گروهی از زنان در خیرخانه کابل نمایشگاه خیابانی کتاب برگزار کردند. برگزارکنندگان گفتهاند هدفشان از این نمایشگاه، رشد فرهنگ کتابخوانی و آگاهی در جامعه است. شماری از کاربران شبکههای اجتماعی با استقبال از این نمایشگاه، آنرا "مبارزه مخملین در برابر اپارتاید جنسیتی" خواندهاند.
در ویدیویی که برگزارکنندگان این نمایشگاه به افغانستان اینترنشنال فرستادهاند، دیده میشود که جمعیتی از علاقمندان کتاب دور این نمایشگاه کوچک برای تهیه کتاب جمع شدهاند.
این نمایشگاه در یک پیادهروی قلعه نجارها، در میان حصه اول و حصه دوم خیرخانه کابل برگزار شده است.
این نمایشگاه توسط زنان در زمانی برگزار شده که پس از تسلط طالبان بر کابل شمار زیادی از نهادهای فرهنگی یکی از پی دیگری فعالیتهایشان را متوقف کردند.
در همین حال طالبان به طور مکرر فرمانهایی صادر کردهاند که حضور زنان در اجتماع را با چالش مواجه میکند.
فعالان حقوق بشری میگویند محدودیتهای سختگیرانه وضع شده علیه زنان مصداق "آپارتاید جنسیتی" است.
در آخرین مورد، طالبان گفتند مجریان زن تلویزیونها در افغانستان اجازه ندارند بدون روبند در برابر دوربینها ظاهر شوند.
بامداد روز پنجشنبه، ۲۹ ثور هنگامی که شهروندان افغانستان تلویزیونهایشان را روشن کردند، متوجه شدند که همه کارمندان زن تلویزیونها، با ماسکی که صورت آنها را پوشانده در برابر دوربین ظاهر شدهاند.
مجریان زن حدود دو هفته بعد از صدور فرمانی در مورد حجاب اجباری از سوی طالبان، با پوشیدن ماسک برنامههای تلویزیونی را اجرا کردند.
همزمان با این، یک معلم از یکی از مکاتب خصوصی به افغانستان اینترنشنال گفت طالبان بدون هماهنگی، به طور ناگهانی به مکاتب سر میزنند و لباس استادان زن را بررسی میکنند.
ویدیوهایی هم منتشر شده که نشان میدهد طالبان در ایستهای بازرسی در شهرهای مختلف افغانستان زنان را از موترهای مسافربری پایین و وارسی میکنند تا مطمین شوند که حجاب مورد نظر آنها را رعایت کردهاند.
روز شنبه، ۱۷ ثور طالبان با صدور فرمان جدیدی دستور دادند که زنان جز چشمها، بدن و صورتشان را بپوشانند.
طالبان مواد مندرج در دستورشان را "حکم واجب شرعی" خوانده و هشدار دادند در صورتی که زنان حجاب مورد نظر این گروه را رعایت نکنند، مورد "تنبیه و ترهیب" قرار گرفته و بستگان آنها به مدت سه روز زندانی خواهد شد.
در این دستورالعمل آمده است که اگر زنان حجاب مورد نظر طالبان را رعایت نکنند، محاکمه خواهد شد و اگر این زنان کارمندان حکومت باشند، از وظیفه برکنار خواهند شد.
مقامهای طالبان روز شنبه در مراسم ویژه اعلام کردند، ابتدا خانههای زنانی که حجاب مورد نظر این گروه را رعایت نکند، شناسایی شده و به او توصیه و تنبیهنامه ارسال خواهد شد و در قدم دوم، "ولی این زنان در ریاست مربوطه احضار خواهد شد."
طالبان تأکید کرده در مرحله سوم، اقارب نزدیک زنانی که حجاب مورد نظر این گروه را رعایت نکنند، برای سه روز زندانی خواهد شد.
پیش از این فرمان طالبان در مورد حجاب اجباری با واکنشهای گسترده داخلی و جهانی مواجه شده بود.
طالبان به رغم واکنشهای گسترده، به نظارت خیابانها، مکاتب، دانشگاهها و بازارها پرداختند و زنانی را که حجاب مورد نظر آنها را رعایت نمیکند هشدار دادند.
روز چهارشنبه، ۲۸ ثور ویدیوهایی در شبکههای اجتماعی منتشر شد که نشان میداد طالبان دانشجویان دختر دانشگاه تعلیم و تربیه در کابل را بخاطر پوشیدن چادرهای رنگی هشدار میدهد.
یک دانشجوی دانشگاه تعلیم و تربیه به افغانستان اینترنشنال گفت که طالبان کارت دانشجویی تمام دخترانی را گرفتند که چادرهای رنگی پوشیده بودند.
