از سال ۱۹۹۰ تاکنون حدود «۳۵۵» زمین‌لرزه افغانستان را تکان داده است. بر مبنای آمار رویترز، به‌طور میانگین سالانه ۵۶۰ نفر جان خود را بر اثر زلزله‌ها از دست می‌دهند و خسارات سالانه آن حدود ۸۰ میلیون دالر برآورد می‌شود. پرسش اینست که چرا افغانستان در برابر زمین‌لرزه آسیب‌پذیر است؟
رویترز در مطلبی مفصل به پرسش فوق پاسخ داده و بر راه‌های کاهش تاثیر آن پرداخته است.
افغانستان که در میان کوه‌های ناهموار محصور شده، در معرض انواع بلایای طبیعی قرار دارد، اما زمین‌لرزه‌ها بیشترین تلفات را بر جای می‌گذارند.
بر اساس پژوهش‌ها، دست‌کم ۳۵۵ زمین‌لرزه با بزرگی بالاتر از ۵ از سال ۱۹۹۰ افغانستان را تکان داده است. آمارها نشان می‌دهد که سالانه صدها نفر بر اثر زمین‌لرزه جان خود را از دست می‌دهند و میلیون‌ها دالر خسارت مالی برجای می‌ماند.
چرا افغانستان مستعد زمین‌لرزه است؟
بخش‌های بزرگی از جنوب آسیا از نظر لرزه‌ای فعال هستند، زیرا صفحه تکتونیکی معروف به صفحه هند در حال هل دادن به سمت شمال به صفحه اوراسیا است.
افغانستان به‌ویژه به‌دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش در محل تلاقی دو صفحه بزرگ تکتونیکی، صفحه هند و صفحه اوراسیا، در برابر زلزله آسیب‌پذیر است.
با حرکت صفحه هند به سوی شمال و برخورد آن با صفحه اوراسیا، فشار ایجادشده میان این دو صفحه سبب فعالیت‌های لرزه‌ای مداوم در منطقه به‌ویژه در ناحیه هندوکش می‌شود. همچنین، صفحه عربستان در جنوب بر آن تأثیر می‌گذارد و این وضعیت یکی از فعال‌ترین مناطق تکتونیکی جهان را ایجاد کرده است.
حرکت شمالی صفحه هند و فشار آن بر صفحه اوراسیا معمولا عامل اصلی زمین‌لرزه‌های متعدد افغانستان است.
کدام مناطق آسیب‌پذیرترند؟
شرق و شمال‌شرق افغانستان، به‌ویژه مناطقی در امتداد مرز با اوزبیکستان، تاجیکستان و پاکستان، به‌طور خاص در برابر زمین‌لرزه آسیب‌پذیرند.
این شامل شهر پرجمعیت کابل نیز می‌شود که طبق یک پژوهش، بالاترین میزان خسارت برآوردی (سالانه ۱۷ میلیون دالر) ناشی از زمین‌لرزه را دارد.
زمین‌لرزه‌ها در کوه‌های افغانستان نیز به‌ویژه خطرناک‌اند، زیرا می‌توانند رانش زمین ایجاد کنند و تلفات جانی و خسارات مالی را تشدید نمایند.
مرگبارترین زمین‌لرزه‌های افغانستان کدام‌اند؟
از سال ۱۹۰۰ تاکنون تاکنون، بیش از ۳۵۵ زمین‌لرزه بزرگ به‌شمول ۱۰۰ زمین‌لرزه «ویرانگر» در افغانستان ثبت شده است.
از جمله بدترین آن‌ها در سال‌های اخیر، زمین‌لرزه‌ای با بزرگی ۶ در سال ۲۰۲۲ بود که جان ۱۰۰۰ نفر را گرفت. همچنین در سال ۲۰۲۳ چند زمین‌لرزه در یک ماه در ولایت هرات رخ داد که در مجموع جان ۱۰۰۰ نفر را گرفت و چندین روستا به‌طور کامل نابود کرد.
یکی از بزرگ‌ترین زمین‌لرزه‌های افغانستان با بزرگی ۷.۵ در سال ۲۰۱۵ رخ داد و ۳۹۹ نفر در افغانستان، پاکستان و هند کشته شدند.
بخش بزرگی از ویرانی‌ها در سال ۱۹۹۸ رخ داد؛ زمانی‌که دو زمین‌لرزه ظرف سه ماه افغانستان را لرزاندند؛ نخستین آن ۲۳۰۰ نفر و دومی ۴۷۰۰ نفر را کشت.
چگونه افغانستان می‌تواند در مقابل زمین‌لرزه تاب‌آوری ایجاد کند؟
پژوهشگران توصیه می‌کنند که ساختمان‌های جدید به شیوه مقاوم در برابر زلزله ساخته شوند و بناهای موجود نیز بازسازی و مقاوم‌سازی شوند تا احتمال فروریزی کاهش یابد.
همچنین، سیستم‌های بهتر پایش و هشدار زودهنگام باید ایجاد شوند تا اطلاع‌رسانی به‌موقع صورت گیرد.
علاوه بر آن، گسل‌ها باید با استفاده از فناوری‌های سنجش‌از دور نقشه‌برداری شوند تا امکان جابه‌جایی جمعیت از مناطق آسیب‌پذیر فراهم گردد.
