پایان جدی‌ترین چالش ترکیه؟؛ حزب کارگران کردستان چیست و چطور از مبارزه مسلحانه دست کشید؟
حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) پس از چهار دهه مبارزه مسلحانه علیه دولت ترکیه، به‌تازگی اعلام کرد که خود را منحل کرده و به شورش خود پایان داده است؛ تصمیمی که می‌تواند نقطه پایانی بر یکی از طولانی‌ترین و خونین‌ترین منازعات منطقه باشد.
در این گزارش در مورد تاریخچه، اهداف، تحولات و نقش منطقه‌ای این گروه بیشتر بخوانید:
گروه شورشی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) که روز دوشنبه به‌طور رسمی خود را منحل کرد، بیش از چهار دهه با دولت ترکیه جنگیده است.
عبدالله اوجالان، بنیان‌گذار این حزب که در ترکیه زندانی است، در ماه فبروری از اعضای گروه خواست تا سلاح‌های خود را زمین بگذارند و حزب را منحل کنند.
انحلال این حزب می‌تواند آغاز پایان منازعه‌ای باشد که جنوب‌شرق ترکیه را ویران کرده و پیامدهای مهمی برای سوریه و عراق خواهد داشت.
پ‌ک‌ک چیست؟
پ‌ک‌ک (حزب کارگران کردستان) یک گروه شورشی است که در سال ۱۹۷۸ توسط عبدالله اوجالان در جنوب‌شرق ترکیه بنیان‌گذاری شد و ایدئولوژی آن بر پایه افکار مارکسیستی-لنینیستی استوار است.
این گروه چه می‌خواهد؟
پ‌ک‌ک در سال ۱۹۸۴ شورش مسلحانه‌ای را علیه دولت ترکیه آغاز کرد با هدف ایجاد یک دولت مستقل کردی. اما بعداً اهداف خود را تعدیل کرده و خواستار حقوق بیشتر برای کردها و خودمختاری محدود در جنوب‌شرق ترکیه شد.
در جریان این منازعه، بیش از ۴۰ هزار نفر کشته شده‌اند که بیشترشان از اعضای این گروه بوده‌اند. بیشتر درگیری‌ها در مناطق روستایی جنوب‌شرق ترکیه که عمدتاً کردنشین است، متمرکز بود، اما این گروه همچنین حملاتی را در مناطق شهری از جمله انقره و استانبول انجام داده است.
پ‌ک‌ک در فهرست سازمان‌های تروریستی از سوی انقره، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و شماری دیگر از کشورها قرار دارد.
تاریخچه این گروه چیست؟
پ‌ک‌ک تا سال ۱۹۹۸ در سوریه نیز فعالیت داشت، اما با افزایش فشارهای ترکیه، عبدالله اوجالان ناچار به فرار شد.
چند ماه بعد، او توسط نیروهای ویژه ترکیه در کنیا دستگیر و در سال ۱۹۹۹ میلادی از سوی یک محکمه ترکیه به اعدام محکوم شد.
این حکم در اکتوبر ۲۰۰۲ پس از لغو مجازات اعدام در ترکیه به حبس ابد کاهش یافت و او تاکنون در یک زندان در جزیره‌ای نزدیک استانبول زندانی است.
درگیری‌ها پس از دستگیری اوجالان کاهش یافت و این امر به عقب‌نشینی جنگجویان شورشی از ترکیه انجامید.
پس از اوج‌گیری دوباره خشونت‌ها، ترکیه و پ‌ک‌ک از اواخر سال ۲۰۱۲ وارد مذاکرات صلح شدند.
این روند در جولای ۲۰۱۵ فروپاشید و خونین‌ترین دوره منازعه را به دنبال داشت که منجر به ویرانی گسترده در برخی مناطق شهری جنوب‌شرق ترکیه شد.
در اکتوبر ۲۰۲۴، دولت باغچلی، رهبر حزب حرکت ملی‌گرا (ام‌ایچ‌پی) و متحد سیاسی رجب طیب اردوغان، انقره را زمانی شوکه کرد که پیشنهاد کرد در صورت اعلام پایان شورش از سوی اوجالان، امکان آزادی او وجود دارد.
حزب حاکم عدالت و توسعه (ای‌ک‌پی) به رهبری رجب طیب اردوغان از این پیشنهاد حمایت کرد و رهبران حزب مخالف دموکراتیک خلق‌ها (دی‌ای‌ام) که خواهان حقوق بیشتر برای کردها و خودمختاری هستند، در زندان با اوجالان گفت‌وگوهایی انجام دادند.
پ‌ک‌ک پس از این فراخوان، آتش‌بس فوری اعلام کرد و گفت آماده برگزاری یک کنگره است، همان‌گونه که اوجالان خواسته بود، اما تأکید کرد که باید شرایط امنیتی لازم فراهم شود تا اوجالان بتواند «شخصاً آن را هدایت و رهبری کند».
تمرکز اخیر درگیری‌ها کجا بوده است؟
در سال‌های اخیر، محور اصلی درگیری به شمال عراق منتقل شد؛ جایی که پ‌ک‌ک پایگاه‌هایی در مناطق کوهستانی دارد و ترکیه نیز ده‌ها پایگاه نظامی در آن‌جا ایجاد کرده است.
انقره عملیات‌هایی را علیه شورشیان در آن‌جا راه‌اندازی کرد، از جمله حملات هوایی با جنگنده‌ها و هواپیما‌های بی‌سرنشین، که بغداد آن را نقض حاکمیت خود دانسته است.
با این حال، عراق و ترکیه توافق کر‌دند همکاری ضد پ‌ک‌ک را افزایش دهند و بغداد برای نخستین‌بار این گروه را به‌عنوان یک سازمان ممنوعه اعلام کرد.
ترکیه همچنین ملیشه‌های (وای‌پی‌جی) در سوریه را هدف قرار داد و اعلام کرد آن را شاخه‌ای از پ‌ک‌ک می‌داند.
پیش از این بارها انقره عملیات‌های فرامرزی را با همکاری نیروهای متحد سوری برای عقب راندن این گروه از مرزهایش انجام داده است.
با این حال، وای‌پی‌جی نیروی پیشتاز در ائتلاف دموکراتیک سوریه است که متحد اصلی ائتلاف به رهبری ایالات متحده در جنگ با گروه داعش به شمار می‌رود.
حمایت واشنگتن از ائتلاف دیموکراتیک برای سال‌ها منبع تنش میان ایالات متحده و ترکیه بوده است.
برکناری بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه، در ماه دسامبر که ترکیه مدت‌ها مخالف او بود و از شورشیان سوری حمایت می‌کرد موقعیت و نفوذ انقره را در سوریه تقویت کرده است.
ترکیه خواستار انحلال وای‌پی‌جی و اخراج رهبران آن از سوریه شد و هشدار داد اگر خواسته‌هایش برآورده نشود، عملیات نظامی گسترده‌ای برای «درهم کوبیدن» این گروه راه‌اندازی خواهد کرد.
مقام‌های ترکیه، ایالات متحده، سوریه و کردها تلاش‌هایی را برای رسیدن به توافق درباره آینده جنگجویان کرد سوری انجام داده‌اند.