دانشآموزان و خانوادههای آنها میگویند که تحمیل یونیفرم طالبان در مکتبها فشار مالی مضاعفی بر شهروندان افغانستان وارد کرده است. طالبان اخیر به تمام دانشآموزان دستور داده که با یونیفرم خاصی که شبیه لباس طلبههای مدارس دینی است در صنف درسی حاضر شوند.
از زمان اجرایی شدن پوشش تجویز شده طالبان در مکتبها، دانشآموزان افغان در پیامهایی که به افغانستان اینترنشنال فرستادهاند میگویند که پس از مقاومت در برابر پوشش مد نظر طالبان، از شرکت در صنف درس محروم شدهاند.
همچنین گزارشها حاکی از این است که برخی از این دانشآموزان که از سیاست طالبان پیروی نکردهاند، لت و کوب شدهاند.
این پوشش بهطور متوسط هزار افغانی هزینه دارد و تحمیل آن به ویژه بر خانوادههای دارای فرزندان بیشتر، فشار مالی قابل توجهی وارد میکند.
خبرگزاری فرانسه در گزارشی تازه درباره واکنش شهروندان افغانستان به این پوشش تحمیلی نوشت که در میان معلمان و مدیران مکاتب نیز که مجبور به کنار گذاشتن دریشی یا لباسهای غیررسمی شدهاند، نارضایتی وجود دارد.
مدیر یکی از لیسههای کابل میگوید: «امروز همه شبیه هم شدهاند؛ داکتر دیگر شبیه داکتر نیست و آشپز هم مثل آشپز دیده نمیشود.»
برخی دانشآموزان از محرومیت از صنف به دلیل نداشتن یونیفورم شکایت دارند و میگویند که تیمهای امر به معروف و نهی از منکر بر اجرای این دستور نظارت میکنند.
قاسم، شاگرد ۱۷ ساله لیسه به خبرگزاری فرانسه گفت: «چندین دوستم را دیدم که چون لنگی نداشتند، برگردانده شدند. تیمهای امر به معروف و نهی از منکر هم برای نظارت میآیند.» او افزود: «اما برای بعضی خانوادهها، پرداخت هزار افغانی ممکن نیست، آن هم در کشوری که ۸۵ درصد مردم با کمتر از یک دالر در روز زندگی میکنند. اگر خانوادهای پنج یا شش فرزند داشته باشد، چه کند؟»
با این حال، در قندهار، زادگاه رهبر طالبان به نظر میرسد که دانشآموزان از این پوشش راضیاند.
محمد ولی، ۱۷ ساله، میگوید: «خیلی خوشحالم که لباس پیامبر را میپوشم. این باعث تمایز ما از مردم کوچه و بازار میشود.»
در کابل اما برخی دانشآموزان لنگی را فقط در مکتب میپوشند و هنگام رخصتی، آن را پنهان میکنند.
در حالی که وزارت معارف طالبان این اقدام را در راستای حفظ «هویت اسلامی» میداند، شهروندان افغانستان آن را تحمیل فرهنگی و فشار غیرمنصفانهای بر دوش خانوادههای فقیر توصیف میکنند.
منتقدان میگویند این اقدام بخشی از تلاشهای طالبان برای تحمیل هویت فرهنگی خود بر تمام جامعه و حذف نمادهای مدرن آموزشی است.
مرکز خبرنگاران افغانستان روز دوشنبه، هشتم ثور، نسرین سیدی، محمدیوسف منگل، عزیزالله وحدت، احسانالله کریمی و رامین مظهر را بهعنوان پنج خبرنگار برتر سال ۱۴۰۳ معرفی کرد.
یک زن نیز که در داخل کشور کار میکند، در میان خبرنگاران برتر سال حضور دارد.
چهار نفر از این خبرنگاران در داخل افغانستان و یک نفر در خارج از کشور مشغول کار اطلاعرسانیاند.
گزارشهایی که از داخل افغانستان جایزه گرفتند عمدتا به مسایل و بحرانهای اجتماعی مانند فقر، کمآبی، حوادث ترافیکی و آموزش میپردازند اما یک گزارش که از افغانستان اینترنشنال انتخاب شده در مورد وضعیت حقوق بشر در بازداشتگاههای طالبان است.
