نشست سازمان همکاری شانگهای و کشورهای مستقل مشترکالمنافع در مورد مبارزه با تروریسم و افراطگرایی در تاشکند برگزار میشود. به گزارش رسانههای اوزبیکستان، این نشست روزهای چهارشنبه و پنجشنبه برگزار میشود و هدف آن تقویت همکاریهای امنیتی است.
این دهمین کنفرانس بینالمللی منطقهای ضد تروریسم سازمان همکاری شانگهای و دومین کنفرانس کشورهای مستقل مشترکالمنافع در مورد مبارزه با تروریسم و افراط گرایی است.
بر اساس گزارشها، در این نشست نمایندگان سازمان ملل و پولیس اینترپل نیز حضور خواهند داشت.
طبق برنامهریزیها، «مشکلات مقابله با تروریسم و افراط گرایی» نیز در این نشست مورد بحث قرار میگیرد.
تبادل بهترین شیوهها برای مقابله با تروریسم و افراطگرایی، توسعه اقدامات برای بهبود همکاریهای بین المللی و ایجاد رویکرد مشترک از جمله دیگر اهداف این نشست است.
پس از روی کار آمدن طالبان، بسیاری از کشورهای منطقه از حضور گروههای تروریستی در افغانستان ابراز نگرانی کردهاند.
سازمان همکاری شانگهای ماه حمل سال جاری از طالبان خواست به تعهدات خود در زمینه مبارزه با تروریسم به ویژه سرکوب گروههای تروریستی که اعضای این سازمان را تهدید میکنند، عمل کند.
این سازمان «گروههای تروریستی مستقر در افغانستان» را تهدیدی برای امنیت اعضای خود خواند.
چین، هند، روسیه، پاکستان، قزاقستان، قرغیزستان، تاجیکستان، ایران و اوزبیکستان اعضای سازمان همکاری شانگهای هستند.
اسکاینیوز به نقل از دادههای «مرکز تابآوری در برابر اطلاعات» نوشت در ۲ سال اخیر تبیلغات شاخه خراسان داعش برای مخاطبان خارج از افغانستان، از نظر حجم و تنوع زبانی افزایش یافته است. طبق گزارش، همزمان طرحها و حملات بینالمللی داعش نیز بیشتر شده که تهدید فزاینده برای امنیت غرب است.
اسکای نیوز با استناد به دادههای مرکز پژوهشی «سیآیآر» مستقر در بریتانیا گزارش داد که تبلیغات آنلاین و چندزبانی شاخه خراسان داعش در دو سال اخیر افزایش یافته است.
این شبکه به تحلیل دادههای مرکز تحقیقاتی غیرانتفاعی «تابآوری اطلاعات در برابر اطلاعات/سیآیآر» مستقر در بریتانیا پرداخته است.
بر اساس دادههای مرکز تابآوری در برابر اطلاعات، پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان و تسلط مجدد طالبان، تعداد حملات شاخه خراسان داعش در افغانستان رو به کاهش بوده است.
با این حال، در گزارش آمده که ظرفیت عملیاتی داعش برای انجام حملات در بیرون از مرزهای افغانستان افزایش یافته است. دادههای این مرکز نشان میدهد که حملات و بازداشت افراد مرتبط به داعش در خارج از افغانستان افزایش قابل توجهی داشته است.
در گزارش آمده که شاخه خراسان داعش با افزایش تبلیغات مجازی به زبانهای مختلف، مخاطبان زیادی را فراتر از مرزهای افغانستان مجذوب خود کرده است.
اسکاینیوز نوشت که همزمان تعداد طرحها برای حمله و حملات خارجی داعش نیز افزایش یافته است و تهدید فزایندهای برای امنیت کشورهای غربی بهشمار میرود.