شماری از فعالان فرهنگی در مصاحبه با افغانستان اینترنشنال میگویند روز فرهنگ هزارگی را تجلیل میکنند تا از فراموشی سنتهای فرهنگی افغانستان جلوگیری و آیین و رسوم هزارگی را حفاظت کنند.
از نظر آنها این روز بهانهای است برای یادبود رسومی که ریشههای باستانی و پرقدامتی در گذشته دارد.
سمیع عطایی، فلمسازی که از ده سال به این سو در مورد آیینها و فرهنگ نمایشی مردم هزاره تحقیق میکند معتقد است که ثبت چنین روزی در تقویم افغانستان باعث میشود همه به طور عمیقتر به فرهنگ هزارگی بیندیشند.
سمیع عطایی در سال ۲۰۱۴ فلم "کهنیادگار سرزمین آذر" را اکران کرد. این فلم ۵۴ دقیقهای مجموعهای از رسم و رواجهای اقوام ساکن در مناطق مرکزی افغانستان را به تصویر کشیده است.
از نظر این کارگردان فلم: "با مهاجرت گسترده افغانها در طی سالهای آشفتگی و نابسامانی، درج چنین روزی این امکان را به نسلهای بعدی ما خواهند داد تا شناخت بهتری از فرهنگهای بومی کشورشان داشته باشند."
او میگوید که سالهای پیش فکر میکرده که مردم هزاره حاشیهنشینهای غمگینی بودهاند که همیشه مورد بیمهری قرار گرفتهاند، اما پس از تحقیق درباره فرهنگ آیینی، افسانههای هزارگی، رقصهای محلی و حتی سبک معماری رایج در مناطق هزارستان، دریافته که فرهنگ هزارگی با سایر فرهنگهای منطقه درآمیخته تا به درخشش برسد.
ریحانه رها، روزنامهنگار میگوید: "اختصاص روزی به نام فرهنگ هزارگی باعث میشود که ما فرهنگ را به عنوان یک واقعیت انسانی زنده نگه داریم."
او میگوید: "گرامیداشت از یک فرهنگ، به معنای نفی بقیه فرهنگها نیست و هر چیزی که تنوع فرهنگی را زنده نگه دارد، امری پسندیده است."
به گفته او این اصل میتواند شامل گرامیداشت از فرهنگ همه اقوام افغانستان شود.
هزارهها که از ساکنان بومی سرزمین آریانای کهن به شمار میروند، در طول ادوار تاریخی همواره از سوی حاکمان و گروههای سیاسی به دلیل تفاوت مذهبی و قومی مورد سرکوب و تبعیض قرار گرفتهاند.
محمدرضا اهورا، نمایشنامهنویس میگوید که سالهای اخیر فرصت خوبی بود تا با تعامل هزارهها با زندگی شهری، شاهد تبارز فرهنگ ملموس هزارگی مثل لباس، صنایع دستی و سبک معماری در ولایات هزارهنشین باشیم.
دو دهه دموکراسی فرصت این را فراهم کرد تا با برگزاری جشنوارههای فرهنگی و هنری بسیاری از مردم افغانستان بیشتر از گذشته، با موسیقی و رقص هزارگی آشنا شوند.
قوانین سختگیرانه وضع شده از سوی طالبان و خشونتی که تمام کشور را فرا گرفته، باعث شده تا تمامی فعالیتهای فرهنگی در کابل و سایر مناطق افغانستان برای تعاملات فرهنگی و هنری به حاشیه رانده شده شود.
تا پیش از سقوط دولت پیشین، در برخی مناطق هزارهنشین مثل بامیان بازارچههای لباس و صنایع دستی زنان دایر میشد.
این بازارچهها نه تنها زمینه آشنایی با فرهنگ هزارگی را فراهم میکرد، بلکه باعث رشد تجارتهای کوچک در این مناطق نیز شده بود.
آقای اهورا میگوید که بیست سال اخیر فرصتی را فراهم کرد تا هزارهها بتوانند فرهنگ ملموس خود را بهتر بشناسند و به بقیه معرفی کنند، ولی حالا نیاز است تا روی جنبههای دیگر فرهنگ هزارگی که هنوز زنده هستند مانند نمادها، معماری، ادبیات شفاهی و دایره واژگانی رایج در گویش هزارگی که ریشههای اوستایی دارند نیز تحقیق شود.
سکینه غلامعلی، دانشآموخته رشته طراحی لباس میگوید: "ما امروز در دنیایی زندگی میکنیم که خردهفرهنگها در جریان داد و ستد با هم قرار گرفتهاند."
او میگوید که لباس محلی هزارگی، دوخت و رنگی که در آن به کار برده شده، برای مردم سایر کشورها ستودنی است. به گفته او، این خودش باید ما را به سمت شناخت دقیق از فرهنگ هزارگی تشویق کند.
