رئیسجمهوری امریکا میگوید خروج زودهنگامش از نشست سران گروه هفت در کانادا هیچ ارتباطی با تلاش برای دستیابی به آتشبس میان ایران و اسرائیل نداشته است. این موضع در واکنش به اظهارات رئیسجمهوری فرانسه گرفته شد که گفته بود دونالد ترامپ پیشنهادی برای آتشبس ارائه کرده است.
رئیسجمهوری امریکا سهشنبه ۲۷ جوزا گفتههای امانوئل مکرون درباره پیشنهاد آتشبس را تکذیب کرد و نوشت: «دلیل بازگشت من از کانادا "خیلی بزرگتر" از یک آتشبس است.»
ترامپ در پیامی در شبکه اجتماعی تروث سوشال تاکید کرد: «مکرون اشتباها گفت من نشست گروه هفت را ترک کردم تا برای یک "آتشبس" میان اسرائیل و ایران به واشنگتن بازگردم. غلط! او هیچ ایدهای ندارد که من چرا به واشنگتن برمیگردم اما قطعا ربطی به آتشبس ندارد. موضوعی خیلی بزرگتر در جریان است.»
واکنش کاخ الیزه
این موضعگیری ترامپ پاسخی مستقیم به گفتههای مکرون بود که دوشنبه اعلام کرده بود رئیسجمهوری امریکا پیشنهادی برای آتشبس میان ایران و اسرائیل ارائه داده است.
خبرگزاری رویترز نوشت که مکرون در گفتوگو با خبرنگاران در حاشیه نشست گروه هفت گفت: «پیشنهاد مشخصی برای دیدار و گفتوگو وجود دارد. این پیشنهاد بهویژه با هدف دستیابی به آتشبس و سپس آغاز گفتوگوهای گستردهتر مطرح شده است.»
در پی این جنجال رسانهای، سفارت فرانسه در واشنگتن خارج از ساعات اداری از هرگونه اظهار نظر خودداری کرد.
بازگشت ترامپ به واشنگتن بهدلیل بحران خاورمیانه
دلیل رسمی بازگشت ترامپ از نشست گروه هفت در کانادا به واشنگتن، وضعیت بحرانی در خاورمیانه عنوان شده است؛ جایی که از جمعه ۲۳ جوزا، درگیری میان ایران و اسرائیل بهشدت بالا گرفته است.
اسرائیل نخستین ضربه را با حمله هوایی مستقیم به مواضع و فرماندهان نظامی جمهوری اسلامی در خاک ایران وارد کرد و سپس دو کشور با حملات متقابل، وارد درگیریای بیسابقه در منطقه شدند.
مقامهای ایرانی اعلام کردهاند در این حملات شماری از افراد غیرنظامی نیز کشته شدهاند. اسرائیل هم میگوید ۲۴ غیرنظامی در خاک این کشور کشته شدهاند.
این تنشها در منطقهای رخ میدهد که از زمان آغاز عملیات نظامی اسرائیل در غزه در اکتبر ۲۰۲۳، بهشدت ناپایدار بوده است.
کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده و اسرائیل، سالهاست در تلاش برای مهار برنامه هستهای ایران هستند. آنها میگویند تهران بهدنبال ساخت سلاح هستهای است اما جمهوری اسلامی این موضوع را رد کرده و تاکید دارد که بهعنوان عضوی از پیمان منع گسترش سلاحهای هستهای (انپیتی)، حق توسعه فناوری هستهای صلحآمیز از جمله غنیسازی اورانیوم را دارد.
گاردین دوشنبه، ۲۶ جوزا در مطلبی تحلیلی از خطبههای خامنهای در نماز جمعه ماه میزان سال گذشته به مناسبت کشته شدن حسن نصرالله، رهبر حزبالله لبنان یاد کرد که اولین حضور او در نماز جمعه پس از پنج سال به شمار میرفت.
رهبر جمهوری اسلامی در آن خطبهها لحنی سازشناپذیر داشت و در برابر هزاران نفر از طرفدارانش اعلام کرد: «اسرائیل زیاد دوام نخواهد آورد.»
او اقدام نظامی جمهوری اسلامی علیه اسرائیل را «مجازاتی علیه سگ هار امریکا» خواند، از «قدرت و صلابت در برابر دشمن» گفت و تاکید کرد سیاست نظام برای «مجازات» اسرائیل پس از حملات آن زمان به ایران، «نه تعلل و نه شتابزدگی» است.
