ذکیه خدادادی اولین ورزشکار زن مدال‌آور افغان از پارالمپیک، روز سه‌شنبه هفتم میزان ١٣٧٧ در هرات افغانستان به دنیا آمد. او در همان سال -٢٠٠٨- که روح الله نیکپا نخستین مدال المپیکی افغانستان را کسب کرد، در ٩ سالگی وارد تکواندو شد و تمرینات خود را زیر نظر محمد یعقوب دولت‌یار آغاز کرد
ذکیه به سایت برگزاری بازی‌های پارالمپیک گفته است که موفقیت‌ها و مدال‌های روح الله نیکپا در المپیک‌های ٢٠٠٨ بیجینگ و ٢٠١٢ لندن الهام‌بخش او برای ورود به تکواندو بوده؛ اما او با راهنمایی و تلاش مربیان و آماده شدن فضا برای رشد، توانست پله‌های ترقی را پیموده و به موفقیت برسد.
ذکیه با تدبیر و آموزش محمد یعقوب دولت‌یار در هرات با انگیزه و تلاش کار خود را در تکواندو شروع کرد و بعد از دو سال به عضویت تیم منتخب تکواندوی بانوان هرات در آمد. در آن زمان ذکیه ورزشکار شناخته شده نبود؛ اما مربیانش به استعداد و توان‌مندی‌های او باور داشتند. آن‌ها بودند که مرحله به مرحله استعداد ذکیه را شکوفا کردند.
به دلیل آن که تیم پاراتکواندو در افغانستان نبود، ذکیه مجبور بود با وجود معلولیت، با تیم‌ها و ورزشکاران سالم رقابت کند. او مستعد بود و مسابقه با ورزشکاران سالم نیز به بیشتر شدن انگیزه و شکوفایی او کمک کرد.
ذکیه که انگیزه خود را برای ورود به ورزش از مدال المپیکی روح الله نیکپا گرفته بود، از همان روزهای نخست فعالیت در تکواندو، به هدف مدال و سکوی المپیک تمرین می‌کرد. مربیان اول ذکیه خدادادی مثل یعقوب دولت‌یار اصول و تکنیک‌های اولیه تکواندو را به خوبی به او آموزش دادند، برای شکوفایی استعداد ذکیه تلاش کردند و این ورزشکار یک سال بعد از عضویت در تیم منتخب بانوان هرات، در نخستین حضور خود در رقابت‌های سراسری (ملی)، عضویت تیم ملی تکواندوی بانوان افغانستان را کسب کرد.
بعد از آن مرحله جدید زندگی ورزشی ذکیه شروع شد و مربیان تیم ملی، فدراسیون تکواندو و حتا «مین سن هاک» سرمربی کوریایی تیم ملی تکواندوی افغانستان در شکوفاتر شدن استعداد و توان‌مندی‌های ذکیه خدادادی نقش مهمی داشتند.
در واقع شخصیت ورزشی، کشف استعداد و شکوفا شدن استعداد این ورزشکار در داخل افغانستان و توسط مربیان تکواندو در هرات، بعد از آن در تیم ملی تکواندو افغانستان شکل گرفت و اتفاق افتاد.
ذکیه تا صنف دوازدهم در هرات درس خواند و تا مدتی که در این شهر بود، هر روز در دو نوبت صبح و بعد از ظهر زیر نظر آقای دولت‌یار تمرین می‌کرد. انگیزه این که ذکیه وارد مسابقات پاراتکواندو شود نیز مربیانی مثل دولت‌یار در او به وجود آوردند.
ذکیه که پر تلاش و با انگیزه بود به سرعت اعتماد مسئولان فدراسیون و مربیان تیم ملی تکواندوی افغانستان را به خود جلب کرد و در سال ١٣٩٥ در حالی که ١٨ ساله بود به مسابقات آزاد بین‌المللی پاراتکواندو در مصر اعزام شد.
مسابقاتی که با حضور ورزشکاران دوازده کشور در شهر پورت‌سعید برگزار شد. ذکیه در وزن سوم حریفان خود از کشورهای لسوتو و مصر را شکست داد و در دیدار نهایی مقابل ورزشکار نایجریا مغلوب شد و نخستین مدال بین‌المللی تاریخ پاراتکواندوی افغانستان را کسب کرد.
این مدال نقره آغاز ماجراجویی‌های ذکیه خدادادی در تکواندو و نخستین بار بود که نام او را بر سر زبان‌ها انداخت و مردم افغانستان نام او را شنیدند و چهره او را دیدند.
با وجودی که مدال برنز ذکیه خدادادی از بازی‌های پارالمپیک ٢٠٢٤ پاریس نخستین مدال یک ورزشکار افغان (زنان و مردان) از پارالمپیک است؛ اما اولین مدال بین‌المللی پاراتکواندوی افغانستان نیست.
