طالبان دسترسی به اینترنت وای‌فای در مزارشریف و فایبر نوری در سرتاسر افغانستان متوقف کرده‌است؛ اقدامی که به‌گفته منابع، ممکن است بخشی از روند گسترده‌تر محدودسازی اینترنت پرسرعت در افغانستان باشد.
باشندگان مزار شریف می‌گویند طالبان روز دوشنبه دسترسی به خدمات اینترنت وای‌فای در این شهر را قطع کرده است. شرکت‌های مخابراتی نیز با تایید این موضوع اعلام کرده‌اند که این اقدام به دستور مقام‌های طالبان صورت گرفته است.
به گفته آنان، اینترنت کیبلی افغان‌تلکام و سایر شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اینترنت متوقف شده، اما اینترنت تلفن‌های همراه همچنان فعال است.
یک مسئول یک شرکت ارایه‌دهنده خدمات اینترنت در کابل در گفت‌وگو با افغانستان اینترنشنال جزئیات بیشتری درباره روند محدودسازی اینترنت ارائه کرده است. او که به دلایل امنیتی نخواست نامش افشا شود، گفت طالبان حدود بیست روز پیش خدمات فایبر نوری را در سرتاسر افغانستان متوقف کرد.
به گفته او، شرکت‌های متعدد ارائه‌دهنده اینترنت غیرسیم‌کارتی (وای‌فای) با وزارت مخابرات تماس گرفته‌اند، اما وزارت به آنها پاسخ داده است که «ما موافق توقف قطع فایبر نیستیم، اما دستور از قندهار رسیده است».
او افزود قرار است هیئتی از کابینه طالبان به قندهار برود تا درباره اهمیت فایبر نوری و نقش آن در پروژه‌های توسعه‌ای، از جمله خط آهن و طرح‌های منطقه‌ای تاپی و تاپ، توضیحاتی به رهبر طالبان ارائه کند.
دستور شفاهی رهبر طالبان
یکی دیگر از مسئولان شرکت‌های مخابراتی در مزار شریف در گفت‌وگو با افغانستان اینترنشنال ضمن تایید قطع اینترنت وای‌فای در این شهر گفت که این تصمیم صبح امروز در جلسه‌ای فوری میان محمدیوسف وفا، والی بلخ، و نمایندگان شرکت‌های اینترنتی گرفته شد. او گفت وفا در این نشست اعلام کرد که دستور مستقیماً از سوی هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، صادر شده است.
شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات وای‌فای می‌گویند رهبری طالبان این محدودیت‌ها را عمدتاً با توجیه «مبارزه با ترویج فحشا» توجیه می‌کند. منابع توضیح داده‌اند که پیش‌تر از این شرکت‌ها خواسته شده بود اپلیکیشن‌هایی مانند پابجی و تیک‌تاک و همچنین وبسایت‌های پورنوگرافی را مسدود کنند. اما به گفته آنان، هزینه چنین فیلترنگی بسیار سنگین بوده و ماهانه بین پنجاه هزار تا یکصد هزار دالر است.
به گفته آنها، این شرکت‌ها تنها توانسته‌اند بخشی از سایت‌های پورنوگرافی را فیلتر کنند، اما در زمینه اپلیکیشن‌های پرکاربر موفقیتی نداشته‌اند؛ موضوعی که بارها انتقاد طالبان را برانگیخته است.
به گفته منابع، رهبر طالبان تصمیم گرفته است که برای مهار افکار عمومی، دسترسی به اینترنت پرسرعت متوقف شود و ممکن است این سیاست به‌صورت تدریجی، ولایت به ولایت، عملی شود.
یکی از مسئولان شرکت‌های ارایه دهنده اینرتنت گفت پیش از این سرعت میانگین اینترنت با موجودیت فایبر نوری در افغانستان حدود ۴۰ مگابیت بر ثانیه بود، اما با توقف فایبر نوری، سرعت روی شبکههای بیسیم بین ۴ تا ۶ مگابیت باقی مانده است.
الگوی جهانی کاهش سرعت اینترنت
اقدام طالبان در مزار شریف تازهترین نمونه از استفاده سیاسی از اینترنت در افغانستان است. محدودسازی اینترنت پرسرعت در جهان پیش از این نیز به ابزاری رایج برای کنترول اطلاعات و سرکوب تبدیل شده است. تنها در سال ۲۰۲۴، شبکه جهانی مدافعان دسترسی آزاد به اینترنت ۲۹۶ مورد خاموشی را در ۵۴ کشور ثبت کرده است.
نمونههای برجسته در این زمینه شامل ایران است که در عقرب ۱۳۹۸ با آغاز اعتراضات در زمینه افزایش قیمت سوخت، دسترسی به اینترنت تقریباً بهطور کامل قطع شد. حکومت ایران دسترسی به اینترنت پرسرعت را محدود کرده است و در عین حال فیلترینگ گسترده را نیز به اجرا گذاشته است.
در روسیه نیز از سال ۲۰۲۱ کندسازی اینترنت، قطع متواتر اینترنت مبایل و سپس محدودسازی پلتفرمهای اجتماعی اعمال شده است.
دفتر حقوق بشر سازمان ملل در می ۲۰۲۲ هشدار داد خاموشیهای اینترنت تاثیری جدی بر زندگی مردم دارد و دسترسی به اطلاعات و خدمات ضروری را مختل می‌کند.
افغانستان در قعر جدول کشورهای دارای اینترنت کُند
بر پایه دادههای اوکلا (وبسایت سرعتسنج اینرتنت)، افغانستان یکی از کندترین اینترنت را در میان کشورهای جهان دارا است و در رتبه ۱۵۰ جدول جهانی قرار دارد.
کارشناسان می‌گویند توقف یا کندسازی اینترنت پرسرعت، کیفیت زندگی مردم افغانستان را که به ویژه در شهرها با اینترنت گره خورده است، دچار افت بیشتر خواهد کرد. مردم از اینترنت علاوه بر دریافت معلومات، برای تجارت و سرگرمی نیز استفاده می کنند.
محدودسازی گسترده اینترنت پیامدهای جدی اقتصادی، آموزشی و اجتماعی در پی خواهد داشت و توانایی شهروندان برای دسترسی به اطلاعات و مشارکت در زندگی مدرن را بیش از پیش محدود میسازد.
طالبان تا اکنون به گونه رسمی هیچ خبری در مورد کاهش سرعت اینترنت و قطع فایبر نوری منتشر نکرده است.