این سخنان چند روز پس از کشته شدن حسن نصرالله در حمله هوایی اسرائیل به مقر این گروه در بیروت بیان شده بود. گاردین این حادثه را ضربهای «شخصی و سخت» بر خامنهای که سالها با حسن نصرالله رابطه نزدیک داشت، توصیف کرده است.
حمله هوایی و گسترده جدید اسرائیل به ایران که از بامداد جمعه ۲۳ جوزا آغاز شد، ضربه مشابه دیگری به علی خامنهای است. هرچند به گفته گاردین، این حمله باعث سرکشی بیشتر تهران و شلیک رگبار موشک و پهپاد به سمت تلآویو شده، اما به نظر نمیرسد این اقدام متقابل مانع ادامه حملات اسرائیل شود.
علی خامنهای در حال حاضر با گزینههای محدود و نامطلوبی روبهروست، شرایطی که رهبر «محتاط، عملگرا، محافظهکار و بیرحم» جمهوری اسلامی همواره کوشیده از آن دور بماند.
آغاز یک مسیر رادیکال
گاردین نوشت علی خامنهای که فرزند روحانی کمنفوذی از طبقه متوسط در شهر مشهد بود، نخستین قدمهای خود را بهعنوان یک شخصیت رادیکال در فضای پرتنش اوایل دهه ۱۳۴۰ برداشت.
او در قامت طلبهای جوان در قم، سنتهای اسلام شیعه و اندیشه رادیکال روحالله خمینی را پذیرفت.
تا اواخر دهه ۱۳۴۰، علی خامنهای ماموریتهای محرمانهای برای روحالله خمینی که آن زمان در تبعید بود، انجام داد و شبکههایی از فعالیتهای اسلامگرایانه را سازماندهی کرد.
این رسانه بریتانیایی افزود اگرچه علی خامنهای علاقه آشکاری به ادبیات غربی، بهویژه لئو تولستوی، ویکتور هوگو و جان اشتاینبک داشت، اما در ایدئولوژیهای ضد استعماری و احساسات ضد غربی آن دوران غوطهور شده بود.
صعود به راس هرم قدرت
علی خامنهای که پس از انقلاب ۱۳۵۷ بهسرعت جایگاه خود را در حلقه قدرت تثبیت کرده بود، پس از مرگ خمینی در سال ۱۳۶۸ بهعنوان جانشین او انتخاب شد.
او بلافاصله از این موقعیت برای تحکیم کنترول خود بر دستگاه حکومت استفاده کرد.
یکی از پایگاههای کلیدی قدرت خامنهای، سپاه پاسداران بود که گاردین آن را «قلب تپنده رژیم» و «نیروی قدرتمند نظامی، اجتماعی و اقتصادی» توصیف کرده است. اما رهبر جمهوری اسلامی متحدان و حامیان قدرتمند دیگری نیز پیدا کرد.
گاردین نوشت در طول دهه ۱۳۷۰، علی خامنهای قبضه قدرت خود را با حذف مخالفان و پاداش به وفادارانش تقویت کرد. حتی شاعرانی که زمانی او به آنها علاقه ابراز کرده بود، هدف سرویسهای امنیتی قرار گرفتند.
بر اساس این تحلیل، زمانی که محمد خاتمی در سال ۱۳۷۶ با اکثریت قاطع در انتخابات ریاستجمهوری پیروز شد، علی خامنهای تا حدی آزادی عمل به او داد اما همزمان سخت تلاش کرد تا هسته رژیم و ایدئولوژی آن را از چالشهای جدی محافظت کند.
راهبرد نیابتی
علی خامنهای از تلاشهای سپاه پاسداران برای مقابله با نیروهای امریکایی در عراق پس از حمله ۲۰۰۳ و گسترش نفوذ جمهوری اسلامی در این کشور حمایت کرد.
گاردین این موضع را نشانه گسترش استراتژی او برای تکیه بر نیروهای نیابتی جهت اعمال قدرت در منطقه و تهدید اسرائیل ارزیابی کرده است. اما این تاکتیک که ممکن بود هوشمندانه به نظر برسد، تحت فشار حملات اسرائیل فروپاشید و اتحاد دیرینه جمهوری اسلامی با دمشق نیز با سقوط حکومت بشار اسد پایان یافت.
