موج جدید بازداشت زنان جوان در کابل که از روز چهارشنبه ۲۵ سرطان آغاز شده بود تا روز دوشنبه ششم اسد نیز ادامه یافته است. در تازه‌ترین رویداد، محتسبان امر به معروف طالبان روز چهارشنبه گروهی از زنان جوان را در ناحیه دوازدهم شهر کابل بازداشت کردند.
یکی از بازداشت‌شدگان به افغانستان اینترنشنال عکس‌هایی را فرستاد که در آن کبودی‌ها و آثار لت‌وکوب در بخش‌هایی از بدن او دیده می‌شود.
این زن قربانی خشونت طالبان گفت با جمعی از دوستانش که همه حجاب را رعایت کرده بودند و روبند زده بودند، به‌دلیل «نپوشیدن چادری» بازداشت شدند. آن‌ها سپس با ضمانت کتبی اعضای خانواده خود آزاد شدند.
بازداشت‌های گسترده از مرکز تا شرق و غرب کابل
گزارش‌ها نشان می‌دهد که بازداشت‌های خودسرانه در کابل دامنه‌ای گسترده‌ای دارد و از نقاطی در مرکز شهر مثل شهر نو، چهارراهی ملک اصغر و پل باغ عمومی تا غرب کابل مثل کوته سنگی و بخش‌های وسیعی از دشت برچی تا ناحیه دوازدهم در شرق کابل را در برمی‌گیرد.
با این حال هنوز شمار مجموع بازداشت‌شدگان معلوم نیست.
تنها در شهر نو نزدیک به صد دختر جوان بازداشت شدند. ویدیویی که افغانستان اینترنشنال منتشر کرد، نشان می‌دهد که ده‌ها دختر جوان بعد از بازداشت در شهر نو کابل به یک دفتر امر به معروف منتقل شده‌اند.
گروهی از زنان جوان پس از ضمانت کتبی اعضای خانواده‌‌شان آزاد شدند، اما روشن نیست که آیا همه بازداشت‌شدگان رها شده‌اند یا خیر.
برخی از زنان پس از آزادی گفتند طالبان زنان را از خیابان‌ها، شفاخانه‌ها، بازار و خیابان‌ها دستگیر کرده است.
پاسخ وزارت امر به معروف و نهی از منکر
نزدیک به دو هفته پس از آغاز موج جدید بازداشت‌ها، وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در مواضح رسمی خود سعی کرده است بازداشت‌ها را انکار یا تلطیف کند.
سیف‌الاسلام خیبر، سخن‌گوی وزارت امر به‌معروف و نهی از منکر، گزارش‌ها درباره بازداشت زنان در کابل به‌دلیل رعایت‌نکردن حجاب را رد کرده و گفته است که محتسبان این وزارت در کابل کارزاری را برای «توصیه به مردم» درباره رعایت حجاب آغاز کرده‌اند.
آقای خیبر افزوده است که با همکاری علما، بزرگان قومی، ریش‌سفیدان، وکلای گذر و محتسبان وزارت، به مردم درباره فواید حجاب و پیامدهای بی‌توجهی به آن توصیه می‌شود.
با وجود شواهد تصویری، طالبان بازداشت‌ها را انکار یا تلطیف می‌کنند. این نشان از شکاف عمیق بین روایت رسمی و واقعیت اجتماعی دارد.
وزارت امر به معروف مدعی است که صرفاً «توصیه به حجاب» انجام می‌دهد، اما تصاویر و شهادت‌های قربانیان که توسط رسانه‌ها پخش شده و گزارش یوناما و ریچارد بنت، گزارشگر ویژه ملل متحد خلاف این را نشان می‌دهد.
ریچارد بنت می‌گوید بازداشت زنان خشونت‌آمیزتر شده است
دفتر نمایندگی سازمان ملل در افغانستان (یوناما) روز دوشنبه ۳۰ سرطان با ابراز نگرانی اعلام کرد که بازداشت زنان در کابل به‌دلیل رعایت‌نکردن پوشش مورد نظر طالبان، به انزوای بیشتر زنان و دختران و گسترش فضای ترس منجر می‌شود.
