افشای اطلاعات، دولت بریتانیا را به انتقال مخفیانه هزاران افغان واداشت
پس از درز گسترده اطلاعاتی که جان حدود ۱۰۰ هزار افغان همکار با نیروهای بریتانیایی را در معرض خطر قرار داده، دولت بریتانیا هزاران نفر را بهطور محرمانه به این کشور منتقل کرده است.
پس از درز گسترده اطلاعاتی که جان حدود ۱۰۰ هزار افغان همکار با نیروهای بریتانیایی را در معرض خطر قرار داده، دولت بریتانیا هزاران نفر را بهطور محرمانه به این کشور منتقل کرده است.
بر پایه گزارش رسانههای بریتانیایی، این افشاگری به سال ۲۰۲۲ بازمیگردد، اما پس از لغو یک حکم قضایی فوقمحرمانه، اکنون امکان نشر یافته است. بر اساس این گزارش، یک سرباز بریتانیایی در جریان بررسی درخواستهای پناهندگی، بهطور سهوی فهرستی شامل دهها هزار نام را منتشر کرده بود.
بخشهایی از این اطلاعات حدود یک سال بعد در فیسبوک منتشر شد؛ اقدامی که به نگرانیها درباره احتمال استفاده طالبان از آن برای تهیه «فهرست قتل» دامن زد.
در پی این رویداد، دولت بریتانیا یک برنامه ۸۵۰ میلیون پوندی را برای انتقال محرمانه هزاران افغان راهاندازی کرد. بهنوشته روزنامه تایمز، دولتهای پیاپی بریتانیا میلیاردها پوند برای جلوگیری از افشای این موضوع هزینه کردهاند.
گفته شده که جان هیلی، وزیر دفاع بریتانیا، بهزودی گزارشی در این باره به پارلمان ارائه خواهد کرد.
باکتیبک بکبولوتوف، دبیر شورای امنیت قرغیزستان تصمیم روسیه برای به رسمیت شناختن طالبان را «منطقی» خواند. با این حال او تاکید کرد که این اقدام به معنای آن نیست که سایر کشورها هم به زودی طالبان را به رسمیت بشناسند.
به گفته دبیر شورای امنیت قرغیزستان، هر کشوری برای اساس منافع ملی خود در این زمینه عمل خواهد کرد. او گفت: در این میان، قرغیزستان مانند سایر کشورهای منطقه، در حال ایجاد یک سیاست عملگرایانه در قبال طالبان است.
باکتیبک بکبولوتوف در مصاحبه با نشریه "سایوزنیکی پیمان امنیت جمعی" گفت که اقدام روسیه برای به رسمیت شناختن طالبان، «گامی منطقی است که به تقویت امنیت در منطقه و تثبیت اوضاع در این کشور کمک خواهد کرد.»
او افزود: «در آخرین جلسه کمیته دبیران شورای امنیت سازمان پیمان امنیت جمعی در چولپون-آتا، بدون فراموش کردن مطالبات مربوط به تعهدات بینالمللی طالبان، برای از بین بردن تهدیدات از خاک افغانستان، بر تمایلات برای کمک به افغانستان در تبدیل شدن به کشوری صلحآمیز و باثبات تاکید شد.»
به گفته وی، کشورهای عضو سازمان پیمان امنیت جمعی، آمادگی خود را برای مشارکت در تلاشهای بینالمللی برای توسعه افغانستان با نقش مرکزی سازمان ملل نشان داده و درخواستهای جدیدی از جامعه جهانی برای افزایش کمکهای بشردوستانه به مردم افغانستان کرده است.
بکبولوتوف تأکید کرد که بیشکک همچنان به ارائه کمکهای بشردوستانه به افغانستان، از جمله به قرغیزها در پامیر افغانستان ادامه میدهد، اما هیچ صحبتی در مورد رسمیت شناسی طالبان نکرده است.