برپایه این گزارش، حمله مرگبار شاخه خراسان داعش به یک سالون کنسرت در مسکو در ماه مارچ، بمبگذاری در کرمان ایران در ماه جنوری، خنثی کردن حملات برنامهریزیشده این گروه در آلمان و فرانسه افزایش حملات و برنامهریزیهای داعش برای حمله را نشان میدهد.
لغو کنسرتهای تیلور سوئیفت، آوازخوان امریکایی، در اتریش بهدلیل حمله احتمالی داعش، نیز جزو مواردیست که نمایانگر افزایش حملات و تهدیدات شاخه خراسان داعش در بیرون از افغانستان خوانده شدهاند.
به گزارش اسکاینیوز، کارشناسان پیشبینی میکنند که روند تحریک و تهدیدات داعش افزایش خواهد یافت و پیشتر سازمان ملل نیز نسبت به افزایش سطح تهدید داعش در سراسر اروپا هشدار داد.
ولادیمیر ورونکوف، معاون دبیرکل دفتر مبارزه با تروریسم سازمان ملل در ماه آگست گفت: «شاخه خراسان داعش بزرگترین تهدید تروریستی خارجی برای قاره [اروپا] محسوب میشود.»
به گزارش اسکاینیوز، شاخه خراسان داعش از طریق رسانههای خود و به زبانهای مختلف، مخاطبان اصلی خود را در آسیای میانه و جنوب آسیا بهویژه تاجیکستان و اوزبیکستان هدف قرار میدهد.
محتوای تبلیغاتی این گروه معطوف به آسیای میانه اغلب در تلاش است تا نارضایتیهای مشترک، سیاستهای ضداسلامی و سوابق حقوقبشری کشورهای منطقه را برجسته کند.
بهطور نمونه پس از ممنوعیت حجاب در تاجیکستان، شاخه خراسان داعش اخیرا از این اقدام حکومت انتقاد کرده است.
این گروه اخیرا پوستری بهزبان اردو منتشر کرد. پیش از این نیز پوسترهای به زبانهای فارسی، پشتو، روسی، ترکی، انگلیسی، عربی و اوزبیکی نیز منتشر کرده بود.
کالن کلارک، مدیر تحقیقات در گروه سوفان، یک شرکت امنیتی و اطلاعاتی مستقر در نیویارک، میگوید که نکته جالب ماجرا این نیست که طالبان توانسته حملات داعش در افغانستان را محدود کند، بلکه به گفته او، نکته جالب سازگاری داعش با شرایط موجود و تمرکز همزمان این گروه به حملات خارج از افغانستان است.
براساس گزارش اسکاینیوز، شاخه خراسان داعش برای جذب حامی، علاوه بر اینکه بر مسائل محلی در کشورهایی مانند تاجیکستان و اوزبیکستان تمرکز کرده، به درگیریهای گستردهتر جهانی نیز چشم دوخته است.
پژوهشگران به روشهای داعش برای بهرهگیری از خصومتها در جوامع مسلمان و احساست ضد غرب که با جنگ غزه آغاز شد، اشاره کردهاند.
بندن برابر، مسئول بخش تحقیقات افغانویتنس و همکار تحقیق اخیر «سیآیآر»، میگوید که تبلیغات داعش تا حدودی متمرکز بر حوزهای است که این گروه تمایل دارد در آن فعالیت کند.
کارشناسان میگویند که داعش با جلب توجه رسانهها در پی جذب حامیان و جمعآوری پول در سطح جهانی است.
آنتونیو جوستوزی، پژوهشگر ارشد در انستیتوت رویال مستقر در بریتانیا، میگوید: «داعش به دنبال جذب رسانهها است، زیرا یکی دیگر از چیزهایی که در سالهای اخیر تغییر کرده این است که داعش اهداکنندگان بزرگ خود را از دست داده است.»
کلارک نیز میگوید که «هدف آنها [داعش] کشتن تعداد زیادی از غیرنظامیان برای جلب توجه است.»
