مقامهای تاجیکستان و کارشناسان امنیتی میگویند که بدتر شدن چشمانداز اقتصادی در این کشور زمینه مساعدی را برای سربازگیری داعش خراسان فراهم کرده است. به گفته تحلیلگران امنیتی، دهها شهروند تاجیکستان به شاخه خراسان داعش در افغانستان پیوستهاند.
هرچند زمینه رشد افراطگرایی در تاجیکستان به بیش از دو دهه اخیر برمیگردد، اما جنگ افغانستان و حضور گروههای افراطگرا در این کشور، زمینه مساعدتری را برای رشد افراطگرایی در تاجیکستان فراهم کرده است.
به گفته تحلیلگران امنیتی شبه نظامیان تاجیک داعش خراسان در حملات مرگبار در روسیه، ترکیه، ایران، ایالات متحده و اروپا دست دارند.
امامعلی رحمان، رئیسجمهور تاجیکستان در ماه مارچ نسبت به افزایش حملات تروریستی توسط شهروندان این کشور در خارج هشدار داد و گفت که ۲۴ تاجیک طی سه سال گذشته در ۱۰ کشور حملات انجام دادهاند.
ریکاردو واله، مدیر تحقیقات «خاطرات خراسان»، یک مرکز غیرحزبی که در مورد ستیزهجویی در منطقه گزارش میدهد، میگوید که «فقط مسئله زمان» مطرح است که حملهای در مقیاس بزرگتر در خاک تاجیکستان رخ دهد.
تیمور عمروف، یکی از همکاران مرکز کارنگی روسیه اوراسیا در برلین، گفت: «داشتن تعداد زیادی از مردان جوان در قلمرو خود بدون شغل، خطر نارضایتی را بهدنبال دارد.»
مقامات این ماه گفتند که در ختلان، یک منطقه جنوبی هم مرز با افغانستان، کارمندان دولتی بین جنوری تا نوامبر از حدود ۲۱۳ هزار خانواده (تقریباً همه خانواده ها) بازدید کردند.
دولتعلی سعید، رئیس منطقه در ماه آگست بدون ارائه جزئیات بیشتر به خبرنگاران گفت: «تعداد جوانانی که به گروههای افراطی مذهبی در ولایت ما پیوستهاند، بسیار زیاد است.»
نارضایتی اقتصادی در تاجیکستان
رویترز در گزارشی به تاثیر بدتر شدن شرایط کارگران مهاجر در روسیه پرداخته است. شهروندان تاجیکستان از گروههای بزرگ نیروی کار روسیه هستند.
در این گزارش با شش نفر از شهروندان تاجیکستان که در روسیه زندگی میکنند، صحبت شده است. این افراد به برخورد سخت ماموران مرزی روسیه در میدانهای هوایی مسکو اشاره کرده که در مواردی بدون ارائه توضیحات آنها را از میدان هوایی به دوشنبه برگرداندهاند.
آنها گفتهاند که حملات مرگبار داعش خراسان به سالن کنسرت کراکوس در مسکو که دستکم ۱۴۵ کشته بر جای گذاشت، نگاه پولیس، مردم و حتا قانونگذاران روسیه را نسبت به کارگران مهاجر از تاجیکستان تغییر داده است. بیشتر مهاجمان این حمله شهروندان تاجیکستان بودند.
سه نفر به رویترز گفتند که افزایش آزار و اذیت خیابانی و یورشهای مکرر پولیس زندگی مهاجران را در روسیه سختتر کرده است.
اما وضعیت موجود شرایط را هم برای روسیه و هم تاجیکستان سخت کرده است. حضور حدود ۶ میلیون کارگر مهاجر در روسیه به گردش چرخ اقتصاد این کشور در شرایط جنگ با اوکراین نقش مهمی دارد.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه در ماه فبروری گفت که روسیه برای رشد اقتصاد خود به ۲.۵ میلیون کارگر بیشتر نیاز دارد.
اما سیاستمدان ملیگرا در روسیه که از جنگ اوکراین و حملات اسلامگراها به ستوه آمدهاند، موجی از حملات را علیه کارگران مهاجر به راه انداخته و در مجلس روسیه هم قانون کار مهارجران را سخت و امکان اخراج آنها را تسهیل کردهاند.
در واکنش، تاجیکستان فقیر، که صادرات نیروی کار به روسیه برایش راه نجات اقتصادی است، از این تغییرات انتقاد کرده است.
قهیر رسول زاده، نخستوزیر تاجیکستان در ماه اکتبر در نشستی با مقامات روسیه و تاجیکستان گفت: «ما نمیتوانیم از روند نقض گسترده حقوق و آزادیهای اساسی شهروندان خود نگران نباشیم.»
تحلیلگران منطقهای هشدار میدهند که ترکیب بیکاری در داخل و استقبال نشدن از کارگران مهاجر در روسیه میتواند ناآرامیهای سیاسی داخلی را در تاجیکستان شعلهور کند و کارگران مهاجر را بیشتر در معرض جذب گروههای افراطی قرار دهد.
در تاجیکستان، فشار عواقب اقتصادی از قبل احساس می شود. در سال گذشته، حوالههای کارگران به خارج از کشور بیش از یک سوم تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل میداد. متوسط دستمزد ماهانه در تاجیکستان حدود یک چهارم دستمزد در روسیه است.
امسال، بانک جهانی پیشبینی کرد که رشد اقتصادی تاجیکستان از ۸.۳ درصد در سال ۲۰۲۳ به ۶.۵ درصد کاهش مییابد و یکی از عوامل آن را کاهش پیشبینیشده در حوالهها عنوان کرد.
گلنوره حسن زاده، وزیر کار، مهاجرت و اشتغال تاجیکستان به خبرنگاران گفت که حدود ۳۹۲ هزار نفر بین ماههای جنوری تا جون تاجیکستان را برای کار در خارج از کشور ترک کردند؛ ۱۶ درصد کمتر از مدت مشابه سال گذشته. تقریباً همه مهاجران آن به روسیه میروند.
چشمانداز بدتر شدن اقتصاد تاجیکستان که بخش عمده آن متکی به حوالههای کارگران تاجیک در خارج به خصوص روسیه، نگرانیها درباره رو آوردن جوانان تاجیک به گروههای افراطی بهخصوص شاخه خراسان داعش در افغانستان را بیشتر کرده است.