قرغیزستان در سپتامبر سال گذشته، طالبان را از فهرست گروههای تروریستی خود حذف کرد.
روسیه نیز پس از حذف طالبان از فهرست گروههای تروریستی، اولین کشوری است که اخیرا طالبان را به رسمیت شناخت. در اول جولای، گل حسن، سفیر جدید طالبان وارد مسکو شد و سوم جولای، آندری رودنکو، معاون وزیر خارجه روسیه، رونوشت استوارنامه او را پذیرفت.
سازمان پزشکان بدون مرز روز سه شنبه اعلام کرد که دسترسی مهاجران افغان در پاکستان به خدمات صحی، به دلیل ترس مداوم از بازداشت، بهشدت محدود شده است. این سازمان هشدار داد که این هراس مداوم، نهتنها سلامت جسمی، بلکه به سلامت روحی مهاجران را نیز آسیب زده است.
این سازمان در گزارشی نوشت که از نوامبر ۲۰۲۳، پاکستان کمپین گستردهای برای اخراج اجباری مهاجران افغانی آغاز کرده است. هرچند این کمپین در ابتدا تنها به مهاجران ثبتنشده محدود بود، اما اکنون حتی مهاجران دارای اسناد نیز با رفتار مشابهی مواجهاند.
این سازمان خاطرنشان میکند که برای دارندگان کارت اقامت، تعلیق موقت اخراج اعلام شده که از اول جولای ۲۰۲۵ اجرا میشود، اما این اقدام نتوانسته از ترس و نگرانی مهاجران افغان بکاهد.
یک مهاجر افغان، در مرکز صحی پزشکان بدون مرز در ایالت بلوچستان گفت: «از روزی که اخراجها اعلام شده، ما در نگرانی دایمی بسر میبریم. از ترس بیرون نمیرویم. مردم شبها خواب ندارند، چون نمیدانند پولیس چه زمانی برای بازرسی میآید. کودکان ما زیر فشار روانی قرار دارند.»
این سازمان بین المللی گفت که ترس از اخراج، دسترسی مهاجران افغان به خدمات صحی را محدود کرده است. شماری از بیماران که به درمان طولانی برای بیماریهای مزمن خود نیاز دارند، دیگر نمیتوانند به کلینیکها مراجعه کنند.
یک مهاجر افغان در تماس تلفنی با یکی از کارکنان صحی این سازمان گفت: «نمیتوانم به شفاخانه بروم، چون میترسم بازداشت شوم و به افغانستان فرستاده شوم. به همین دلیل، امکان درمانم را از دست میدهم.»
پزشکان بدون مرز تاکید میکند که این مشکل برای زنان افغان جدیتر است. برخی از این زنان با یک مرد محرم به مکانهای عمومی میروند که این کار برای آنها به علت ترس از بازداشت دشوار شده است. بسیاری از مردان به دلیل ایستهای بازرسی امنیتی نمیتوانند همراه اعضای زن خانواده خود به کلینیکها بروند. این وضعیت این زنان مهاجر را مجبور کرده که از مراقبتهای صحی صرفنظر کنند.
ژو ویبینگ، رئیس پزشکان بدون مرز، نسبت به وضعیت مهاجران افغان در پاکستان به شدت نگران است. او میگوید: «ما نگرانی عمیقی داریم. بسیاری از مهاجران افغان دههها در پاکستان زندگی کردهاند. حالا آنها با ترس مداوم روبهرو هستند و خانه، درآمد و سلامت خود را از دست میدهند.»
گزارش پزشکان بدون مرز نشان میدهد که خانوادههای اخراجشده با فشارهای روانی و اجتماعی مواجه شدهاند. برخی از خانوادههای شان جدا شدهاند و برخی دیگر به کشوری بازمیگردند که در آن نه خانه دارند، نه حمایت و نه خدمات صحی.