مرکز تابآوری در برابر اطلاعات به نقل از تحلیلگران امنیتی نوشته که شاخه خراسان داعش به مثابه یکی از قویترین شاخههای این گروه، با انجام حملات فرامرزی در پی جاهطلبی است.
این مرکز نوشته که موقعیت جغرافیایی افغانستان به شاخه خراسان داعش این فرصت را داده تا از منطقه آسیای میانه برای استخدام، آموزش و گاهی سازماندهی حملات استفاده کند.
کارشناسان بارها درباره قدرت رو به رشد تبلیغات آنلاین شاخه خراسان داعش و آسیبپذیری جوانان علاقمند به محتوای افراطی در رسانههای اجتماعی ابراز نگرانی کردهاند.
مرکز تابآوری در برابر اطلاعات با استناد به دادههای یک تحقیق آکادمیک نوشته که نزدیک به دو سوم بازداشتیهای مرتبط به داعش در اروپا در ۹ ماه گذشته مربوط به نوجوانان بودهاند.
کمیته روابط خارجی کانگرس آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا را برای شهادت در مورد خروج این کشور از افغانستان احضار کرد. مایکل مکال، رئيس این کمیته به بلینکن هشدار داد اگر در ۱۹ سپتامبر در کمیته حاضر نشود، با اتهام اهانت به مجلس روبهرو خواهد شد.
وزارت خارجه امریکا گفته که بلینکن در این روز در دسترس نیست، اما «جایگزینهای معقولی» برای حضور در یک جلسه عمومی ارائه کرده است.
مایکل مکال روز سهشنبه، ۱۳ سنبله، در نامهای به وزارت خارجه امریکا نوشت که مقامهای سابق و کنونی ایالات متحده تایید کردهاند که آنتونی بلینکن «تصمیمگیرنده نهایی» در مورد خروج نیروهای امریکایی و روند تخلیه از افغانستان بوده است.
آقای مکال از بلینکن خواسته که با حضور در کمیته روابط خارجی در مورد نقش خودش پاسخ دهد.
او در نامه به بلینکن نوشت: «شما در موقعیتی هستید که کمیته را در مورد قوانین احتمالی با هدف کمک به جلوگیری از اشتباهات فاجعهبار خروج، از جمله اصلاحات بالقوه در خصوص اختیارات قانونی وزارت خارجه، مطلع کنید.».
متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه امریکا روز سهشنبه، ۱۳ سنبله، در بیانیهای احضاریه برای شهادت آنتونی بلینکن در کمیته روابط خارجی را «غیرضروری» خواند و گفت که وزیر خارجه تاکنون ۱۴ بار در کانگرس در مورد خروج امریکا از افغانستان شهادت داده است.
به گفته آقای میلر، در چهار مورد بلینکن در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان حاضر شده است.
آقای میلر همچنین گفت که وزارت خارجه بیش از ۲۰ هزار صفحه حاوی اطلاعات و مدارک مربوط به خروج امریکا از افغانستان را در اختیار این کمیته قرار داده است.
کمیته روابط خارجی کانگرس در ماههای گذشته تعداد زیادی از مقامهای امریکایی دخیل در روند خروج ایالات متحده از افغانستان برای شهادت فراخوانده است.
این کمیته قرار است در پایان تحقیقات خود، گزارش مفصل آن را منتشر کند.
اخیرا با داغ شدن رقابتهای انتخاباتی، جمهوریخواهان به ویژه دونالد ترامپ، نامزد این حزب برای انتخابات ریاستجمهوری، جو بایدن و کامالا هریس را متهم به «مدیریت نادرست» خروج نیروهای امریکایی از افغانستان کرده است. ترامپ همچنین اداره بایدن و معاونش را به خاطر ناتوانی در جلوگیری از مرگ ۱۳ سرباز امریکایی در جریان تخلیه مقصر میداند.
