چگونه گروه‌های شورشی علیه بشار اسد متحد شدند
دو منبع آگاه به رویترز گفتند که مخالفان حدود ۶ ماه پیش، طرح‌های یک حمله وسیع را با ترکیه شریک کرده و تأیید ضمنی انقره را دریافت کرده بودند. به گفته منابع، شورشیان بدون اطلاع قبلی ترکیه نمی‌توانستند برنامه‌های خود را پیش ببرند.
این دو منبع گفتند که شورشیان مخالف سوریه پس از ۱۳ سال جنگ داخلی، فرصتی را احساس کردند تا بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه را از قدرت کنار بزنند.
این عملیات که تقریباً دو هفته پیش آغاز شد، با موفقیت سریع در دستیابی به هدف اولیه خود، تصرف دومین شهر بزرگ سوریه، حلب، تقریباً همه را غافلگیر کرد. در کمتر از یک هفته، اتحاد شورشیان از حلب به دمشق رسید و روز یکشنبه به پنج دهه حکومت خانواده اسد پایان داد.
پیشروی برق‌آسای شورشیان متکی بر یک هم‌ترازی تقریباً کامل از نیروهای زبده مخالف اسد بود: ارتش او روحیه‌اش ضعیف و خسته شده بود. متحدان اصلی اسد، جمهوری اسلامی و حزب‌الله لبنان، به دلیل درگیری با اسرائیل به شدت تضعیف شدند. و دیگر حامی نظامی کلیدی او، روسیه، درگیر اوکراین بود و علاقه‌ای به درگیر شدن در سوریه نداشت.
این منابع که یک دیپلومات در منطقه و یکی از اعضای مخالفان سوریه‌اند، گفتند که شورشیان نمی‌توانند بدون اطلاع قبلی ترکیه که از روزهای ابتدایی جنگ پشتیبان اصلی مخالفان سوری بوده است، پیشروی کنند.
ترکیه نیروهای زمینی در شمال غرب سوریه دارد و از برخی از شورشیان که قصد شرکت در آن را داشتند، از جمله ارتش ملی سوریه (اس‌ان‌آ) پشتیبانی می‌کند؛ هرچند که جناح اصلی ائتلاف مخالفان، هیئت تحریر الشام را یک گروه تروریستی محسوب می‌کند.
این دیپلومات گفت که طرح جسورانه شورشیان زاییده افکار تحریر شام و رهبر آن احمد الشراع، معروف به ابومحمد الجولانی بود.
جولانی به‌دلیل روابط سابقش با القاعده از سوی واشنگتن، اروپا و ترکیه به عنوان تروریست شناخته می‌شود و امریکا برای سر او ۱۰ میلیون دالر جایزه گذاشته است.
با این حال، در طول دهه گذشته، تحریر شام، که قبلاً به عنوان جبهه النصره شناخته می‌شد، سعی کرد تصویر خود را تعدیل کند. این گروه یک اداره شبه دولتی در استان ادلب ایجاد کرد، جایی که به گفته کارشناسان، از فعالیت‌های تجاری و مردم مالیات می‌گرفت.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، که در سال ۲۰۲۰ با روسیه برای کاهش تنش درگیری‌ها در شمال غرب سوریه به توافق رسید، مدت‌ها با چنین حمله بزرگ شورشیان مخالفت می‌کرد، زیرا می‌ترسید که موج جدیدی از پناهجویان وارد ترکیه شوند.
با این حال، این منابع گفتند که شورشیان در اوایل سال جاری، پس از رد پیشنهادات مکرر اردوغان با هدف پیشبرد راه حل سیاسی برای شکست بن‌بست نظامی، که سوریه را بین رژیم و گروه‌های شورشی با مجموعه‌ای از حامیان خارجی تقسیم کرده است، تشدید موضع انقره در قبال اسد را احساس کردند.