در زیر، به بازخوانی چهار گزارش برتر سال که توسط خبرنگاران در کابل، غور، قندهار و خوست تولید شدهاند میپردازیم که با وجود محدودیتهای شدید طالبان، سعی کردهاند به رسالت اطلاعرسانی و گسترش معلومات ادامه دهند.
بحران کودکهمسری؛ «دختر بگیر، جو و گندم بده»
گزارش نسرین سیدی منتشر شده در یک رسانه محلی در ولایت غور به نام رادیو سرحد، به بحران ازدواجهای زیر سن در افغانستان پرداخته است.
این گزارش روایتی است از زندگی مریم، دختری که در ۱۱ سالگی در شهر فیروزکوه مرکز ولایت غور به ازدواج اجباری داده شده است. سبزار، مادر مریم، گفت آنقدر قرضدار بوده که از یک مرد خواسته دخترش را بگیرد و در بدل آن «سالانه جو و گندم» بدهد.
اکنون این دختر ۱۱ ساله با یک مرد ۲۰ ساله نامزد است. او در حال حاضر دانشآموز صنف پنجم در مکتبی در شهر فیروزکوه است.
براساس قوانین طالبان، این دختر بعد از فراغت از صنف ششم نمیتواند به درسهای خود ادامه دهد.
مریم تنها دختری نیست که در ولایت غور با ازدواج اجباری در سنین کودکی مواجه شده است. دومین رویداد در مورد راضیه [نام مستعار]، دختر ۱۰ سالهای است که در بدل ۵۰۰ هزار افغانی به شوهر داده شد.
راضیه در زمان ازدواج دانشآموز صنف چهارم مکتب بود، اما پس از ازدواج اجباری دیگر نتوانست مکتب برود.
مادر راضیه گفت: «دخترکم مجبور است کارهای خانه را کند، از جمع و جارو و پختوپز گرفته تا لباسشویی و رسیدگی به حیوانات، همه این کارها به عهده دخترم است. این کارها از توانش بسیار بالاست، ولی چه کار کند، مجبور است.»
عبدالباسط ملازاده، آمر امر به معروف و نهی از منکر طالبان در غور در این مورد گفته است از آغاز حاکمیت این گروه تا کنون به ۲۶۰ مورد ازدوجهای اجباری «رسیدگی شده است».
او گفت: «این موارد شامل حق میراث، خشونتهای خانوادگی و موارد دیگری میشود که از سوی خانوادهها و یا هم سایر نهادهای دولتی و غیر دولتی شکایت شده و یا هم اطلاع رسیده به اداره ما و ما به آن رسیدگی کردیم.»
جوانی که به کودکان در خوست خواندن و نوشتن میآموزد
گزارش محمد یوسف منگل، خبرنگار خبرگزاری پژواک، روایتی است درباره تلاشهای عبدالمالک جوهر، جوانی که در ولایت خوست بهطور رایگان به کودکان خواندن و نوشتن میآموزد.
آقای جوهر گفت در آموزشگاه کوچکی که در خانه خود ساخته، ۵۰ کودک دختر و پسر را ثبتنام کرده است. در این میان ۱۷ کودک دختر نیز حضور دارند.
به گفته آقای منگل، او در این آموزشگاه امکانات اولیه آموزشی را نیز برای دانشآموزان فراهم میکند و حتی گاهی «ناخنهایشان را اصلاح میکنم. زیرا آنها را مثل فرزندان خود میدانم.»
شکلا، کودک دختر، گفت دو ماه میشود شاگرد عبدالمالک جوهر شده و آرزو دارد در آینده پزشک شود.
احسانالله، دانشآموز پسر، گفت اکنون او میتواند نام خود را به انگلیسی و پشتو بنویسد و بسیار خوشحال است که میتواند درس بخواند.
ساعتها پیادهروی در پی یک جرعه آب
عزیزالله وحدت، خبرنگار تلویزیون تمدن در گزارش خود به تاثیر بحران کمآبی ناشی از تغییرات اقلیمی بر زندگی روستانشینان پرداخته است.
باشندگان ولسوالی البرز ولایت بلخ مجبورند برای تامین آب آشامیدنی ساعتها راه را بپیمایند.