آتا شاهیت، کارشناس اهل ترکیه میگوید کشورهای آسیای مرکزی برای تحقق اهداف اقتصادی و امنیتی خود تا مرز به رسمیتشناسی طالبان پیش رفتهاند. برخی از این کشورها به دنبال افزایش صادرات خود به افغانستان اند و برخی دیگر مانند اوزبیکستان، نگران داعش اند.
کشورهای منطقه با این که طالبان را به رسمیت نمیشناسند، اما بیشتر از کشورهای غربی روابط خود را با طالبان گسترش دادهاند.
اوزبیکستان به تازگی کاردار طالبان را پذیرفته است. ترکمنستان نیز در ماه جولای اقدام مشابهی انجام داد. قزاقستان پا را فراتر از دیگران گذاشت و اعلام کرد که طالبان را از فهرست گروههای تروریستی خارج کرده است.
آتا شاهیت در مقالهای در سایت شبکه تیآرتی ترکیه نوشت که این تحولات نشان میدهد کشورهای آسیای مرکزی در حال آمادهسازی برای به رسمیتشناختن رسمی اداره طالبان و ایجاد روابط عادی با آن هستند.
صادرات ۹۸۷ میلیون دالری قزاقستان به افغانستان
در سه سال گذشته، همکاری اقتصادی بین کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان شتاب قابل توجهی گرفته است. قزاقستان سیاست خارجی مبتنی بر صادرات به افغانستان را اتخاذ کرده است.
تحلیلی از دادههای صادرات قزاقستان به افغانستان نشان میدهد که قزاقستان، با وجود نداشتن مرز مشترک، صادرات آرد، روغن و گندم خود را به افغانستان از طریق بندر ترمز-حیرتان در اوزبیکستان افزایش داده و به ارزشی تا ۹۸۷ میلیون دالر رسیده است.
صادرات قزاقستان ۹۰ درصد از مبالات دوجانبه را تشکیل میدهد و این کشور همچنان تأمینکننده اصلی آرد افغانستان است.
به گفته نویسنده، عدم وجود تهدید امنیتی از سوی افغانستان برای قزاقستان مزیت بزرگی محسوب میشود. با توجه به عدم داشتن مرز مشترک و نبود جمعیت مهاجر افغان در قزاقستان، خطرات مرتبط با چنین تعاملاتی برای قزاقستان نسبت به کشورهایی مانند اوزبیکستان و تاجیکستان به مراتب کمتر است. به همین دلیل، امنیت ملی به عنوان اولویتی ثانویه در تعاملات قزاقستان با افغانستان در نظر گرفته شده و به آستانه یک مزیت نسبی میبخشد.
اوزبیکستان نگران داعش است
اوزبیکستان نیز یکی از کشورهای آسیای مرکزی است که روابط قوی با اداره طالبان برقرار کرده است. این کارشناس ترک میگوید نگرانی اصلی تاشکند تهدیدات مرزی ناشی از حضور داعش در منطقه است.
محدودیتهای جغرافیایی اوزبیکستان به عنوان یک کشور محصور به خشکی و وابستگی کامل اقتصادی و حمل و نقلی آن به کشورهای همسایه، روابط با افغانستان را در اولویت در این کشور قرار داده است.
به گفته نویسنده، سیاست خارجی اوزبیکستان بر ایجاد تعادل قدرت در برابر چین و دسترسی به بازارهای جدید، بهویژه هند، متمرکز است. این سیاست میتواند به جذب سرمایهگذاری خارجی بیشتر و احیای اقتصادی اوزبیکستان کمک کند.
اوزبیکستان در حال گسترش روابط خود با طالبان است و تلاش میکند تا نگرانیهای امنیتی خود را از طریق همکاریهای اقتصادی برطرف کند.
در جریان سفر عبدالله عارفاوف، نخستوزیر اوزبیکستان به کابل در ماه اگست، دو کشور ۳۵ توافقنامه همکاری به ارزش ۲.۵ میلیارد دالر در بخش سرمایهگذاری و تجارت امضا کردند.
