رئیسجمهور ایران روز پنجشنبه (۲۸ ثور) در سفر به استان سیستان و بلوچستان به طالبان اخطار داد و گفت که طالبان باید حقابه این کشور از رودخانه هلمند را تامین کند. ابراهیم رئیسی تاکید کرد که طرف افغان این اخطار او را جدی بگیرند و «بعدا گلایه نکنند که به ما گفته نشد.»
دیروز چهارشنبه نیز وزیر خارجه ایران در تماس تلفنی به وزیر خارجه طالبان گفت که تامین حقابه ایران مطالبه جدی این کشور است و بر مناسبات دو کشور تاثیر دارد.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، جمهوری اسلامی به صورت بیسابقه روی حقابه این کشور از رودخانه هلمند تاکید کرده است. این فشارها و هشدارها در روزهای اخیر افزایش یافته است.
مطیعالله عابد، سخنگوی وزارت انرژی و آب طالبان میگوید که کمیساران دو طرف بر اساس تفاهمنامه سال ۱۳۵۱ سال آبی عادی و غیر عادی را تنظیم میکنند.
ضیا احمد تکل، معاون سخنگوی وزارت خارجه طالبان نیز گفت که موقف طالبان در مورد حقابه ایران بر اساس تفاهمنامه سال ۱۳۵۱ مشخص است و این گروه متعهد است که با کشورهای همسایه روابط نیک داشته باشد.
قرارداد آب میان افغانستان و ایران در سال ۱۳۵۱ از سوی موسی شفیق، نخستوزیر اسبق افغانستان و امیرعباس هویدا، نخستوزیر سابق ایران امضا شد.
طبق این قرارداد، افغانستان چون از نظر جغرافیایی در موقعیت بالادست آب قرار دارد باید در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب که در سال ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب میشود از رودخانه هلمند به ایران حقابه بدهد.
این آمار و ارقام از سال آبی عادی است، خشکسالی و سیلابها توسط کمیسیونهای فنی دو طرف هر سال بررسی میشود. اکنون که پنجاه سال از این قرارداد میگذرد هم سطح آب رودخانه هلمند کاهش یافته و هم ایران به دلیل خشکسالی به این آب ضرورت پیدا کرده است.
با اینحال، کارشناسان و مقامهای افغانستان همواره گفتهاند که براساس محاسبات آنها در طول چهار دهه جنگ و با وجود خشکسالی، آبریز رود هلمند به ایران هیچگاه کمتر از ۸۲۰ میلیون متر مکعب نبوده است.
یک گزارش مرکز پژوهشهای مجلس ایران که در ماه حوت سال ۱۳۸۳ منتشر شد (که ایران در همان زمان هم ادعای کمبود حقابه داشت) تایید میکند که در بازه زمانی چهل ساله، متوسط ورودی آب به دشت سیستان ۱.۶ میلیارد متر مکعب آب بوده است. این رقم حدود دو برابر حقابه توافق شده در معاهده سال ۱۳۵۱ میان افغانستان و ایران است.