استفان مکی، یکی از مسئولان پزشکان بدون مرز، میگوید: «افرادی که بازمیگردند نمیتوانند نیازهای صحی خود را برآورده کنند. بسیاری از آنها بیماریهای مزمن دارند که نیاز به درمان مداوم دارد، اما سیستم صحی افغانستان از دیرباز با کمبود منابع مالی و امکانات محدود مواجه بوده است. حالا با بازگشت هزاران نفر، این فشار بیشتر شده است.»
بر اساس گزارشها، تنها در شش ماه اول سال ۲۰۲۵، بیش از ۲۷۴ هزار مهاجر افغان از پاکستان اخراج شدهاند و از نوامبر ۲۰۲۳ تاکنون، تعداد افغانهای اخراجشده از پاکستان از یک میلیون نفر گذشته است.
شماری از اعضای طالبان به روزنامه دیلی تلگراف گفتند که فهرست فاششده افغانهایی که با بریتانیا همکاری کردهاند، از سال ۲۰۲۲ در اختیار داشته و در حال تعقیب این افراد اند. یک مقام طالبان به این روزنامه گفت این افراد ممنوعالخروج بوده و به گفته او، «جاسوسان شامل عفو عمومی نیستند.»
وزیر دفاع بریتانیا روز سه شنبه در پارلمان از افغانهایی که اطلاعات شان به علت سهو فنی منتشر شده، معذرت خواست. این فهرست شامل ۲۵ هزار نفر متقاضی پناهندگی است که در میان آنها نام نیروهای امنیتی پیشین همکار با بریتانیا در افغانستان و خانوادههایشان است.
به گزارش رسانههای بریتانیایی، پس از افشای این فهرست در سال ۲۰۲۲، حکومت بریتانیا با صرف میلیاردها پوند، هزاران نفر از این افراد را بهطور مخفیانه به بریتانیا منتقل کردند تا از انتقامجویی طالبان در امان بمانند. اما مقامات طالبان در گفتوگو با تلگراف مدعیاند که از همان ابتدا این فهرست را از اینترنت به دست آوردند، امری که میتواند این عملیات مخفی لندن برای نجات همکاران پیشین بریتانیا را بیاثر کند.
این مقام ارشد طالبان که اسمی از آن برده نشده، گفت بسیاری از افراد این فهرست از افغانستان گریخته یا مخفی شدهاند، اما طالبان گروههایی را برای تحت نظر گرفتن خانههای آنها و بستگان شان گماشته است.
او گفت: «واحد ویژهای برای یافتن آنها و اطمینان از عدم همکاریشان با بریتانیا تشکیل شده است. ما با خانوادههای شان تماس میگیریم و به خانههای شان سر میزنیم تا آنها را ردیابی کنیم. مقامات ارشد در قندهار به مسئولان کابل فشار میآورند تا این افراد را پیدا کنند، زیرا معتقدند آنها همچنان با بریتانیا همکاری دارند و این مشکل باید حل شود.»
یک مقام دیگر طالبان به تلگراف گفت که در ماههای اخیر، جستجو برای افراد این فهرست شدت گرفته و اسامی آنها به نیروهای مرزی طالبان داده شده تا از خروجشان جلوگیری شود. بسیاری از این افراد تنها هنگام تلاش برای عبور از مرزهای کشور متوجه حضورشان در فهرست شدند.
این مقام افزود: «نیروهای مرزی چند ماه است که این فهرست را دارند و دستور دارند کسی را اجازه خروج ندهند. این افراد خاین تلقی میشوند و هدف ما یافتن هرچه بیشتر آنهاست. کسی که این فایل را افشا کرد، به ما کمک کرده است. عفو عمومی وجود دارد، اما جاسوسان در امان نیستند.»
حکومت بریتانیا تلاش کرده بود که موضوع این فهرست در رسانهها افشا نشود تا جان افغانهای بیشتری به خطر نیفتد. حکومت بریتانیا حدود ۷ میلیارد پوند برای خارج کردن و اسکان همکاران افغان در این فهرست صرف کرده است.