اتمام پروژه راهآهن ترانس-افغان، که آسیای مرکزی و روسیه را از طریق افغانستان به آبهای گرم آسیای جنوبی وصل میکند، مهمترین فرصت برای همکاری در روابط اوزبیکستان-افغانستان به شمار میآید.
ترکمنستان در پی عملیسازی پروژه تاپی است
بربنیاد مقاله، در میان کشورهای آسیای مرکزی، ترکمنستان نیز با نگاهی اقتصادی، مشابه با قزاقستان و اوزبیکستان، به تعامل با طالبان میپردازد.
پس از تسلط طالبان بر افغانستان، ترکمنستان یکی از اولین کشورهایی بود که کمکهای بشردوستانه ارسال کرد. مهمترین جنبه روابط ترکمنستان با افغانستان، پروژه تاپی است که بخش اساسی استراتژی وسیعتر ترکمنستان برای متنوعسازی مسیرهای صادرات گاز خود است.
اکثر خطوط لوله گاز ترکمنستان در دوره شوروی و برای تامین گاز روسیه طراحی شدهاند. تاکنون، ترکمنستان به فروش گاز خود به گازپروم روسیه ادامه داده است؛ با این حال، عشقآباد اخیراً به دنبال شرکای جدید برای افزایش درآمد خود بوده است.
با صادرات گاز به پاکستان و هند، ترکمنستان پتانسیل افزایش مشتریان خود و درآمدهای صادراتی گاز را دارد. به گفته شاهیت، اگر پروژه تاپی تکمیل و به ظرفیت کامل عملیاتی برسد، یک بازار جدید بزرگ انرژی برای ترکمنستان، با حجم سالانهای در حدود ۳۵ میلیارد متر مکعب صادرات، ایجاد خواهد شد.
مقامات طالبان گفتهاند که تمام مراحل قانونی و حقوقی پروژه تاپی در خاک افغانستان طی شده است. مقامات طالبان و ترکمنستان گفتهاند که به زودی کار پروژه تاپی در خاک افغانستان شروع خواهد شد. با این حال، هنوز شکوتردیدهایی درباره آغاز پروژه تاپی در افغانستان وجود دارد.
تاجیکستان رویکرد متفاوتی دارد
به گفته نویسنده، در میان کشورهای آسیای مرکزی، تاجیکستان با چالشهای بیشتری از ناحیه طالبان مواجه است. از زمان بازگشت طالبان به قدرت، تاجیکستان از برقراری هرگونه رابطه سیاسی با کابل خودداری کرده و تنها کشوری در منطقه است که حتی وجود این گروه را به رسمیت نمیشناسد.
کارشناس ترک میگوید که تاجیکستان طالبان را به عنوان تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی خود تلقی میکند و بنابرین رویکرد متفاوتی نسبت به سایر کشورهای آسیای مرکزی اتخاذ کرده است.
حکومت تاجیکستان طالبان را متهم به حمایت از انصارالله تاجیکستان میکند که معمولاً به عنوان "طالبان تاجیک" شناخته میشود. بر اساس اظهارات رسمی مقامات تاجیک، اداره طالبان به رهبران و اعضای انصارالله پناه داده و از آنها حمایت تسلیحاتی و مالی میکند.
تاجیکستان میزبان گروههای مخالف طالبان از جمله سران جبهه مقاومت ملی نیز است.
اهمیت آسیای مرکزی
براساس مقاله نویسنده ترکی، آسیای مرکزی به یکی از میدانهای اصلی نبرد «بازی بزرگ» جدید بین ایالات متحده و رقبای اصلی آن، چین و روسیه تبدیل شده است. در سالهای اخیر، نقش تاریخی آسیای مرکزی تقویت شده و این منطقه به عنوان یک نیروی کلیدی در جهان چندقطبی در حال ظهور است.
