گروه حماس، هفتم اکتبر ۲۰۲۳، یکی از بزرگ‌ترین و غافلگیرکننده‌ترین حملات خود را علیه اسرائیل انجام داد. در پاسخ به این حمله، اسرائیل عملیات بی‌سابقه نظامی را تا به امروز راه انداخته که به ویرانی کامل غزه، و آوارگی و تلفات ده‌ها هزار فلسطینی منجر شده است.
در این مطلب ابعاد انسانی و خسارات جنگی در غزه که حالا وارد سومین سال خود شده است به بررسی گرفته شده است.
تلفات در غزه
طبق اعلام مقامات بهداشتی غزه، از تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تاکنون، بیش از ۶۷ هزار فلسطینی در غزه کشته شده‌اند که حدود یک‌سوم آنان کودکان زیر ۱۸ سال بوده‌اند.
وزارت بهداشت غزه در آمار خود بین غیرنظامیان و مبارزان تفاوتی قائل نمی‌شود و اسرائیل می‌گوید که دست‌کم ۲۰ هزار نفر از کشته‌شدگان، اعضای مسلح حماس بوده‌اند.
تلفات اسرائیل
بر اساس اطلاعات رسمی اسرائیل، از تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ تا ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵، دست‌کم یک هزار و ۶۶۵ اسرائیلی و اتباع خارجی در جریان جنگ کشته شده‌اند. از این تعداد، ۱۲۰۰ نفر در حمله روز ۷ اکتبر کشته شدند.
ارتش اسرائیل می‌گوید که از آغاز عملیات زمینی‌اش در غزه در تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۲۳، ۴۶۶ سرباز اسرائیلی کشته و دو هزار و ۹۵۱ نفر زخمی شده‌اند.
پس از حمله ۷ اکتبر، حماس ۲۵۱ نفر را به عنوان گروگان به غزه برد. اسرائیل می‌گوید ۴۸ گروگان همچنان در غزه باقی مانده‌اند که از میان آن‌ها ۲۰ نفر احتمالا زنده هستند.
بر اساس طرحی که طرفین برای توقف جنگ در حال مذاکره بر سر آن هستند، گروگان‌های باقی‌مانده در ازای آزادی زندانیان فلسطینی در اسرائیل مبادله خواهند شد، اما به گفته مقامات، احتمال دستیابی سریع به توافق کم است.
ساختمان‌های تخریب‌شده
طبق تحلیل مرکز ماهواره‌ای سازمان ملل، تا آخر ماه جولای حدود ۱۹۳ هزار ساختمان در غزه تخریب یا آسیب دیده‌اند و همچنین ۲۱۳ بیمارستان و یک هزار و ۲۹ مکتب هدف حمله قرار گرفته‌اند.
سازمان جهانی بهداشت می‌گوید که تنها ۱۴ بیمارستان از ۳۶ بیمارستان غزه هنوز تا حدی فعال هستند و این بیمارستان‌ها در جنوب غزه به‌شدت تحت فشار درمانی قرار دارند.
دفتر حقوق بشر سازمان ملل نگرانی جدی خود را از سطح بالای ویرانی در شهر غزه، مرکز اصلی شهری این نوار، اعلام کرده و هشدار داده که هرگونه تلاش عمدی برای جابجایی جمعیت، معادل پاک‌سازی قومی تلقی می‌شود.
آوارگی
طبق اعلام سازمان ملل، تنها حدود ۱۸ درصد از نوار غزه اکنون خارج از مناطق نظامی یا دستور تخلیه قرار دارد. بسیاری از فلسطینی‌ها بارها مجبور به ترک محل زندگی خود شده‌اند.
طبق گزارشهای سازمان ملل از زمانی که اسرائیل در اواسط ماه آگست عملیات نظامی خود در شهر غزه را گسترش داد و وعده داد که نیروهای حماس را ریشهکن خواهد کرد، بیش از ۴۱۷ هزار نفر از شمال به جنوب نوار غزه آواره شده‌اند.