یوناما از طالبان خواست سیاست‌هایی را که آزادی‌های زنان را محدود می‌کند، لغو کند.
ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد برای افغانستان می‌گوید که از موج جدید بازداشت زنان و دختران توسط طالبان در کابل، به‌شدت نگران است.
آقای بنت نیز روز دوشنبه، ۳۰ سرطان در ایکس نوشت است که این بازداشت‌ها، یادآور بازداشت زنان و دختران در اوایل سال ۲۰۲۴ است، اما طبق گزارش‌ها، این‌بار خشونت‌آمیزتر شده است.
او افزوده است: «این بازداشت‌ها نشان‌دهنده تداوم آزار و اذیت سیستماتیک جنسیتی توسط طالبان است که باعث ترس شدید در میان افغان‌ها شده است.»
سرمنشأ بازداشت‌ها چیست؟
هبت‌الله آخندزاده، رهبر حکومت طالبان، در سنبله ۱۴۰۳ یک قانون جدید به نام «امر به معروف و نهی از منکر» را در یک مقدمه، چهار فصل و ۳۵ ماده توشیح کرد.
این قانون به محتسبین اجازه می‌دهد بر رفتار، پوشش و ظاهر زنان و مردان افغانستان نظارت داشته باشند و به آنان صلاحیت داده هرکسی را که بخواهند بازداشت کنند.
در ماده ۱۳ آمده است که «ستر تمام بدن زن الزامی است. پنهان‌کردن صورت زن به سبب ترس از فتنه ضروری است. صدای زنان (بلند خواندن آهنگ‌ها، نعت‌ها و قرائت در مجمع) عورت است.»
بند هفت این ماده همچنین گفته است که نگاه کردن مردان بالغ بیگانه به بدن و چهره زنان و نگاه کردن زنان بالغ به مردان بیگانه حرام است.
محتسب مسئولیت دارد که از خارج‌شدن صدای زن یا موسیقی بیرون از خانه یا مجلس جلوگیری کند.
در بند هشتم ماده ۱۳ آمده است: «هرگاه زن بالغ برای حاجت ضروری از خانه خویش بیرون شد، مکلف است که صدا، روی و بدن خود را ستر نماید.»
بر اساس این قانون هر محتسبی می‌تواند یک زن یا دختری را که چهره خود را نپوشانده، متوقف و تعزیر کند.
علاوه بر قانون امر به معروف، طالبان از زمان بازگشت به قدرت در اسد ۱۴۰۰، احکام و فرامین مختلفی را صادر کرده‌اند که زنان را از آموزش بالاتر از صنف ششم و بیشتر مشاغل دولتی، تحصیلات متوسطه و سفر طولانی‌تر از حدود ۷۰ کیلومتر بدون «محرم» منع کرده است.
قانون امر به معروف عملاً هر زن را در مظان اتهام قرار می‌دهد، مگر اینکه خلافش ثابت شود — یک برهم‌زدن اصل بی‌گناهی در حقوق انسانی.
بازداشت‌شدگان «بی‌حجاب نبودند»
زنان قربانی خشونت محتسبان امر به معروف می‌گویند هر محتسبی تعریف و تفسیر خود را از اصطلاح «حجاب» دارد.
فاطمه، نام مستعار، ۲۰ ساله در کابل می‌گوید: «از نظر طالبان هر زن مجرم است، مگر آنکه خلافش ثابت شود.»
به گفته فاطمه هر محتسب در هر منطقه یک معیار خاص برای «رعایت حجاب» دارد.
به گفته او «یک محتسب پوشیدن کرمچ سفید را هم خلاف حجاب می‌داند، اما ممکن است محتسب دیگر در منطقه دیگر با کرمچ سفید مشکل نداشته باشد اما با رنگ چادر مشکل داشته باشد.»
روایت فاطمه نشان می‌دهد که اجرای قانون به‌شکل کاملاً سلیقه‌ای، غیرشفاف و متغیر از منطقه‌ای به منطقه دیگر انجام می‌شود.
