خانههای شماری از فرماندههان ارشد سپاه و مراکز نظامی جمهوری اسلامی در مناطق مختلف تهران، بامداد جمعه هدف حمله هوایی اسرائیل قرار گرفت. حملاتی که در طی چند ساعت با هدف گرفتن تاسیسات هستهای در نطنز و مراکز نظامی در شماری از شهرهای دیگر ایران دنبال شد.
کدام شهرها هدف قرار گرفتند؟
ستاد کل ارتش اسرائیل در بیانیهای گفت: «دهها فروند جنگنده نیروی هوایی اسرائیل در اولین موج حملات، دهها هدف نظامی از جمله سایتهای مرتبط با برنامه هستهای ایران را در مناطق مختلف این کشور هدف قرار دادند.»
گزارشهای مردمی حاکی از آن است که شهرهای تهران، کرج، اصفهان، تبریز، ایلام، قصر شیرین، کرمانشاه، خرمآباد، کاشان، گلپایگان، اهواز و بروجرد شاهد موجی از حملات و انفجارهای پیاپی در بامداد جمعه بودهاند.
صداوسیما ایران گفت که اطراف پالایشگاه تبریز مورد اصابت قرار گرفته است.
مجید فرشی، مدیرکل مدیریت بحران استانداری آذربایجانشرقی از کشتهشدن دو نفر و مجروح شدن شش نفر در حملات اسرائیل به تبریز خبر داد.
او گفت پادگان کریمی در سعیدآباد، پادگان الزهرا در امند و مرکز رادار در سردرود هدف قرار گرفته اند.
بر اساس گزارشها و ویدیوهای منتشر شده محلات متعددی از تهران شامل کامرانیه، سعادتآباد، شهرک محلاتی، حوالی ورزشگاه شیرودی، خیابان اندرزگو، میدان ونک، شهرآرا، مرزداران، میدان نوبنیاد، امیرآباد، فرحزاد، نارمگ و جاده اسلامشهر شاهد انفجار یا انفجارهایی در بامداد جمعه بودهاند.
شرکت ملی پالایش نفتی گفت که هیچ آسیبی به تاسیسات نفتی ایران وارد نشده است.
تصاویر و ویدیوهای زیادی که در شبکههای اجتماعی منتشر شده، ساختمانهای مختلفی را در مناطق گوناگون تهران نشان میدهد که طبقاتی از آن هدف قرار گرفته و تخریب شدهاند.
ستاد کل ارتش اسرائیل در بیانیهای رسمی تائید کرد که در حملهای «پیشدستانه و دقیق» به خاک ایران، مواضعی را به منظور «آسیب زدن به برنامه هستهای جمهوری اسلامی» و «پاسخ به اقدامات تهاجمی مستمر رژیم ایران علیه اسرائیل» هدف قرار داده است.
در این بیانیه آمده است: «دهها فروند جنگنده نیروی هوایی اسرائیل در اولین موج حملات، دهها هدف نظامی از جمله سایتهای مرتبط با برنامه هستهای ایران را در مناطق مختلف این کشور هدف قرار دادند.»
کشته شدن فرماندهان ارشد سپاه در حمله اسرائیل
محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران و غلامعلی رشید، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتمالانبیا و امیرعلی حاجیزاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران در میان کشتهشدگان هستند.
منابع ایراناینترنشنال اعلام کردند که علی شمخانی، مشاور علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی نیز در جریان حمله اسرائیل به ایران کشته شده است.
رسانههای ایران از کشته شدن محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد و استاد فیزیک و فریدون عباسی، رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی خبر دادند.
کشته شدن شش دانشمند هستهای ایران
خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران گزارش داد که شش دانشمند هستهای جمهوری اسلامی در حمله اسرائیل کشته شدهاند.
طبق گزارشها، این افراد شامل سید امیرحسین فقهی، معاون سازمان انرژی اتمی ایران، عبدالحمید مینوچهر، احمدرضا ذوالفقاری، مطلبیزاده، محمد مهدی طهرانچی و فریدون عباسی دوانی هستند.