اسرائیل از ساکنان شهر غزه خواسته به جنوب بروند، اما شرایط در جنوب نیز بسیار وخیم است. خانوادهها در چادرهای موقتی زندگی میکنند و خدمات عمومی تحت فشار شدید قرار دارد.
غذا و گرسنگی
نهادهای حقوق بشری میگویند که محاصره و وضع محدودیت بر رساندن کمکهای غذایی از سوی اسرائیل منجر به گرسنگی و قحطی در این نوار شده است.
طبق نظام طبقهبندی امنیت غذایی، بیش از ۵۱۴ هزار نفر یعنی چیزی معادل نزدیک به یکچهارم جمعیت فلسطینی در غزه در وضعیت قحطی بهسر میبرند.
بر اساس گزارش وزارت بهداشت غزه، از زمان تأیید قحطی در برخی مناطق، حداقل ۱۷۷ نفر از جمله ۳۶ کودک بر اثر گرسنگی و سوءتغذیه جان خود را از دست دادهاند.
صندوق جمعیت سازمان ملل متحد اعلام کرده که بیش از ۶۰ درصد زنان باردار و مادران با نوزادان شیرخوار در غزه دچار سوءتغذیه هستند.
فروپاشی سیستم غذایی و منابع اصلی معیشت در غزه
روزنامه فرانسوی لوموند در ماه سرطان گزارش داد که با ادامه محاصره غزه و حملات نظامی اسرائیل به این منطقه، کشاورزی، دامداری و ماهیگیری سه منبع اصلی معیشت فلسطینی‌ها تقریبا بهطور کامل نابود شده‌اند.
بیش از ۹۵ درصد از زمینهای کشاورزی در غزه آسیب دیده‌اند یا در مناطقی قرار دارند که کشاورزان اجازه یا امکان دسترسی به آن‌ها را ندارند.
اسرائیل دریا را منطقه جنگی تعیین کرده و قایقهای ماهیگیری یا بمباران شده‌اند یا اجازه حرکت ندارند.
اکثر زمینهای کشاورزی در مرزها واقع شده که اسرائیل آن را منطقه حائل امنیتی تعیین کرده است و محدودیت فعالیت و حرکت در این نقاط عملا این زمینها را از دسترس خارج کرده است.
قبل از آغاز درگیریهای گسترده در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، کشاورزی حدود ۱۰ درصد از اقتصاد نوار غزه را تشکیل میداد و بیش از نیم میلیون نفر مستقیماً از آن، یا از دامداری و ماهیگیری، درآمد داشتند.
اکنون، طبق آمار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، تنها ۴.۶ درصد از زمینهای زراعی قابل استفادهاند.
بت بکدول، معاون مدیرکل این سازمان می‌گوید: «این تنها از دست رفتن زیرساختها نیست، بلکه فروپاشی کامل سیستم غذایی غزه و نابودی راههای بقاست. چاهها، گلخانهها و زمینها نابود شده‌اند و تولید غذای محلی به صفر رسیده است.»
کمکرسانی
هر چند اسرائیل در اواخر ماه می، محاصره ۱۱ هفتهای ورود کالا به غزه را لغو کرد اما سازمانهای امدادی میگویند میزان کمکی که وارد غزه می‌شود، بسیار کمتر از نیازها است.
سازمانهای امدادی میگویند هنوز با موانع و محدودیتهای لجستیکی از جمله بسته شدن گذرگاهها میان اسرائیل و غزه و میان میان کرانه باختری و اردن برای ارسال کمکهای غذایی روبهرو هستند.
اسرائیل می‌گوید محدودیتی بر ورود غذای کمکی به غزه اعمال نکرده و حماس را به سرقت کمکها متهم میکند.
طبق آمار سازمان ملل متحد، دست‌کم دو هزار و ۳۴۰ نفر در حین تلاش برای دستیابی به غذا یا کمک در غزه کشته شده‌اند.
ارتکاب «نسلکشی» در غزه
یک کمیسیون تحقیق سازمان ملل متحد ماه گذشته اعلام کرد که اسرائیل در غزه مرتکب نسلکشی شده است.
در گزارش این کمیسیون آمده است که اقدامهایی چون قطع کمکهای بشردوستانه، آوارگی اجباری، کشتار غیرنظامیان و تخریب مراکز صحی بهعنوان نمونههای مشخص این «جنایت» بررسی شده است.