آغازِ پایان
گاردین اشاره کرده است که موجهای پیدرپی نارضایتی و ناآرامی در داخل کشور با سرکوب وحشیانه و رفتار خشن علیه زنان، همجنسگرایان و اقلیتهای دینی پاسخ داده شده و این وضعیت، همراه با بحران اقتصادی، بسیاری از حامیان سابق جمهوری اسلامی را مایوس کرده و دامنه ناآرامیها را گسترش داده است.
علی خامنهای بیش از سه دهه تلاش کرده فشارهای نیروهای متضاد داخلی را مدیریت کند، از جنگ مستقیم بپرهیزد و میراث خمینی و قدرت خود را حفظ کند.
با اینحال، به نوشته گاردین، او که اکنون پیر و بیمار است، با بزرگترین چالش دوران رهبریاش روبهرو شده و دوران حکمرانیاش به پایان خود نزدیک میشود.
در تازهترین حملات جمهوری اسلامی، موشکهای ایرانی بامداد دوشنبه به تلآویو و بندر حیفا در اسرائیل برخورد کردند و دستکم ۸ نفر را کشتند. این حمله بخشی از موج پاسخهای ایران به حملات اسرائیل بود که تاسیسات هستهای و برنامه موشکهای بالستیک تهران را هدف گرفتهاند.
محمد جمال، ساکن ۲۷ ساله شهر غزه، گفت: «پاسخ ایران برای من، خیلی از فلسطینیها و حتی اسرائیلیها، غافلگیرکننده بود. همه فکر میکردند این واکنش نمادین و نمایشی خواهد بود.»
او در گفتوگو با رویترز افزود: «دیدن شلیک موشکهایی که گنبد آهنین اسرائیل نمیتواند جلویشان را بگیرد، لذتبخش است. دیدن ساختمانهایی که فرومیریزند و آتش در همهجا، من را یاد ویرانیهایی میاندازد که اشغالگران بر سر غزه آوردند، اما حتی نمیتوانم این دو را با هم مقایسه کنم.»
تحریر، مادر ۳۴ ساله و دارای چهار فرزند، گفت که خانهشان در شرق شهر غزه در هفتههای نخست جنگ ۲۰۲۳ نابود شد و خانوادهاش از آن زمان چندین بار آواره شدهاند.
او گفت: «سرانجام خیلی از اسرائیلیها همان چیزی را تجربه کردند که ما ۲۰ ماه است با آن زندگی میکنیم: ترس و آوارگی.»
او افزود: «امیدوارم این بار مردم اسرائیل حکومتشان را برای پایان دادن به جنگ در غزه تحت فشار بگذارند، چون تمام آنچه اکنون با ایران میگذرد، بخشی از همین جنگ گستردهتر در غزه است.»
بر مبنای گزارشها از آغاز نبرد تاکنون ۲۴ اسرائیلی و بیش از ۲۲۰ ایرانی کشته شدهاند.
با اعلام اسرائیل مبنی بر اینکه عملیات نظامیاش ممکن است هفتهها ادامه یابد، نگرانیها درباره شعلهور شدن یک جنگ منطقهای با دخالت قدرتهای خارجی افزایش یافته است.
عمر صلاح، ۲۹ ساله، گفت: «من هرگز طرفدار ایران نبودم، هنوز هم به خاطر دخالتش در غزه و دیگر کشورهای عربی او را دوست ندارم، اما دیدن اینکه این بار واقعا پاسخ داد، نه مثل دفعات قبلی که نمایشی بود، من را خوشحال کرد.»
او افزود: «این حملات در برابر آنچه اسرائیل بر سر غزه آورد، هیچ است، اما حداقل چشیدن طعم آن است. شاید زمان پایان دادن به همه اینها، در غزه هم رسیده باشد.»
تهاجم تمامعیار اسرائیل بر غزه تاکنون ۵۵ هزار کشته برجای گذاشته و حدود دو میلیون نفر را آواره کرده است.
با وجود تلاشهای ایالات متحده، مصر و قطر برای برقراری آتشبس در غزه، نه اسرائیل و نه حماس تمایلی به عقبنشینی از خواستههای اصلی خود نشان ندادهاند و هر یک طرف مقابل را عامل شکست در دستیابی به توافق میدانند.
گروههای تحت رهبری حماس از حملات تلافیجویانه ایران تمجید کردند.
در بیانیهای گروههای مقاومت تحت رهبری حماس آمده است: «صحنههای برخورد موشکهای ایرانی به مراکز و پناهگاههای صهیونیستها، حس افتخار، عزت و کرامتی را به همراه دارد که غرور و سلطهطلبی صهیونیستی را در هم میشکند.»
