ایالات متحده امریکا اعلام کرده است که از تاریخ ۲۹ سپتمبر، معافیت بندر چابهار از تحریم‌ها لغو می‌شود. با عملی‌شدن این تصمیم، دسترسی افغانستان به بازارهای منطقه‌ای و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ هند در این بندر با بن‌بست جدی روبه‌رو خواهد شد.
معافیت بندر چابهار نخست در سال ۲۰۱۸ از سوی واشنگتن صادر شد تا مسیر مطمئنی برای کمک به بازسازی و توسعه افغانستان فراهم شود. اما وزارت خارجه امریکا اکنون تاکید کرده است که در چارچوب سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران، این استثنا لغو می‌شود. به‌گفته این وزارت، هر شرکت یا نهادی که از طریق این بندر فعالیت کند، در معرض تحریم‌های ایالات متحده قرار خواهد گرفت.
هند در سال ۲۰۲۴ یک توافق‌نامه ۱۰ ساله با ایران برای اداره و توسعه بندر چابهار امضا کرد. این بندر در جنوب‌شرق ایران موقعیت دارد و از سال ۲۰۱۸ عملاً زیر مدیریت دهلی نو قرار گرفته است. برای افغانستان، چابهار به‌عنوان یک شریان حیاتی تجارتی عمل می‌کرد؛ مسیری که بدون وابستگی به خاک پاکستان، امکان ارتباط مستقیم با هند و دیگر کشورها را فراهم می‌کرد. همچنان این بندر، پل ارتباطی هند با آسیای مرکزی نیز شمرده می‌شود.
هند تا کنون بیش از ۱۲۰ میلیون دالر در زیرساخت‌های این بندر سرمایه‌گذاری کرده و برنامه‌هایی برای افزایش ظرفیت آن تا ۵۰۰ هزار کانتینر در سال و اتصال به شبکه ریلی ایران تا سال ۲۰۲۶ روی دست دارد.
لغو معافیت اما دهلی نو را با چالش‌های جدی روبه‌رو می‌کند. شرکت‌ها و نهادهای هندی فعال در چابهار ممکن است مشمول جریمه‌ها و محدودیت‌های امریکا شوند؛ موضوعی که می‌تواند بر عملیات باربری، سرمایه‌گذاری‌های آینده و روند توسعه پروژه اثر مستقیم بگذارد.
برای افغانستان، پیامد این تصمیم فراتر از یک اختلاف میان واشنگتن و تهران است. در صورت محدودشدن یا مسدودشدن مسیر چابهار، افغانستان بار دیگر ناگزیر خواهد شد از مسیرهای دشوار و پرچالش پاکستان استفاده کند؛ آن‌هم در شرایطی که روابط طالبان با اسلام‌آباد پرتنش است و پاکستان بارها راه‌های تجارتی و بنادر خود را به‌روی بازرگانان افغان مسدود کرده است.
چابهار تنها یک پروژه اقتصادی نیست، بلکه در معادلات ژئوپولیتیک منطقه جایگاه ویژه دارد. برای هند، این بندر وزنه‌ای در برابر بندر گوادر پاکستان است که با پشتیبانی چین توسعه یافته است. اما برای افغانستان، چابهار، شریانی حیاتی برای اقتصاد کشور است؛ شریانی که سرنوشت آن اکنون در گرو تنش‌های دیپلوماتیک قدرت‌های جهانی قرار دارد.
کارشناسان هشدار می‌دهند که لغو معافیت امریکا می‌تواند مسیر ترانزیتی افغانستان از طریق چابهار را به‌طور جدی مختل کند. این در حالی است که افغانستان بیش از هر زمان دیگری به مسیرهای بدیل برای صادرات و واردات کالاهای اساسی نیاز دارد.