حکومت بریتانیا با دریافت یک حکم قضایی فوق العاده از فاش شدن درز فهرست براثر اشتباه اداری و عملیات حکومت برای نجات، جلوگیری کرده بود، اما یک قاضی بریتانیایی ممنوعیت اطلاعرسانی را لغو کرده و رسانههای این کشور هم به طور گسترده آن را با پوشش داده اند.
قاضی چمبرلین، که این دستور را لغو کرده، استدلال کرد که تلاشهای گسترده برای مخفی نگه داشتن این طرح، احتمالاً اهمیت فهرست را برای طالبان افزایش دهد.
تلگراف نوشت حکومت بریتانیا به دنبال درز کردن این فهرست، عملیات مخفیانهای به نام «روبیفیک» به اجرا گذاشت. مقامها این طرح را «بزرگترین عملیات تخلیه مخفیانه در زمان صلح» نامیده اند. تاکنون حدود ۲۴ هزار افغان مشمول این لیست به بریتانیا منتقل شده یا در آینده منتقل خواهند شد.
به دلیل سانسور اطلاعات در افغانستان، بسیاری از افراد نمیدانند نام شان در این فهرست است یا نه. یکی از این افراد، حدود دو سال پیش پس از جستجوی طالبان در زادگاهش در غرب افغانستان، به ایران گریخت. یکی از بستگانش به تلگراف گفت: «او و خانوادهاش پس از شنیدن درباره این فهرست به ایران فرار کردند. از آن زمان، جنگجویان طالبان مرتب به خانه من و دیگر بستگان سر میزنند و درباره او پرسوجو میکنند.»
او افزود: «آنها مدام فشار میآورند تا محل او را فاش کنیم. یکبار مرا بازداشت و ضربوشتم کردند. کاکایم در نیروهای ویژه خدمت کرده بود. طالبان میگویند باید برای بازجویی همراه آنها برود. این موضوع جان کل خانواده را به خطر انداخته است – خویشاوندی با کسی در فهرست کشتار طالبان حکم اعدام دارد. آنها تمام جزئیات او را دارند: نامش، نام همسرش و حتی نام فرزندانش. وقتی دیدیم همه را نوشتهاند، شوکه شدیم. گفتهاند اگر او را پیدا نکنند، یکی دیگر از اعضای خانواده را میکشند و گفتند که خون جاسوس در رگهای شماست.»
این فرد هنوز در ایران است، اما جمهوری اسلامی اکنون او و صدها افغان دیگر را به افغانستان تحت کنترول طالبان بازمیگرداند. خویشاوندش گفتند: «او جایی برای رفتن ندارد. اگر اخراج شود، کشته خواهد شد. طالبان همه اطلاعاتش را دارند.»
طالبان پیش از این کشتار و بازداشت هدفمند نیروهای امنیتی پیشین را رد کرده است و بر اجرایی بودن عفو عمومی رهبر این گروه تاکید دارد. اما، این گزارش دیلی تلگراف نشان میدهد که طالبان نیروی ویژهای برای دستگیری شماری از نیروهای امنیتی پیشین توظیف کرده است.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، روز سهشنبه در پایان نشست وزرای خارجه سازمان همکاری شانگهای در چین، خواستار «وفاق ملی» در افغانستان و مشارکت اقوام و گروههای سیاسی در ساختار قدرت شد. او گفت تقریباً تمام اعضای این سازمان روابط خود با طالبان را تقویت کردهاند.
لاوروف اظهار داشت که کشورهای عضو شانگهای در مورد لزوم ایجاد افغانستانی عاری از تروریسم و مواد مخدر اتفاقنظر دارند.
وی در یک نشست خبری افزود که «تقریباً تمام اعضای این سازمان روابط دوجانبه خود با کابل را تقویت کردهاند و بر اهمیت کمک موثر به بازسازی و توسعه پایدار افغانستان بهعنوان کشوری مستقل، بیطرف، صلحآمیز و عاری از تروریسم و مواد مخدر تاکید دارند.»
