بریکس، باشگاه اقتصادهای نوظهور، ممکن است هنوز فاصله زیادی با رقابت با صندوق بین‌المللی پول یا به چالش کشیدن سلطه دالر امریکا در نظام مالی جهان داشته باشد. اما، اولین نشست بریکس با اعضای جدیدش، نشان می‌دهد که این گروه وزن بیشتری پیدا کرده‌است.
رویترز در تحلیلی نوشت در حالی که نگرانی‌ها از انتخابات امریکا بر نشست این هفته روسای شرکت‌های مالی جهان در واشنگتن سایه افکنده بود، ولادیمیر پوتین با لبخندی در شهر کازان روسیه، از رهبران کشورهایی که تقریباً نیمی از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، استقبال کرد.
بیانیه پایانی نشست طولانی بود و جزئیات کمی در مورد ایجاد میکانیزم‌های جدید پرداخت و تجارت که می‌تواند ساختارهای مالی تحت سلطه غرب را دور بزند، ارائه شد.
امریکا و اروپا به دنبال آغاز جنگ اوکراین برای منزوی کردن روسیه تلاش کردند. رهبران امریکا و اروپا از کشورهای جهان خواستند که با اوکراین ابراز همبستگی کرده و برای جلوگیری از تعرض بیشتر روسیه، به تحریم و فشار بر این کشور بپیوندند. اما، نشست اخیر بریکس نشان داد که این استراتژی شکست خورده‌است.
این نشست برای روسیه چندین پیروزی دیپلوماتیک به همراه داشت: آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که عضو ناتو است و علاقه خود را برای پیوستن به گروه بریکس ابراز کرده، در این نشست حضور پیدا کردند. هند و چین از این نشست برای تقویت روابط خود استفاده کردند.
آلیسیا گارسیا-هریرو، عضو ارشد اندیشکده اقتصادی بروگل به رویترز گفت: «آنها (کشورهای غربی) اهمیت این موضوع را درک نمی‌کنند. همه این‌ها نشان می‌دهد که غرب در حال از دست دادن قدرت بین‌المللی‌اش است.»
احتمالاً، کازان جایگاه تاریخی برتون وودز را به دست نخواهد آورد. برتون وودز شهری در نیوهمپشایر امریکا است که ۸۰ سال پیش فاتحان جنگ جهانی دوم در آن نظام پولی‌ای طراحی کردند که بر اقتصاد جهانی تسلط یافت و برتری دالر را تثبیت کرد.
با این حال، مذاکرات این هفته نارضایتی از سیستمی را برجسته کرد که خواسته‌های بخش بزرگی از جهان را برآورده نمی‌کند. طی دهه گذشته، اقتصادهای در حال توسعه شاهد کاهش سرمایه‌گذاری بوده و دیدگاه‌های کشورهای نوظهور در تصمیم‌گیری‌های صندوق بین‌المللی پول به درستی در نظر گرفته نشده‌است.
حالا برخی از این کشورها به دنبال کسب عضویت در بریکس اند و به نظر می‌رسد که آن را به عنوان یک فرصت می‌بینند. روسیه اعلام کرده‌است که بیش از ۳۰ کشور درخواست عضویت داده‌اند.
انتظارات غیر واقعی؟
ماریو هولتزنر از موسسه مطالعات بین‌المللی اقتصادی ویانا باور دارد که عملکرد بریکس از زمان تاسیس آن در سال ۲۰۰۶ به دست برازیل، روسیه، هند و چین متفاوت بوده‌است. به عنوان مثال، ایجاد این گروه تاکنون مسیر رشد اقتصادی سرانه چهار کشور بنیان‌گذار این باشگاه را تغییر نداده‌است.
از سوی دیگر، بریکس توانایی کمتری در برابر نهادهای مالی غربی داشته‌است. بانک توسعه بریکس امسال ۵ میلیارد دالر به کشورهای متقاضی وام داده‌است. این در حالیست که بانک جهانی بیش از ۷۲ میلیارد دالر در قالب اعتبارات، وام‌ها و کمک‌ها به کشورها پول داده‌است. همچنین، سایر پروژه‌ها نیز هنوز در مراحل ابتدایی خود هستند.
شرط‌بندی محتاطانه
بسیاری از مفسران نیز اشاره می‌کنند که با گسترش این گروه، عدم تعادل در اندازه و نفوذ کشورهای عضو و گاهی تضادها در دستورکار و منافع دولت‌های عضو ممکن است اجماع در مورد طرح‌های مشترک را دشوارتر کند.
با این حال، از آنجا که بریکس در حال حاضر یک پنجم از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده‌است، کشورهای خواهان عضویت، به این گروه به‌عنوان یک حوزه مهم مبادلات تجاری می‌بینند و در این چارچوب می‌توانند روابط و مبادلات تجاری خود را گسترش دهند.
محمد اورنگ‌زیب، وزیر مالیه پاکستان، در حاشیه نشست صندوق بین‌المللی پول در واشنگتن به رویترز گفت: «ارتباط با این دهلیزهای[اقتصادی] مزایای بسیار زیادی دارد. بنابراین، ما واقعاً مشتاق به عضویت در بریکس هستیم.»
منتقدان سیستم مالی کنونی می‌گویند امریکا با استفاده از تسلط دالر در مبادلات بین المللی و سیستم پرداخت‌ها مانند سوئیفت، کشورهای مخالف خود را تحریم می‌کند. برخی از کشورها نگران اند که مخالفت با سیاست‌های کشورهای غربی آنان را مشمول تحریم‌های غرب کند.
در حال حاضر، بیشتر ناظران تردید دارند که توافق بریکس برای راه‌اندازی سیستم پرداخت مستقل به زودی بتواند برتری دالر را به چالش بکشد. با این حال، صحبت و طرح چنین ابتکاراتی برای کشورهایی که منتقد تحریم‌های یکجانبه غربی اند، جذاب است.
هامیش کینر، تحلیلگر ارشد شرکت وریسک مپل‌کرافت گفت: «شما به نوعی با ایجاد این ساختار جایگزین، خود را از اصطکاک‌های آینده با غرب در زمینه‌های ژئوپلیتیکی محافظت می‌کنید.» او بریکس را «نشانه و نه علت تغییر نظم جهانی» توصیف کرد.
احتمالاً، برای شماری از کشورها بریکس پیش از آن که جایگزینی کامل برای صندوق بین‌المللی پول باشد، ابزاری برای مدیریت ریسک در جهانی با تغییرات جیوپولیتیکی است.