یک زن جوان که اخیرا از سوی محتسبان امر به معروف طالبان در کابل بازداشت شد، به افغانستان اینترنشنال می‌گوید که وضعیت در فرماندهی امنیه طالبان «سخت و ترسناک» بود. او می‌گوید که به‌رغم پوشش کامل، طالبان به او گفتند «شما را بازداشت کردیم تا برای خودتان و سایر زنان درس عبرت باشد.»
اسما (نام مستعار) می‌گوید که عصر روز چهارشنبه در مرکز شهر کابل بازداشت شده است. او گفت «من با کاکایم در راه خانه بودیم که ناگهان از پشت سر به من حمله کردند. دستانم را محکم گرفتند. فریاد زدم. وقتی برگشتم، دیدم دو مامور زن هستند. به من گفتند سوار موتر شوم.»
او افزود: «من و کاکایم مقاومت کردیم، اما کاکایم را زدند و من را با زور به اداره امر به معروف بردند.» اسما می‌گوید که پس از بازداشت و انتقال به این اداره، حدود ۵۰ زن دیگر نیز در آن‌جا حضور داشتند.
او گفت: «وقتی من را بردند، حدود ۵۰ زن دیگر هم آن‌جا بودند که همگی به اتهام نداشتن پوشش کامل بازداشت شده بودند.»
در حالی‌که این زن جوان تاکید می‌کند حجاب کامل بر تن داشته، اعضای امر به معروف به او گفته‌اند لباسش «نامناسب و غیرشرعی» است.
به گفته او، همه آن زنان جوان پس از بازجویی در اداره امر به معروف، به فرماندهی امنیه طالبان منتقل شدند. او می‌گوید «شب را نیز همان‌جا سپری کردیم. اجازه نداشتیم به هیچ‌جا برویم، وضعیت بسیار سخت و ترسناکی بود.»
او می‌گوید صبح روز بعد به خانواده‌های بیشتر دختران و زنان تماس گرفته شد، از آن‌ها ضمانت‌نامه گرفتند و پس از کش‌وقوس‌های فراوان، آزاد شدند.
مردم کابل می‌گویند بازداشت‌شدگان بی‌حجاب نبودند
افغانستان اینترنشنال دستکم دو ویدیو مربوط به زنان بازداشت‌شده را منتشر کرده است.
ویدیوی اولی مربوط شام چهارشنبه در شهر نو کابل می‌شود و لحظاتی را نشان می‌دهد که ماموران طالبان گروهی از زنان را حلقه زده است و می‌خواهند آنان را بازداشت کنند.
ویدیوی دومی نشان می‌دهد که گروهی از زنان از شهر نو کابل به یک دفتر امر به معروف طالبان منتقل شده‌اند. این ویدیوها نشان می‌دهد که همه بازداشت‌شدگان حجاب کامل را رعایت کرده‌اند. بیش از یک هفته از پخش این ویدیو می‌گذرد. تاکنون طالبان توضیح نداده‌اند که دلیل بازداشت این زنان چیست.
شاهدان عینی در فایل‌های مختلف صوتی که به افغانستان اینترنشنال فرستادند، گواهی دادند که بازداشت‌شدگان حجاب کابل داشتند.
وزارت امر به معروف عقب‌نشینی نمی‌کند
جعفر مهدوی، نماینده پیشین مجلس نمایندگان افغانستان روز پنجشنبه دوم اسد اعلام کرد که در یک جلسه دو ساعته نگرانی‌های گسترده مردم در پیوند به بازداشت‌های زنان را به خالد حنفی، وزیر امر به معروف طالبان توضیح داده است.
آقای مهدوی نوشت که او از خالد حنفی خواسته است «پیچیدگی‌های شرایط امروز و نسل نو را درک کند.»
با این حال خالد حنفی از عملکرد محتسبان وزارت امر به معروف و اقدام آنان برای بازداشت زنان کابل دفاع کرده است. او آماده نشده از موضع بازداشت زنان کابل عقب‌نشینی کند.