وزیر خارجه روسیه بار دیگر بر ضرورت «تضمین اشتراک قومی و سیاسی در ساختارهای قدرت» تاکید کرد. روسیه اخیراً رژیم طالبان را به رسمیت شناخت.
مسکو در چهار سال گذشته همواره از طالبان خواسته است تا حکومتی فراگیر تشکیل دهد. طالبان پس از بازگشت به قدرت، گروههای سیاسی و اجتماعی را از ساختار قدرت کنار زده و مناصب دولتی را به نیروهای خود اختصاص داده است. این گروه، مقامات سابق دولتی و رهبران جهادی پیشین را به همکاری با نیروهای خارجی متهم کرده و ادعا میکند که حکومتش فراگیر است.
محمد اسحاقدار، وزیر خارجه پاکستان، خواستار احیای گروه تماس سازمان همکاریهای شانگهای درباره افغانستان شد. او روز سهشنبه در کنفرانس وزرای خارجه سازمان شانگهای در چین گفت که صلح و ثبات پایدار در افغانستان آرمان مشترک اعضای این سازمان است.
او تاکید کرد که برای تامین صلح و ثبات در افغانستان، احیای گروه تماس سازمان همکاریهای شانگهای درباره افغانستان میتواند بستری مهم برای همکاری عملی و نتیجهمحور را فراهم کند.
سازمان همکاریهای شانگهای در سال ۲۰۰۵ برای حضور جدیتر در عرصه تحولات افغانستان، یک گروه تماس ویژه برای این کشور تشکیل داد. این گروه چند دوره نشستهایی را در کشورهای چین، روسیه و دیگر کشورها برگزار کرده بود.
فعالیت گروه تماس برای چند سالی متوقف شد. اما در بیستم جوزای ۱۳۹۷ در حاشیه اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاریهای شانگهای بار دیگر بر آغاز فعالیت این گروه تاکید شد. اما با روی کارآمدن طالبان، حضور افغانستان در سازمان شانگهای و دیگر ساختارهای بینالمللی تعلیق شده است.
افغانستان بعد از سال ۲۰۰۴ بهعنوان مهمان در اجلاس همکاریهای شانگهای شرکت میکرد و در سال ۲۰۱۲ عضویت ناظر این سازمان را کسب کرد.
هدف اساسی افغانستان از حضور در سازمان همکاریهای شانگهای تقویت اعتمادسازی در منطقه، تحکیم روابط نیک با کشورهای عضو و ناظر، ایجاد ظرفیتهای کافی در مبارزه با تروریسم، افراطگرایی و مهار تولید مواد مخدر در منطقه بوده است.
نگرانی از «تروریسم دولتی»
محمد اسحق دار، وزیر خارجه پاکستان، در بخشی از صحبتهایش گفت که تروریسم امنیت جهانی را تهدید میکند.
دار همچنان گفت که همه اشکال تروریسم، از جمله تروریسم دولتی، محکوم است. او ابراز داشت که کشورها باید از استفاده از تروریسم برای اهداف سیاسی اجتناب کرده و از طریق رویکردی همکاریجویانه، از جمله رسیدگی به ریشههای آن، با این تهدید مقابله کنند.
او که معاون نخستوزیر پاکستان نیز است، گفت در زمانی که نظم جهانی با چالشهای عمیق مواجه است، سازمان همکاریهای شانگهای بهعنوان نیرویی برای ایجاد ثبات ظهور کرده است. رویکرد فراگیر آن که بر برابری حاکمیتی دولتها و جستوجوی راهحلهای مسالمتآمیز برای اختلافات تاکید دارد، جایگزینی قانعکننده برای تجاوز، تقابل و رقابتهای برد-باخت ارائه میدهد.
وی گفت پاکستان به دنبال رابطهای مبتنی بر صلح و ثبات با همه همسایگان خود است.