برعکس رکود اقتصادی آسیای مرکزی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، این منطقه پس از سال ۲ هزار میلادی به رشد سریع اقتصادی دست یافته است. یکپارچگی در آسیای مرکزی منجر به افزایش ارتباطات و توسعه روابط اقتصادی سریع، به ویژه با همسایگان بزرگ مانند چین و روسیه شده است.
از جمله پروژههای ترانزیتی مهم که افغانستان را با آسیای مرکزی متصل میکند، احداث خطوط راهآهن، بهویژه پروژه راهآهن پنج کشور است که چین، قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان و ایران را به هم متصل میکند. این کریدور به عنوان یک مسیر ترانزیتی حیاتی از چین به اروپا شناخته میشود. علاوه بر این، افغانستان به عنوان یک کریدور حمل و نقل که آسیای مرکزی را به پاکستان و هند متصل میکند، محسوب میشود.
براساس مقاله، علیرغم اینکه رژیم طالبان از سوی جهان به رسمیت شناخته نشده است، این گروه موفق به جلب بیش از هفت میلیارد دالر سرمایهگذاری خارجی شده که بخش عمده آن مربوط به سرمایهگذاران چینی است.
دبیرکل سازمان ملل، روز سهشنبه جورجت گانیون را به عنوان معاون سیاسی یوناما در افغانستان تعیین کرد. سازمان ملل در اعلامیهای گفت که خانم گانیون بیش از ۲۸ سال در حوزه صلح، حقوقبشر، کمکهای بشری و توسعه در کشورهای جنگزده و بعد از جنگ کار کردهاست.
گانیون جانشین مارکوس پوتزل شد که اخیراً به عنوان سفیر آلمان در ایران گماشته شدهاست.
او که شهروند کانادا است، پیش از این در سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ به عنوان مدیر حقوقبشر یوناما در کابل کار کرده بود.
گانیون از سال ۲۰۲۱ به عنوان نماینده ویژه دبیرکل در امور لیبیا و هماهنگکننده امور بشردوستانه برای این کشور خدمت کرده است.
خانم گانیون مدرک لیسانس حقوق را از دانشگاه یورک در کانادا و ماستری را در رشته حقوق بشر المللی از دانشگاه ایسکس بریتانیا به دست آوردهاست.
معاون نخستوزیر آذربایجان با معاون رئیس الوزرا درباره توسعه روابط تجاری دو کشور در ترمذ دیدار کرد. به گفته طالبان، این مقام آذربایجانی از آمادگی این کشور برای فعال کردن راه لاجورد برای توسعه روابط تجاری با افغانستان و منطقه خبر دادهاست.
بر اساس خبرنامه دفتر معاونت اقتصادی ریاستالورزای طالبان، ملا عبدالغنی برادر در حاشیه مراسم افتتاحیه «مرکز تجارت جهانی ترمذ» در اوزبیکستان با نخستوزیر آذربایجان دیدار کرده است.
فعالسازی راه لاجورد از محورهای کلیدی دیدار و گفتوگو بین مقام آذربایجان و طالبان بود.
راه لاجورد، مسیر زمینی بین افغانستان و ترکمنستان است که از بنادر تورغندی و آقینه به بندر ترکمنباشی ترکمنستان وصل میشود.
توافقنامه «راه لاجورد» در سال ٢٠١٨ میان پنج کشور به امضا رسید. این مسیر، افغانستان را از طریق ترکمنستان، آذربایجان و گرجستان به ترکیه وصل میکند.
در این بیانیه آمده که آذربایجان خواهان افزایش صادرات و واردات با افغانستان و سرمایهگذاری روی ساخت کارخانههای صنعتی در افغانستان شدهاست.
همچنین، آذربایجان به استخراج معادن افغانستان ابراز علاقه کردهاست.
هیئتی به سرپرستی ملا برادر برای اشتراک در مراسم افتتاحیه «مرکز تجارت جهانی ترمذ» به اوزبیکستان سفر کرد.
