به دنبال اخراج گسترده مهاجران افغان از ایران، هزاران نفر در مرز اسلام‌قلعه هرات برای ورود به خاک افغانستان صف کشیده و منتظر نوبت هستند. طالبان می‌گوید در روزهای اخیر بیش از ۱۰۰ هزار مهاجر افغان از طریق مرز اسلام‌قلعه وارد کشور شده‌اند.
شاهدان عینی روز جمعه به افغانستان اینترنشنال گفتند شماری مهاجرانی که منتظر ورود به کشور هستند به هزاران نفر می‌رسد.
مقامات طالبان در هرات گزارش دادند تنها در دو روز (چهارشنبه و پنجشنبه) بیش از ۶۱ هزار مهاجر از طریق گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه وارد افغانستان شده‌اند.
محمد صمیم، یکی از بازگشت‌کنندگان، به افغانستان اینترنشنال گفت «زمانی که جنگ ایران و اسرائیل شروع شد، ما باید به افغانستان برمی‌گشتیم، زیرا زمان بازگشت قبلاً مشخص شده بود. اما با آغاز جنگ، همه چیز به تعویق افتاد.» او می‌افزاید: «اکنون با وصف پایان یافتن آن ضرب‌الاجل قانونی، باید ایران را ترک کنیم.»
همزمان با ازدحام شدید در مرز مهاجرانن از محدودیت و کمبود امکانات خدماتی شکایت می‌کنند.
سید طارق، یکی از مهاجران بازگشته، می‌گوید: «موسسات خارحی برای هر فرد تنها ۲ هزار افغانی می‌دهند؛ یک خانواده پنج‌نفره ۱۰ هزار افغانی می‌گیرد که نمی‌تواند هیچ مشکلی را حل کند.» به گفته او این پول تنها به کسانی داده می‌شود که یک خانواده هستند و با خانواده به افغانستان باز می‌گردند.
به گفته او، به‌دلیل تراکم جمعیت، برخی خانواده‌ها ناگزیر شده‌اند ساعت‌ها و یا حتا چند روز برای دریافت همین کمک منتظر بمانند. آنان خواهان تسریع روند کمک‌رسانی و اعزام تیم‌های سیار بیشتر به منطقه است.
طالبان اعلام کرده‌اند که تیم‌های صحی هلال احمر، اداره مهاجرین و نهادهای کمک‌رسان در مرز مستقر شده‌اند تا خدماتی چون ثبت هویت، توزیع غذای گرم و پرداخت پول نقد به مهاجران ارائه دهند.
در همین حال، یک هیئت بلندپایه از دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران روز جمعه از گذرگاه اسلام‌قلعه بازدید کرد. علیرضا بیگدلی، سفیر ایران در کابل، سیدحسن مرتضوی، معاون سفارت، و علیرضا مرحمتی، سرقنسول ایران در هرات، از جمله اعضای این هیئت بودند.
این هیئت یک روز بعد از دیدار با امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان به هرات سفر کرد. آقای متقی در این دیدار خواستار اخراج تدریجی مهاجران افغان از ایران شده بود.
منابع میگویند که هدف از سفر هیئت ایرانی به هرات، بررسی وضعیت مهاجران و برنامهریزی برای تسهیل بازگشت آنان بوده است.
در کنار فشارهای اخیر بر مهاجران بدون مدرک اقامت در ایران، پولیس این کشور با یورش به خانهها و محلهای کار مهاجران افغان، شماری را بازداشت کرده و تلفنهای همراهشان را ضبط کرده است.
منابع به افغانستان اینترنشنال گفتند که ماموران پولیس به دلیل مسائل امنیتی و به ظن دست داشتن مهاجران با اسرائیل، تلفنهای آنها را ضبط می‌کنند.
با ادامه روند بازگشت گسترده، شماری از نهادهای امدادرسان درباره احتمال بروز بحران انسانی در مرز اسلام‌قلعه هشدار دادهاند. آنها میگویند بسیاری از مهاجران بدون سرپناه، غذا یا خدمات اولیه وارد کشور میشوند، در حالیکه امکانات موجود در منطقه محدود و ناکافی است.