدری پیش از بازگشت مجدد طالبان به قدرت، سال‌ها به‌حیث مسئول کمیسیون مالی شورای کویته کار کرد و در همان سال‌ها به اختلاس میلیون‌ها روپیه و دالر از خزانه طالبان متهم شد، اما با توجه به نفوذ و رسوخش در بخش‌های نظامی طالبان، هیچ کسی تاکنون قادر به کنار گذاشتن یا بازداشت او نشد.
پذیرش برکناری یا استعفای ملا بدر توسط رهبری طالبان امر ساده‌ای نیست. هدایت‌الله بدری با در اختیار داشتن کیسه کلان پر از پول طالبان که منبع اصلی آن فروش مواد مخدر و جمع آوری اعانه از مدارس پاکستانی بود، به فرد پادشاه‌ساز پس از افشای مرگ ملا محمدعمر آخند در سال ۲۰۱۵ تبدیل شده بود. براساس اطلاعات، اغلب رهبران و فرماندهان طالبان با جانشینی اختر محمد منصور، رهبر دوم، موافق نبودند زیرا که او را به دست داشتن در قتل ملاعمر متهم می‌کردند. اما نقش هدایت‌الله بدری در خرید رای افراد تاثیرگذار رهبری و وادار کردن آنان به پذیرش رهبری اختر محمد منصور، برجسته بود. بعد هم تاریخ تکرار شد.
پس از کشته شدن اختر محمدمنصور در حمله پهپادی امریکا در سال ۲۰۱۶، هدایت‌الله بدری با هزینه گزاف توانست حمایت رهبران قبایل و فرماندهان طالبان را برای پذیرش ملا هبت‌الله آخندزاده، همچون رهبر طالبان جلب کند. جالب است که محاسبه او در پشتیبانی از رهبر فعلی طالبان چنان بود که هبت‌الله فرد جنگی نیست و پولی هم در اختیار ندارد و می‌توان نقش دست نشانده خوبی را برای او و دوستانش ایفا کند و قدرت اصلی در دستان این حلقه بماند.
هرچند این محاسبه در هفت سال گذشته درست از آب درآمد، اما تمرکز قدرت در افغانستان چنان است که هر کسی در بالاترین مقام اجرایی کشور، به زودی به قدرتمندترین فرد تبدیل خواهد شد. آن رهبر «ضعیف غیرجنگی» حالا دیگر هر روز با فرمان‌های مختلف و تاسیس لشکرهای حمایتی و البته حمایت کشورهای منطقه، جزایر قدرت رقبایش را به چالش کشیده است.
این است که ملا هبت‌الله در تازه‌ترین اقدام برخلاف انتظار هدایت‌الله بدری را نیز کنار گذاشته و ماموریت ریاست عمومی بانک مرکزی را به او سپرده است. اما منابع اطلاعاتی به نقل از نزدیکان آقای بدری می‌گویند که او ناراض است و احتمالاً مسئولیت «دافغانستان بانک» را نخواهد پذیرفت.
دیر نخواهد که سرنوشت بدری روشن خواهد شد. اما هنوز هم نباید او را دست‌کم گرفت. هدایت‌الله بدری متحدان قدرتمندی در رهبری و صفوف طالبان دارد و با ادارات حساس امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران نزدیک است. به نظر می‌رسد که اخیراً پس از گرمی روابط تهران- کابل و رفت و آمد مقامات جمهوری اسلامی ایران به کشور، ترور داوود مزمل، والی قبلی طالبان در بلخ و برکناری هدایت بدری از وزارت مالیه، عناصر نزدیک ایران در ساختار طالبان آسیب‌پذیر و در تیررس رهبر و سایر اعضای رهبری جناح‌های طالبان قرار گرفته‌اند.
اما چه باعث شد که خزانه‌دار یکباره بی‌خزانه شود؟ رحمت‌الله نبیل، رئیس عمومی سابق امنیت ملی افغانستان به نقل از منابع اطلاعاتی در ۱۹ مارچ در صفحه توییترش نوشت که هدایت‌الله بدری از وزارت مالیه استعفا داده و دلایل این اقدام را چنین توضیح داد: « دلیل استعفای او، درخواست پول به‌طور نامناسب و مستقیم از آدرس ملا هبت‌الله و یاران نزدیکش از وزارت مالیه طالبان می‌باشد.» آقای نبیل اضافه کرد: «در یک سال گذشته در حدود ۶۰ میلیارد افغانی (۵۰ درصد کل درآمد گمرکی) به بهانه مصارف مختلف از آدرس هبت‌الله توسط افراد مختلف به نام‌های مختلف از وزارت مالیه خارج شده است.»
یک بخش دیگر توضیحات آقای نبیل جالب است: «پیشنهاد ملا گل‌آغا این بود که تمام پول‌ها جهت حسابدهی در آینده از طریق حساب‌های بانکی پرداخت شود، اما هبت‌الله و نزدیکانش بر پرداخت پول نقد تاکید داشتند. او در نهایت مجبور به استعفا از سمت وزیر مالیه طالبان شد.» آقای نبیل به نقل از افراد نزدیک به هدایت‌الله نوشت: «این پول برای خرید وفاداری برخی از سران قومی و ساخت و تمویل گروه نظامی چهل هزار نفری که متشکل از اقوام و سرسپرده‌های ملا هبت‌الله و افراد نزدیکش که در قندهار تشکیل شده است، به مصرف می‌رسد.»
