جمهوری اسلامی روز شنبه اعلام کرد که دیگر به توافق بین‌المللی سال ۲۰۱۵ که با عنوان «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) شناخته می‌شود، پایبند نیست. در چارچوب این توافق، تحریم‌های بین‌المللی در ازای محدودسازی برنامه هسته‌ای تهران لغو شده بودند.
وزارت خارجه ایران روز شنبه در بیانیه‌ای گفت: «از این پس، تمامی مفاد [توافق ۲۰۱۵] از جمله محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران و سازوکارهای مربوط به آن پایان‌یافته تلقی می‌شوند.»
با این حال، این وزارتخانه افزود که جمهوری اسلامی به‌طور قاطع بر تعهد خود به دیپلوماسی تأکید دارد.
این توافق در ویانا میان ایران، چین، بریتانیا، فرانسه، آلمان، روسیه و ایالات متحده امضا شده بود و امید می‌رفت که به بن‌بست طولانی‌مدت دیپلوماتیک پایان دهد و آغازگر فصل تازه‌ای در روابط میان ایران و غرب باشد.
در حالی که این توافق به‌طور رسمی روز شنبه منقضی شد، در عمل از سال‌ها قبل در وضعیت نابسامان قرار داشت.
در سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، با خروج یک‌جانبه ایالات متحده از توافق و بازگرداندن تحریم‌ها، متحدان اروپایی خود را خشمگین کرد. در پی خروج امریکا، تهران شروع به گسترش فعالیت‌های هسته‌ای خود کرد.
تلاش‌های دیپلوماتیک به رهبری اروپا برای احیای این توافق با شکست مواجه شده است و حملات هوایی تابستان امسال اسرائیل و امریکا به ایران، امیدها برای احیای آن را به پایین‌ترین سطح تاریخی رساند.
پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در ماه جون، پارلمان جمهوری اسلامی لایحه‌ای را تصویب کرد که بر اساس آن همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متوقف شد.
در پی این اقدام، بریتانیا، آلمان و فرانسه به‌عنوان امضاکنندگان توافق، روند موسوم به «بازگشت خودکار تحریم‌ها» را فعال کردند که منجر به بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل شد.
این سازوکار اجازه می‌دهد در صورت نقض جدی تعهدات هسته‌ای از سوی ایران، تمام تحریم‌های لغوشده به‌صورت خودکار و سریع دوباره اعمال شوند.
ماه گذشته، زمانی که تحریم‌های بازگشتی اجرایی شد، وزیران خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که به تلاش برای دستیابی به «راه‌حلی دیپلوماتیک تازه برای تضمین عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای» ادامه خواهند داد.
ترامپ پیشتر گفت که خواهان توافق صلح با ایران است، با این‌حال تهران بارها تأکید کرده است که در صورت ارائه تضمین‌هایی از سوی واشنگتن مبنی بر عدم اقدام نظامی در جریان هرگونه گفت‌وگو، همچنان به دیپلوماسی با امریکا پایبند است.
سه قدرت اروپایی هفته گذشته نیز اعلام کردند که به دنبال ازسرگیری مذاکرات برای یافتن «توافقی جامع، بادوام و قابل‌راستی‌آزمایی» هستند.
با این حال، روابط میان غرب و ایران همچنان تیره است. واشنگتن پیشتر نیز تحریم‌های سنگینی اعمال کرده بود، از جمله تلاش برای واداشتن تمامی کشورها به خودداری از خرید نفت ایران.
چندین دور گفتوگوی میانجیگرانه عمانی میان تهران و واشنگتن در سال جاری نیز بینتیجه مانده است.
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، هفته گذشته گفت که تهران با توجه به فعال شدن مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها از سوی اروپاییها، «دلیلی برای مذاکره» با آنان نمیبیند.
حکومتهای غربی و اسرائیل مدتهاست ایران را به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای متهم میکنند، ادعایی که تهران آن را رد کرده و میگوید برنامهاش صرفا در زمینه انرژی و اهداف غیرنظامی است.
انتظار میرود ایران در نشست آتی سازمان ملل متحد در نیویارک، به مناسبت «روز پایان» بیانیه‌ای رسمی صادر کند.