کسب مدال از مسابقات مصر موجب شد که اعتماد مربیان تیم ملی، فدراسیون تکواندو و جامعه ورزشی به ذکیه بیشتر شود و همه باور کنند که محمد یعقوب دولت‌یار استعداد خوبی را کشف کرده است.
مربیان و فدراسیون تکواندو به این ورزشکار اهمیت بیشتر از گذشته دادند و قرار شد که ذکیه به عنوان نماینده افغانستان در رقابت‌های پارالمپیک ٢٠٢٠ توکیو شرکت کند؛ اما این مسابقات به دلیل همه‌گیری کووید-١٩ یک سال به تاخیر افتاد و نظام سیاسی در افغانستان سقوط کرد تا ذکیه مثل بسیاری دیگر از کشور خارج شده و به فرانسه بیاید.
ذکیه خدادادی بعد از چند روز که افغانستان را ترک کرده بود، روز شنبه ششم سنبله ۱۴۰۰ از فرانسه وارد جاپان شد تا با وایلد کارت در المپیک توکیو شرکت کند. او که در المپیک توکیو شرایط خوبی از نظر بدنی و ذهنی نداشت، در نهایت نهم شد؛ اما در مراسم اختتامیه آن دوره پرچم‌دار افغانستان بود.
خدادادی بعد از پناهنده شدن، در سال ٢٠٢١ در رقابت‌های بین‌المللی جی۲ آلبانیا نایب قهرمان شد. این مسابقات با حضور ۸۷۸ ورزشکار پاراتکواندو برگزار شده بود. او در مسابقات جهانی پاراتکواندو (٢٠٢٣ مکزیکو) پنجم و در مسابقات پاراتکواندوی قهرمانی اروپا در روتردام هالند (٢٠٢٣) قهرمان شد.
او که همیشه از حامیان زنان افغانستان بوده پس از قهرمانی در روتردام هالند، اشک ریخت و مدالش را به زنان افغانستان تقدیم کرد. ذکیه در آن مسابقات دو تکواندوکار از ترکیه و یک ورزشکار از اوکراین را شکست داد.
ذکیه پس از قهرمانی اروپا در پیامی به افغانستان اینترنشنال گفته بود: «در تمام جریان توزیع مدال و جوایز اشک ریختم. به دلیل آن که من پناهنده هستم، نه بیرق کشورم در مسابقات بود و نه سرود ملی افغانستان در سالون محل برگزاری مسابقات نشر شد.»
او در آن زمان با نشر مصرعی از شعر ایرج جنتی عطایی، نوشته بود: «هر چه تبر زدی مرا زخم نشد، جوانه شد.»
ذکیه خدادادی برای ثبت ریکاردها به دنیا آمده است؛ چون او تا حالا ریکاردهای زیادی بر جای گذاشته:
- نخستین مدال‌آور زن پاراتکواندوی افغانستان از مسابقات بین‌المللی
- نخستین زن معلول افغانستان که قهرمان اروپا شده
- نخستین فرد افغان که از پارالمپیک مدال گرفته
- اولین ورزشکار پناهنده که روی سکوی پارالمپیک ایستاده است.
او هم‌چنین در مسابقات کسب سهمیه پارالمپیک در سوفیه بلغارستان با نتیجه ١٤-١٦ «کاراول شولبانا»، قهرمان اروپا از روسیه را شکست داد و با کسب مدال طلا، جواز حضور به بازی‌های پارالمپیک ٢٠٢٤ پاریس را کسب کرد.
هم‌زمانی این مسابقه با هشتم مارچ، روز جهانی زن موجب شد که ذکیه در صفحه اکس خود خطاب به زنان افغانستان بنویسد: «من اینجا هستم تا مبارزه کنم.»
پس از قهرمانی ذکیه در اروپا مهاجران افغان در فرانسه استقبال با شکوهی از او ترتیب دادند. بعد از آن او به جشنواره چهره‌های برتر ورزش جهان در شهر تارانتوی ایتالیا دعوت شد و از چهارمین دوره جشنواره فرهنگ پارالمپیک جایزه گرفت.
یکی از اتفاق‌های مهم در زندگی ورزشی ذکیه خدادادی حمل مشعل بازی‌های المپیک پاریس پیش از افتتاحیه این بازی‌ها بود که او به عنوان یک ورزشکار نخبه و مورد توجه، مشعل را حمل کرد و نام خودش و افغانستان را پر آوازه ساخت.
