اخراج بر اساس قومیت؛ طرح اولیه اخراج پشتون‌ها از سوئیس جنجالی شد
روزنامه سوئیسی «نویه زوریشه زایتونگ» گزارش داد پس از حملات سال گذشته توسط افغان‌ها در آلمان، اداره مهاجرت سوئیس طرح جنجال‌برانگیزی را پیشکش کرده بود که بر اساس آن پناهجویان متعلق به قوم پشتون به افغانستان بازگردانده شوند. این طرح با واکنش‌های مختلف جریان‌های سیاسی سوئیس مواجه شد.
این روزنامه نوشت که پس از سقوط دولت سابق افغانستان، در پانزدهم آگست ۲۰۲۱، «گروه تروریستی» طالبان برای نخستین بار پس از دهه‌ها جنگ داخلی و هرج و مرج توانست همه شهروندان افغانستان را زیر کنترول خود بیارود. به گفته این روزنامه، «وضعیت در افغانستان ظاهرا باثبات‌تر به نظر می‌رسد»، که این مسئله سبب شده دولت‌های اروپایی برای بازگرداندن پناهجویان افغان زیر فشار قرار بگیرند.
در همین راستا، مقامات بلندرتبه اداره مهاجرت سوئیس (SEM) در شهر برن، در اسناد داخلی خود طرح سیاسی جنجالی را پیشکش کردند: اخراج پناهجویانی مربوط به گروه قومی خاصی از شهروندان افغانستان یعنی پشتون‌ها.
استدلال پشت این طرح این است که افغان‌هایی که از گروه قومی طالبان (پشتون) هستند، نسبت به دیگر گروه‌های قومی کمتر در معرض خطر قرار دارند. در اسناد گفته شده که چنین اقدام محتملی، می‌تواند نمونه‌ای از تغییرات اساسی در سیاست و استراتژی مهاجرتی کشور سوئیس باشد چرا که این کشور تاکنون مهاجران را بر اساس قومیت اخراج نکرده است.
علاوه بر این، پناهجویان افغان در سوئیس سال‌هاست حق اساسی اقامت در این کشور دارند. برای نخستین بار، فقط سال گذشته بود که مجرمان افغان اخراج شدند. از ماه اپریل نیز، مردهای مجردی که به لحاظ صحی سالم هستند و در افغانستان افراد و اقارب دارند، ممکن است اخراج شوند. اما ادارات سوئیسی می‌گویند که این مسئله فقط گروه کوچکی از پناهجویان افغان را متاثر می‌کند.
اسنادی که در خزان سال گذشته، به دست این روزنامه سوئیسی رسیده، نشان می‌دهند که چگونه نظر و احساس نسبت به افغان‌ها تغییر کرده است. چهار سال پیش، پس از سقوط افغانستان حس همدلی در قبال افغان‌ها غالب بود. اما امروزه، این حس از بین رفته و جای آن را مفاهیمی مانند «ترور و جرم‌های جنایی» گرفته است. دلیل این مسئله یک رشته از حملات اسلامگرایانه در آلمان است. در ماه می سال گذشته، یک افغان که هوادار داعش بود، در حضور دوربین‌ها یک پولیس را با به قتل رساند و پنج نفر دیگر را زخمی کرد. در ماه فبروری سال گذشته نیز، یک افغان ۲۴ ساله با موتر به گروهی از مردم در مونشن حمله کرد که در آن یک مادر و کودک دوساله‌اش کشته شد و ۵۴ نفر زخمی شدند. هر دو مهاجم به عنوان پناهجو در آلمان زندگی می‌کردند.
به گفته این روزنامه، پس از این حملات فشار بر ادارات مهاجرت سوئیس نیز افزایش یافت. در اسناد، وینچنسو ماشالی، رئیس بخش اخراج اداره مهاجرت نوشته است: «با توجه به رویدادهای آلمان، ملاحظات مربوط به تغییر رویه پناهندگی (به عنوان مثال، اخراج بر اساس معیارهای قومی) متنفی نیست. علاوه براین، راه اندازی یک برنامه کشوری، از جمله بازگرداندن دسته جمعی افغان‌ها، باید مبتنی بر تغییراتی در سیاست مهاجرت باشد.»
حالا این موضوع دیگر مسئله نیست. اداره مهاجرت سوئیس در پاسخ به روزنامه «نویه زوریشه زایتونگ» گفته است که «چنین موضوعی در زمینه افغانستان دیگر مطرح نیست.»
با آن هم در سیاست سوئیس هنوز این مسئله داغ است. پاسکال اشمیت از «حزب مردم سوئیس» می‌گوید: «طرح جالبی می‌تواند باشد.» اگر در اختیار حزب مردم سوئیس بود، مدت‌ها قبل اخراج جمعی افغان‌ها انجام شده بود. اشمیت می‌گوید: «کسانی هستند که برای تفریح به افغانستان می‌روند. بعضی از پناهجویان به آن کشور بر می‌گردند تا اقارب خود را ببینند. این نشان می‌دهد که اخراج امکان‌پذیر است به خصوص برای مجرمان.»
این ایده مورد استقبال لیبرال‌ها نیز قرار گرفته است؛ حزبی که مدت‌هاست در پی اقدامات سختگیرانه در سیاست مهاجرت است. کریستین واسرفالر از «حزب دموکرات‌های آزاد» می‌گوید: «اگر به این نتیجه برسیم که اقوام مشخصی در افغانستان امنیت دارند، بازگرداندن آن‌ها توجیه‌پذیر است.»
در مقابل سیاستمدار میانه، نیکوله پاگانینی می‌گوید که معیار اصلی پناهندگی قومیت نیست. او می‌گوید: «من هم معتقدم که در جمع پشتون‌ها کسانی هستند که دلایل پناهجویی دارند؛ و برخی هم ندارند.» به گفته او، بازگرداندن به افغانستان «اساسا نباید بر اساس قومیت باشد.»
سلین ویدمر، منتقد اصلی این طرح از حزب سوسیال دموکرات سوئیس است. او می‌گوید: «من این مسئله را به شدت مشکل‌ساز می‌بینم که مردم به رژیم ترویستی طالبان پس فرستاده شوند؛ فرقی نمی‌کند که از کدام قومیت باشند.» افغان‌ها با تهدیدات مختلف از جمله شکنجه و دیگر مصادیق نقض حقوق بشر مواجه می‌شوند که این با سنت انساندوستانه سوئیس در تناقض است. طالبان بازگشت‌کننده‌ها را مجازات خواهد کرد.»
به هر حال این ایده نمی‌تواند عملی باشد زیرا دولت سویس نمی‌داند چه تعداد از افغان‌هایی که در این کشور زندگی می‌کنند، متعلق به گروه قومی پشتون هستند.
با وقوع هر حمله در اروپا، فشار در عرصه سیاسی برای بازگرداندان پناهجویان افزایش می‌یابد.