نشر گزارش نهادهای حقوق بشری و سازمان ملل موجی از خشم جهانی را علیه اقدامات اسرائیل در سراسر جهان به دنبال داشته است و بسیاری از کشورها با انتقادات شدید از سیاستهای نظامی اسرائیل ، در واکنش خواستار به رسمیتشناسی دولت فلسطینی شده‌اند.
طرح ترامپ برای پایان جنگ میان اسرائیل و حماس
در دو سال گذشته، همزمان با تشدید بحران انسانی در غزه، فشارهای بینالمللی بر اسرائیل افزایش یافته است و بسیاری از متحدان سنتی غربی این کشور، از جمله امریکا، اروپا و برخی دولتهای عربی، خواستار توقف جنگ و دستیابی به توافقی پایدار شده‌اند.
طی روزهای گذشته برای نخستینبار در دو سال گذشته، چشماندازی برای پایان جنگ با میانجیگری مصر، قطر و ایالات متحده، مذاکرات غیرمستقیم میان حماس و اسرائیل در شرم‌الشیخ مصر آغاز شده است.
در این مذاکرات که با طرح دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده، برای پایان دادن به جنگ غزه کلید خورده است، مسائل حساس و مناقشهبرانگیزی مانند درخواست برای عقبنشینی اسرائیل و خلع سلاح حماس مورد بحث قرار خواهند گرفت.
اسرائیل و حماس اصول کلی طرح ترامپ مبتنی بر توقف جنگ و آزادی گروگانها و به دنبال آن اعزام کمکهای انسانی به غزه را پذیرفتهاند و کشورهای حمایت کشورهای عربی و غربی نیز از آن حمایت کردهاند.
ترامپ خواستار آن شده که مذاکرات به سرعت به سمت توافق نهایی پیش برود و ابراز خوشبینی کرده شانس بسیار خوبی برای رسیدن به توافق وجود دارد.
هر چند واشنگتن این روند را نزدیکترین نقطهای میداند که طرفین تاکنون برای پایان دادن به جنگ دوساله به آن رسیدهاند اما یکی از موضوعات چالشبرانگیز، درخواست اسرائیل و پیشنهاد گنجاندهشده در طرح ترامپ برای خلع سلاح حماس است که به گفته یک منبع در حماس، این موضوع احتمالا یکی از موانع اصلی خواهد بود.
حماس تأکید کرده که تنها در صورت پایان اشغالگری اسرائیل و تشکیل یک دولت مستقل فلسطینی حاضر به خلع سلاح خواهد شد.
بسیاری این مذاکرات را نزدیکترین فرصت به صلح از سال ۲۰۲۳ تاکنون میدانند با این حال شک و تردیدها همچنان بالاست. در حالی که افکار عمومی در اسرائیل بهدنبال بازگشت گروگانهاست، اما ائتلاف راستگرای نتانیاهو با توقف جنگ مخالف است.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، در بیانیهای به مناسبت سالگرد ۷ اکتبر اعلام کرد که طرح ترامپ «فرصتی است که باید از آن برای پایان دادن به این درگیری تراژیک استفاده کرد».
تردید درباره نتیجه مذاکرات صلح
با ادامه پیشروی نیروهای اسرائیلی در شهر غزه و ویران شدن محلهها، ساکنان غزه آتشبس را آخرین امید خود میدانند.
غرام محمد، دختر ۲۰ سالهای که همراه خانوادهاش در مرکز غزه آواره شده به خبرگزاری رویترز گفت: «اگر توافقی حاصل شود، ما زنده میمانیم. اگر نه، یعنی به مرگ محکوم شدهایم.»
مردم غزه خسته از ویرانی، تنها راه نجات را در یک آتشبس میبینند با این حال این تردید نیز همچنان به قوت خود باقیست که پس از دو سال جنگ آیا مذاکرات شرم‌الشیخ میتواند نقطه پایان جنگ غزه باشد، یا تنها وقفهای در درگیریای است که ریشه در دههها تنش دارد.