آبی که باشندگان این ولسوالی استفاده میکنند، آب باران و برفی است که در ذخیرهگاههای سنتی به نام «کنده» ذخیره میشود.
البرز ولسوالی تازهتاسیسی است که پس از تسلط طالبان به افغانستان بهعنوان ولسوالی شناخته شد.
گزارش تلویزیونی، کودکانی را نشان میدهد که بوشکههای آب را بر مرکبها بار میزنند و دستکم یکونیم ساعت از یک مسیر پر پیچ و خم صخرهها میگذرند تا آب آشامیدنی پیدا کنند.
آقای وحدت میگوید در ولسوالی البرز داشتن یک الاغ تنها راه برای بقا است.
یک پیرمرد در حال حمل آب توسط مرکب خود گفت روزانه یک مسیر طولانی را پشت آب شیرین میپیماید و یک مسیر جداگانه دیگر را پشت آب شور. به گفته او آب شیرین را خود ما مینوشیم و آب شور را برای شستن لباسها و دیگر امور زندگی استفاده میکنیم.
این مرد کهنسال گفت روزانه یک نفر تمام وقت خود را برای تامین آب خانواده باید اختصاص بدهد تا دیگران تشنه نمانند.
کنده، نام چاههای سنتی است که باشندگان ولسوالی البرز در زمین حفر میکنند تا آب باران و برف را در زمستانها جمعآوری و در طول سال استفاده کنند. با این حال تهیه کنده برای بسیاری از باشندگان البرز یک گزینه پر مصرف است و برای همه میسر نیست.
عبدالقدوس، باشنده البرز گفت بعضیها کندهها را خریداری میکنند. او گفت خودش چهار بوشکه آب کنده را ۲۰ افغانی میخرد.
این خبرنگار روایت میکند که در مرکز ولسوالی البرز شمار درختان به تعداد انگشتان یک دست هم نمیرسد. کمبود آب نه تنها زندگی مردم، بلکه محیط زیست را نیز با خطر مواجه کرده است.
خبرنگار تمدن میگوید با این وجود، به نظر میرسد که اداره محلی طالبان تنها به فکر تامین نیازهای خود است. یک تانکر بزرگ هر ماه سه بار آب مورد نیاز ادارههای محلی را از ولسوالی شولگره تامین میکند.
مطیعالله عابد، سخنگوی وزارت انرژی و آب گفته است تلاشها برای تامین آب روستاهایی که به آب دسترسی ندارند، جریان دارد. به گفته او ماسترپلان دوباره زندهکردن سرچشمهها و کاریزها تهیه شده است.
با این حال او نگفت که مردم ولسوالی البرز چه وقت در خانههایشان آب خواهند داشت.
زندگی قمار نیست؛ رویدادهای ترافیکی مرگبار در افغانستان
«زندگی قمار نیست» نام یک مستند تلویزیونی ساخته شده توسط احسانالله کریمی، خبرنگار آزاد در کابل است که در مورد دو رویداد ترافیکی مرگبار در شاهراه کابل - قندهار ساخته شده است.
در این رویداد که در ماه قوس ۱۴۰۳ اتفاق افتاد، دستکم ۵۲ نفر جان خود را از دست دادند.
این مستند منتشر شده در تلویزیون خصوصی آریانا به دنبال یافتن عوامل افزایش رویدادهای ترافیکی در مسیر کابل - قندهار رفته و با بستگان قربانیان مصاحبه کرده است.
آقای کریمی در این گزارش میگوید سه روز بعد از این رویداد مرگبار، هنوز لاشه تانکر در کنار شاهراه مانده اما هنوز رانندگان با سرعت حرکت میکنند و به نظر میرسد کسی از این حادثه «عبرت نگرفته است.»
گزارش میافزاید که سرعت زیاد، بیپروایی رانندگان و زیر پا گذاشتن قوانین ترافیکی از عوامل افزایش حوادث ترافیکی در این راه است.
گزارش لاشههای موترهایی را نشان میدهد که در این راه حادثه ترافیکی کردهاند. مردم محل نیز خاطرههای خود را از کشته شدن سرنشینان این موترها روایت میکنند.