منبع از میان مخالفان سوری گفت پس از آن که تلاش‌های انقره برای تعامل با اسد شکست خورد، شورشیان جزئیات طرح خود را به ترکیه نشان دادند.
پیام این بود: "آن مسیر دیگر برای سال‌‌ها کار نمی کند، پس راه ما را امتحان کنید. شما مجبور نیستید کاری انجام دهید، فقط مداخله نکنید."
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه روز یکشنبه در سخنانی در دوحه گفت که تلاش اردوغان در ماه‌های اخیر برای نزدیک شدن به اسد شکست خورد و ترکیه «می‌دانست که چیزی در راه است».
با این حال، نوح یلماز، معاون وزیر خارجه ترکیه، روز شنبه در کنفرانسی با موضوع خاورمیانه در بحرین گفت که انقره پشت این حمله نبوده و رضایت خود را با اعلام نکرده است. او گفت که ترکیه نگران بی‌ثباتی است.
آسیب‌پذیری اسد
شورشیان زمانی حمله کردند که اسد در آسیب‌پذیرترین وضعیت خود بود.
تهاجم گسترده شورشیان علیه مواضع ارتش اسد در حالی آغاز شد که متحدان نظامی او، روسیه، جمهوری اسلامی و حزب‌الله لبنان که درگیر جنگ در جاهای دیگر بودند، نتوانستند آن طور که در شروع جنگ از او حمایت کردند، در اختیار او بگذارند.
ارتش سوریه قادر به مقاومت نبود. یک منبع دولت اسد به رویترز گفت که تانک‌ها و هواپیماها به دلیل فساد و غارت سوخت نداشتند، نمونه‌ای از اینکه دولت سوریه چقدر توخالی شده است.
این منبع که به دلیل ترس از انتقام خواست نامش فاش نشود، گفت که در دو سال گذشته، روحیه در ارتش به شدت تحلیل رفته است.
آرون لاند، یکی از اعضای سنچری اینترنشنال، یک اندیشکده متمرکز در خاورمیانه، گفت که ائتلاف تحت رهبری تحریر شام در طول جنگ قوی‌تر و منسجم‌تر از هر نیروی شورشی قبلی بود. او گفت: «و بسیاری از آنچه انجام شد کار ابومحمد الجولانی است.» اما به گفته او، ضعف رژیم عامل تعیین‌کننده بود.
او گفت: «بعد از از سقوط حلب، نیروهای رژیم هرگز بهبود نیافتند و هر چه شورشیان بیشتر پیشروی می‌کردند، ارتش اسد ضعیف‌تر می‌شد.»
سرعت پیشروی شورشیان، با تصرف حماه در پنجم دسامبر و سقوط حمص در روز یکشنبه یا حوالی روز یکشنبه همزمان با سقوط دمشق فراتر از انتظارات بود.
بسام الکواتلی، رئیس حزب لیبرال سوریه، یک گروه کوچک اپوزیسیون، که در خارج از سوریه مستقر است، گفت: "یک روزنه فرصت وجود داشت، اما هیچ کس انتظار نداشت که رژیم به این سرعت فرو بریزد. همه انتظار یک جنگ را داشتند."
یک مقام امریکایی که نخواست نامش فاش شود گفت که با وجود اینکه واشنگتن از حمایت کلی ترکیه از شورشیان آگاه بوده است، از هیچ گونه تایید ضمنی ترکیه برای حمله به حلب مطلع نشده است.
جنگ غزه و لبنان
رویترز در گزارش خود به درگیری مرگبار در غزه و لبنان هم اشاره کرده است که به گفته این شبکه خبری باعث شد حزب‌الله لبنان بخش زیاد از نیروهایش را از سوریه به لبنان فرا بخواند.
حزب‌الله لبنان در کنار گروه‌های مورد حمایت جمهوری اسلامی در عراق و سوریه نقش مهم در حفظ قدرت بشار اسد در جریان جنگ‌های داخلی این کشور داشتند.