از دید بلال سروری، روزنامه‌نگار افغانستان چهار دلیل دیگر برای برکناری هدایت‌الله بدری وجود دارد:۱- او از تصمیم منع اخاذی پول از خرید و فروش هروئین، کوکائین و شیشه (مت امفتامین) در شرافت بازار ولسوالی سنگین و بهرامچه (ولایت هلمند) سخت معترض بوده که به مراکز عمده قاچاق مواد مخدر تحت کنترول اعضای قبیله اسحاقزی مبدل شده‌اند.۲- دستور رهبر طالبان مبنی بر حریق لابرتوارهای هروئین و شیشه در ولسوالی بکواه ولایت فراه تحت کنترول اعضای قبیله اسحاقزی، مسئله دیگری است که موجب اعتراض هدایت‌الله بدری شده است.۳- هدایت‌الله بدری از توزیع پول سیاه به اعضای قبیله نورزی برای تشکیل لشکر ۴۰ هزار نفری و خرید افراد وفادار به رهبری سخت انتقاد دارد.۴- رهبران قبیله اسحاقزی توسط رهبر طالبان که قوم نورزی است، به حاشیه برده شده و اعضای قبیله نورزی هر روز قدرتمندتر می‌شوند.
از سوی دیگر، افراد هبت‌الله به مولوی فتح‌الله، فرزند محمد منصور رهبر قبلی طالبان که در حال حاضر مسئول میدان هوایی قندهار است، دستور داده شده که با مردم تماس نداشته باشد چراکه دفتر هبت‌الله آخندزاده او را به اقدام علیه رهبری متهم کرده‌اند.
با این حال، مرکزی‌سازی عواید و تماس مستقیم رهبر طالبان با معین و رئیس امور گمرکات و عواید وزارت مالیه که در رسانه‌های طالبان نیز گزارش شد، به اعتبار هدایت‌الله بدری در درون تشکیلات مالی طالبان صدمه زده است. براساس گزارش‌ها، هدایت‌الله بدری در ۱۹ ماه تصدی وزارت مالیه طالبان در اکثر گمرکات و ادارات پردرآمد، افراد مربوط به قبیله خودش را جابه‌جا کرده و با توجه به اقدام تازه رهبری طالبان، ممکن است سیستم مالی افغانستان بیش از پیش به چالش کشیده شود و در نبود آقای بدری، سرنوشت افراد هم تبار او در راس مدیریت منابع عایداتی نیز با خطر مواجه شود.
تنش میان اعضای رهبری طالبان کابل‌نشین با رهبری قندهاری این گروه روز به روز عمیق‌تر می‌شود. رهبر طالبان پیشتر صلاحیت‌های ملایعقوب و سراج‌الدین حقانی، وزرای دفاع و داخله خود را نیز محدود کرده است. ملاعبدالغنی برادر، فرد قدرتمند طالبان نیز از این وضعیت سرخورده و ناامید شده است.
براساس یک گزارش اطلاعاتی، اخیراً دو تن از افسران سازمان اطلاعاتی پاکستان با سفر محرمانه به قندهار در نقش میانجی می‌خواست روابط میان رهبر و اعضای ارشد را بهبود بخشد، اما ظاهراً چندان موفق نشده است. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد معادله بین قبایل حاکم و محکوم در حوزه لوی قندهار به هم خورده است. به نظر می‌رسد برای اولین بار در تاریخ قبیله نورزی رهبری نظام کشور را بر عهده گرفته که پیشتر اعضای این قبیله عمدتا سربازان پیاده نظام قبایل دیگر بودند.
این است که تلاش رهبر طالبان به ایجاد لشکر ۴۰ هزار نفری از اعضای قبیله نورزی به هدف نگهداشت و حفظ رهبری در درون نورزی توجیه پذیر می‌آید. این تغییر براساس برآوردهای اطلاعاتی بعد از سفر به کابل به وجود آمده است. چرا که پیش از سفر ملا هبت‌الله آخندزاده در اول ماه جولای ۲۰۲۲ به کابل، ایدئولوژی، جهاد و تلاش برای صف واحد خطوط سرخ گروه طالبان خوانده می‌شد، اما حالا با تنش بر سر قدرت، هر یک از قبایل درانی و غیردرانی به توسل به نظریه واقع‌گرایی کلاسیک، به دنبال تثبیت جایگاه اند.
فرجامین سخن هم این است که اگر تا چند روز پیش قبایل نورزی و اسحاقزی متحد یکدیگر بودند، با برکناری هدایت‌الله بدری، پس از این رقیب و حریف یکدیگر خواهند شد. این مسئله برای ملایعقوب و سراج‌الدین که از جانب رهبر طالبان به حاشیه رفته‌اند، نقطه امید برای برقراری اتحاد قدرتمند علیه هبت‌الله اخندزاده خواهد بود.