در بخشی از گزارش دیده میشود که روی یک بس مسافربری که لاشه آن کنار راه افتاده، کد B52 نوشته است. به این معنا که راننده بس خود را در سرعت به هواپیمای نظامی B-52 Bomber تشبیه میکرده است.
جایزه خبرنگار برتر سال چیست؟
«خبرنگار برتر سال افغانستان» با اعتبارترین جایزه ملی خبرنگاری است که سالانه از سوی مرکز خبرنگاران افغانستان اهدا میشود.
مرکز خبرنگاران افغانستان روز دوشنبه در مراسمی در بروکسل برندگان دوازدهمین دوره جایزه سالانه «خبرنگار سال افغانستان» را اعلام کرد.
احمد قریشی، رئيس مرکز خبرنگاران افغانستان، گفت در سال ۱۴۰۳، گزارشگران بیش از ۵۰ رسانه محلی از سراسر ولایات افغانستان و برخی رسانههای بینالمللی ویژه افغانستان در این رقابت شرکت داشتند.
قریشی با اشاره به حضور فعال خبرنگاران محلی در این رقابت، آن را نشانهای امیدوارکننده توصیف کرد.
با این حال او افزود: «بهدلیل محدودیتهای شدید کاری از سوی اداره حاکم، فرصت تهیه و نشر گزارشهای تحقیقی درباره موضوعات حیاتی مانند حکومتداری و حقوق بشر برای خبرنگاران محلی بسیار محدود شده و یا از وجود ندارد».
تام فلچر، معاون امور بشردوستانه دبیرکل سازمان ملل، روز چهارشنبه دهم ثور، در یادداشتی در شبکه اجتماعی اکس، ویدیو و تصاویری از سفر خود به قندهار را منتشر کرد.
او نوشت که در این سفر با والی طالبان در قندهار و شماری از بازگشتکنندگان دیدار کرده و به یکی از شفاخانههای این ولایت رفته و با امدادگران گفتوگو کرده است.
تام فلچر همچنین به وضعیت کودکان بازگشتی که از خانوادههایشان جدا شدهاند و چالشهای امدادگران زن اشاره کرده و گفته است: «قطع بودجه برای نیازمندان چیزی نیست که بتوان به آن افتخار کرد. این برای میلیونها نفر حکم مرگ دارد.»
این مقام سازمان ملل تاکید کرده که در چند ماه گذشته، ناچار شدهاند ۴۰۰ مرکز صحی را در قندهار تعطیل کنند. به گفته او این اقدام بیش از سه میلیون نفر را از دریافت خدمات صحی محروم کرده است.
او همچنین به کمبود بستر برای بیماران، نبود دسترسی نوزادان به مراقبتهای لازم و چالشهای پیشروی پزشکان اشاره کرده و از تصمیمگیرندگان کاهش یا قطع بودجه برای نیازمندان خواسته است تا به قندهار سفر کرده و از شفاخانههای این ولایت دیدن کنند.
این مقام سازمان ملل گفته است: «ما با کارمندان صحی زن، که ستون فقرات این سیستماند، دیدار کردیم. آنها به ما گفتند که معاششان تا نصف یا حتی دوسوم کاهش یافته است. این، نتیجه مستقیم کاهش کمکهای مالی است.»
او هشدار داده که در نتیجه کاهش این کمکها، میلیونها نفر جان خود را از دست میدهند و افزوده است: «من نمیتوانم این واقعیت تلخ را زیبا جلوه دهم.»
قندهار پایگاه اصلی هبتالله آخندزاده، رهبر طالبان است. معاون دبیرکل سازمان ملل مشخص نکرده است که آیا در سفرش به این ولایت با رهبر طالبان دیدار کرده است یا خیر.
تام فلچر در سفرش به کابل، با شماری از مقامهای طالبان، از جمله عبدالسلام حنفی، معاون رئیسالوزرا، دینمحمد حنیف، وزیر اقتصاد، و امیرخان متقی، وزیر خارجه، دیدار کرده و درباره تأثیر تغییرات اقلیمی بر بحران بشردوستانه، مبارزه با مواد مخدر و مسائل امنیتی گفتوگو کرده است.
