تصمیم اخیر حکومت پاکستان برای اخراج مهاجران بدون مدرک، نه تنها سبب نگرانی مهاجران و پناهجویان افغان شده، بلکه تمام نهادها و کشورهای غربی را نیز غافلگیر کرده است.
در روزهای اخیر در پهلوی هزاران نفر از پناهجویان افغان که به شکل داوطلبانه از پاکستان خارج شده اند شماری از مهاجران بدون مدرک توسط پولیس پاکستان پس از بازداشت و زندانی شدن از این کشور اخراج شده اند. بر اساس برخی از آمار، تاکنون حدود ۳۰۰ هزار پناهجوی افغان از پاکستان اخراج شدهاند.
هشدار مقام‌های پاکستان به مهاجران این بار بطور کم سابقه جدی است. حتی وزیر داخله آن کشور تاکید کرده است که املاک مهاجران غیرقانونی و کسب و‌کارهایی که به تنهایی یا در مشارکت با شهروندان پاکستانی در مالکیت داشته باشند، هم مصادره و شریکان پاکستانی آنها مجازات خواهند شد.
در این روزها همه روزه پولیس اسلام‌اباد در شهرک‌ها و محلات مختلف پایتخت مصروف جستجو و بازرسی افغان‌های مهاجر است، شماری از مهاجران یا راه بازگشت را به‌طور داوطلبانه در پیش گرفته‌اند و یا هم در خانه‌های خود مخفی شدهاند که هر آن با تهدید به اخراج اجباری مواجهند.
حکومت پاکستان بارها شمار مهاجران افغان در این کشور را حدود پنج ملیون نفر برآورد کرده و به گفته برخی از مقام‌های این کشور یک میلیون هفتصد هزار مهاجر بدون مدرک باید این کشور را هر چه زود تر ترک کنند. پرسش اینجاست که تعداد مهاجر و پناهجو چه کسانی را شامل می‌شود، زیرا در پاکستان گروه‌های مختلف پناهجویان وجود دارند و دسته بندی‌های متفاوتی هم دارند.
در حال حاضر در پاکستان چهار نوع مهاجر و پناهجوی افغان حضور دارند.
شماری از مهاجران که حدود بیست یا سی سال پیش به پاکستان مهاجرت کرده‌اند، کارت‌هایی به نام پی، او، آر یا کارت‌های موقت دارندکه شمار آنها به بیش از ۳ میلیون نفر می‌رسد. این تعداد مهاجران در سال ۲۰۰۷ این نوع کارتها را بدست آورده اند که بعد از آن توزیع این کارتها متوقف شد. کسانیکه این نوع کارتها را دارند، فرزندان‌شان که در آن سال‌ها یا به دنیا نیامده بودند و یا هم خورد سال بودند از این نوع کارتها بی بهره مانده‌اند.
دسته دوم، مهاجرانی اند که کارت‌های ای، سی، سی یا شهروندی افغان‌ها دارند که شمارشان به بیش از ۸۰۰ هزار نفر می‌رسد. این دستهکسانی‌اند که آژانس پناهندگان ملل متحد و دولت پاکستان مورد تایید قرار گرفته اند. این نوع کارتها در سال ۲۰۱۷ به پناهجویانی که به گفته خودشان در آن‌زمان از ترس نیروهای ائتلاف به رهبری امریکا به پاکستان پناه آورده بودند، توزیع شده است. به گفته مقامات پاکستانی شمار از این مهاجران نسبت به دسته نخست کمتر است و در خطر اخراج اجباری نیستند.
دسته سوم پناهجویانی اند که بعد از سقوط جمهوریت در افغانستان، از ترس طالبان بدون پاسپورت و ویزا از راه قاچاق وارد خاک پاکستان شدهاند. در بین این پناهجویان نظامیان پیشین، کارمندان دولت پیشین، مدافعان حقوق بشر، هنرمندان و شماری از روزنامه نگاران حضور دارند. حکومت پاکستان می‌گوید این‌گونه پناهجویان حق بودن و زیستن را در این کشور ندارند و باید اخراج شوند.
نوع چهارم کسانی اند که با پاسپورت و ویزا و اسناد قانونی وارد پاکستان شدهاند. این افراد تا حد زیادی افراد قانونمند شمرده می‌شوند، اما با پایان وقت ویزای‌شان حکومت پاکستان دوباره ویزای آنها را تمدید نمی‌کند. برخی از این افراد با پرداخت پول به واسطه‌ها توانسته‌اند برای شش ماه ویزای خود را تمدید کنند. هر فرد برای تمدید ویزا حدود صد دالر هزینه می‌پردازد. بخش زیادی از پناهجویان، توان پرداخت این پول را ندارند.
از سوی دیگر تقریباً همه این افراد در نظر دارند به کشورهای غربی مهاجرت کنند و پرونده یا کیس مهاجرتی در اروپا، امریکای شمالیو دیگر کشورها دارند. روند رسیدگی به این پرونده‌ها بسیار زمان‌بر است. این پناهجویان نمی‌توانند به افغانستان برگردند و بودن‌شاندر پاکستان از یک سو غیرقانونی است و از سوی دیگر برای‌شان هزینه زیادی دارد.
حکومت پاکستان از میان این چهار دسته، دارندگان کارت‌های پی، او، آر و آن‌هایی که بدون هیچ مدرکی داخل پاکستان شده اند را مهاجران غیرقانونی می‌داند که باید اخراج شوند.
با وجود خواسته‌های مکرر سازمان‌های جهانی، نهادهای حقوق بشری و کشورهای مهاجرپذیر، مقامات پاکستانی هنوز هم بر اخراج اجباری این‌گونه مهاجران پافشاری می‌کنند. مقام‌های طالبان نیز در واکنش به اخراج مهاجران افغان به پاکستان هشدارهایی داده‌اند، اما پاکستان می‌گوید که شماری از این پناهجویان در ناامنی این کشور دست دارند و باید پاکستان را ترک کنند. طالبان بارها این ادعاها را رد کرده است
اخراج گروهی این تعداد از پناهجویان برای افغانستان تحت کنترول طالبان و درگیر بحران گرسنگی و اقتصادی، پیامدهای سنگینی خواهد داشت. باید دید حکومت طالبان که تاکنون از سوی هیچ کشور به‌رسمیت شناخته نشده، توان جا به‌جایی و مدیریت این تعداد مهاجر اخراجی را خواهد داشت یا نه.
در حال حاضر فقر، بیکاری و مشکلات دیگر دامن‌گیر افغانستان است. به گونه مثال در حالی‌که ماه‌ها از زلزله هرات می‌گذرد تا هنور کمک‌های اولیه به بسیاری از زلزله‌زدگان نرسیده است.
مساله کاریابی برای مهاجران اخراجی که بسیاری از آنها جوان‌اند و این نگرانی که ممکن است برخی از آنها جذب گروه‌های هراس‌افکن شوند، یک مساله جدی است که اوضاع افغانستان را می‌تواند بحرانی‌تر کند.