اوج درخشش ذکیه در تکواندو و مهم‌ترین مدال این ورزشکار بدون شک در پارالمپیک پاریس بود که او با کسب یک مدال هم‌زمان دو ریکارد جاودانه بر جای گذاشت که کسی قادر به شکستن آن در تمام تاریخ نیست.
یک- نخستین ورزشکار مدال‌آور افغان در پارالمپیک
دو- نخستین ورزشکار مدال‌آور عضو تیم پناهندگان
او در پارالمپیک و در وزن ٤٧ کیلوگرام، ورزشکاران کیوبا و ترکیه را شکست داد و تکواندوکار مراکشی به دلیل آسیب دیدگی مقابل او حاضر نشد و ذکیه با سه پیروزی، مدال برنز پارالمپیک را کسب کرد.
در سایت پارالمپیک آمده که ذکیه خدادادی مجبور شده در تمام زندگی‌اش بجنگد تا به مدال پارالمپیک برسد.
ورزش و تکواندو زندگی ذکیه را نجات داد و استادانی که با دلسوزی در هرات و کابل او را پرورش دادند. دسترسی او به ورزش به عنوان یک زن و انسان معلول در کشوری مثل افغانستان آسان نبود و اگر دلسوزی مربیان و تلاش خود او نمی‌بود، ذکیه موفق نمی‌شد.
خدادادی پس از کسب مدال پارالمپیک گفت: «این برای من یک رؤیا است و اکنون من در رؤیا هستم.»
پیروزی او در پارالمپیک پاریس با واکنش گسترده مردم و افراد مهم روبه‌رو شد. اکثر آنان پیروزی ذکیه را نشان‌دهنده توانایی زنان و جوانان افغانستان دانسته و برای شرایطی که زنان کشور در آن قرار دارند، ابراز تاسف کرده و نسبت به اینکه طالبان صدای زنان «عورت» توصیف کرده‌اند اعتراض کردند.
واکنش‌ها به کسب مدال پارالمپیک توسط ذکیه خدادادی گسترده بود، از جمله فرهاد دریا، آوازخوان افغانستان نوشت: «ذکیه خدادادی با گرفتن مدال برنز در پارالمپیک پاریس، صدای رنج زنان و دختران افغانستان شد.»
فیلیپو گراندی، رئیس کمیساریای عالی سازمان ملل، جبهه‌های آزادی و مقاومت و دیدبان حقوق‌بشر نیز کسب مدال توسط ذکیه خدادادی را تبریک گفتند.
عبدالله خنجانی، رئیس دفتر سیاسی جبهه مقاومت در صفحه اکس خودش ضمن تبریکی نوشت: «این پیروزی نشانه‌ای از استقامت بانوان در برابر وحشت و جهل حاکم است و ثابت می‌کند که زنان افغانستان هرگز نابود شدنی نیستند.»
داوود ناجی، رئیس کمیته سیاسی جبهه آزادی نیز نوشت: «ذکیه‌خدادادی دختر پناهجوی افغانستان درحالی موفق به کسب این مدال شد که از خانه و کشورش پس از تسلط طالبان مانند میلیون‌ها انسان دیگر آواره شد و هم‌نوعان و هم‌سن‌وسالان او در افغانستان از تمامی حقوق اساسی شان محروم اند.»
دیدبان حقوق بشر نیز در صفحه اکس خود ضمن اشاره به کسب نخستین مدال پارالمپیک و تبریک آن به ذکیه خدادادی نوشت: «این پیروزی تنها چند روز پس از آن کسب شد که طالبان قانون جدیدی را صادر کرد که زنان را حتا از شنیدن صدای خود نیز در عموم منع می‌کند.»
نیلوفر لنگر، خبرنگار، نوشت: «تو عورت نیستی. ذکیه خدادادی چهره واقعی زنان افغانستان است؛ چهره رنج، درد، مبارزه و شکست‌ناپذیری ما.»
اشرف غنی رئیس‌جمهور پیشین افغانستان نیز مدال ذکیه خدادادی را جرقه امید برای آینده‌ای عاری از تبعیض اعلام کرد و آن را تبریک گفت.
به هر حال حالا ذکیه خدادادی یکی از مشهورترین چهره‌های ورزش افغانستان است که توانسته نام و آوازه خود را فراتر از افغانستان و در سطح پارالمپیک مطرح کند. بدون شک مربیان او در افغانستان، فدراسیون تکواندو، مربیان تیم ملی و البته حمایت خانواده، مهم‌ترین دلایل موفقیت و رشد این ورزشکار با انگیزه است.
ذکیه اگر کمی خوش‌شانس بود می‌توانست به مدال طلای پارالمپیک برسد؛ اما مشخص است که او از همین حالا برای پارالمپیک بعدی خودش را آماده خواهد کرد تا چهار سال دیگر، روی سکوی نخست بیاستد.