شبکه خبر صداوسیمای جمهوری اسلامی گزارش داد ۵۰ نفر از افراد مجروح شده در تهران به بیمارستان چمران منتقل شدهاند.
علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی در پیامی گفت که جانشینان این فرماندهان و دانشمندان کشته شده، بیدرنگ وظائف خود را پی خواهند گرفت و «دست قدرتمند نیروی مسلح جمهوری اسلامی، اسرائیل را رها نخواهد کرد».
ارتش اسرائیل گفت نیروهایش و دیگر نهادهای مربوط، برای طیف گستردهای از سناریوهای دفاعی و تهاجمی آمادگی کامل دارند.
یک مقام اسرائیلی دیگر به ایراناینترنشنال گفت: «ایرانیها در حال حاضر در شوک هستند، رهبری نظامیشان عملا وجود ندارد و هنوز شگفتیهای دیگری در راه است!»
نتانیاهو: آزادی مردم ایران از استبداد نزدیکتر از همیشه است
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، با انتشار پیامی ویدیویی از رئیسجمهور امریکا بهخاطر حمایتهای مداومش قدردانی کرد.
نتانیاهو در این پیام مستقیما مردم ایران را خطاب قرار داد و گفت: «ما با شما دشمنی نداریم. دشمن مشترک ما رژیمی است که شما را سرکوب میکند.»
او با ابراز امیدواری نسبت به آینده افزود: «روز آزادی شما از چنگال استبداد نزدیکتر از همیشه است. و در آن روز، ایرانیها و اسرائیلیها اتحاد تاریخی خود را از نو زنده خواهند کرد.»
ایال زمیر، رئیس ستاد کل ارتش اسرائیل گفت: «نمیتوانستیم منتظر زمان دیگری برای حمله به برنامه هستهای و زیرساختهای نظامی ایران باشیم. چارهای جز این نداشتیم.»
دونالد ترامپ گفته است که قبل از حملات اسرائیل به ایران، از این موضوع مطلع بوده است.
او به فاکسنیوز گفت: «ایران نمیتواند بمب هستهای داشته باشد و ایالات متحده امیدوار است که تهران به میز مذاکره بازگردد.»
مارکو روبیو، وزیر خارجه امریکا در بیانیهای اعلام کرد این کشور در حملات اسرائیل به ایران مشارکت نداشته است.
در این بیانیه آمده است: «اسرائیل بهطور یکجانبه علیه ایران اقدام کرد. ما در حملات علیه ایران دخالت نداشتیم و اولویت اصلی ما محافظت از نیروهای امریکایی در منطقه است. اسرائیل به ما اطلاع داد که این اقدام را برای دفاع از خود ضروری دانسته است.»
موج دوم حملات
پایگاه خبری اکسیوس به نقل از یک مقام اسرائیلی گزارش داد علاوه بر حملات گسترده نیروی هوایی اسرائیل به نقاط مختلف ایران، موساد نیز مجموعهای از عملیاتهای «مخفی ضدتروریستی» را در عمق خاک این کشور هدایت کرده است.
روزنامه تایمز اسرائیل به نقل از یک مقام نظامی نوشت که نیروی هوایی این کشور تاکنون پنج موج حمله علیه جمهوری اسلامی در ایران انجام داده است.
این مقام نظامی افزود در مجموع صدها حمله در سراسر ایران صورت گرفته است.
اکنون، با بنبست مذاکرات بر سر برنامه هستهای ایران و اظهارات دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا مبنی بر اینکه حمله اسرائیل به ایران «به احتمال زیاد اتفاق خواهد افتاد»، تهران با بحران تازهای روبرو است، چرا که این تواناییها به شدت کاهش یافتهاند.
ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ قاسم سلیمانی، مغز متفکر شبکه منطقهای جمهوری اسلامی را از میان برداشت و از زمان آغاز جنگ غزه در ۲۰ ماه پیش، اسرائیل حزبالله، نزدیکترین متحد تهران، را به شدت تضعیف کرده است و در سوریه نیز، شورشیان، حکومت بشار اسد، شریک اصلی منطقهای آن را سرنگون کردهاند.
خبرگزاری رویترز در گزارشی به چگونگی ایجاد و فروپاشی «محور مقاومت» و منابع منطقهای که تهران هنوز میتواند روی آنها حساب کند، پرداخته است.
ایران چگونه چنین شبکه منطقهای گستردهای را ایجاد کرد؟
جمهوری اسلامی پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹، شبکهای از نیروهای نیابتی را در سراسر خاورمیانه ایجاد کرد که رهبری تهران را پذیرفته و با دیدگاه منطقهای آن در مبارزه با آنچه امپریالیسم غربی مینامیدند، موافق بودند.
این اتحاد که «محور مقاومت» لقب گرفته بود، بر جذابیت ایدههای انقلابی و مذهبی جمهوری اسلامی برای مسلمانان شیعه در سراسر منطقه که به طور سنتی در حاشیه قرار داشتند، و همچنین بر حمایت سرسختانه آن از ملیگرایی فلسطینی، تکیه داشت.
محور مقاومت گسترش یافت و از حزبالله در لبنان تا دولت بشار اسد در سوریه، گروههای مسلح شیعه در عراق، حوثیها در یمن و گروه شبهنظامی فلسطینی حماس را در بر گرفت و نفوذ جمهوری اسلامی را تا مدیترانه و دریای سرخ گسترش داد.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروی قدس آن در قلب این محور قرار داشتند. سپاه پاسداران به علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی پاسخگو است و اندکی پس از انقلاب به عنوان یک وزنه تعادل ایدئولوژیک در برابر ارتش ایران تاسیس شد.
نیروی قدس به عنوان شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فعالیت میکند و از نزدیک با متحدان خود در محور مقاومت همکاری میکند تا آنها را آموزش داده و مسلح کند و به عملیات نظامی آنها جهت و مشوره بدهد.
قاسم سلیمانی، فرمانده سرسخت و زیرک نیروی قدس سپاه پاسداران، پس از دههها تلاش برای متحد کردن این گروهها در سراسر منطقه، در سال ۲۰۲۰ در حمله پهپادی امریکا در بغداد کشته شد و جمهوری اسلامی برای جایگزینی او با مشکل مواجه بوده است.
چرا بخشهای کلیدی شبکه جمهوری اسلامی از هم پاشیدند؟
حمله حماس به جنوب اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، باعث انتقامجویی نظامی گستردهای اسرائیل شد که منجر به کشته شدن بسیاری از رهبران ارشد این گروه از جمله اسماعیل هنیه، رئیس سیاسی آن گردید که تابستان سال گذشته در تهران ترور شد.
حماس هنوز در غزه میجنگد و حضور قابل توجهی در کرانه باختری اشغالی دارد، اما در حال حاضر نیروی نظامی ندارد که بتواند تهدیدی واقعی برای اسرائیل ایجاد کند.
در همان حال، جنگ غزه با مداخله حزبالله، مهمترین متحد منطقهای جمهوری اسلامی به سرعت گسترش یافت. آتشباری حزبالله از لبنان به سمت اسرائیل با ماهها آتشبس مرزی بین این گروه و اسرائیل همراه بود، اما این درگیری ناگهان در سپتامبر ۲۰۲۴ تشدید شد. در آن زمان، اسرائیل هزاران پیجر بمبگذاریشده مورد استفاده عوامل حزبالله را منفجر کرد و صدها نفر از آنها را کشت و زخمی کرد.
طی هفتههای بعد، رشتهای از حملات هوایی اسرائیل منجر به کشته شدن رهبران ارشد حزبالله از جمله سید حسن نصرالله، دبیرکل این گروه، شد و ضربهای مهیب به این گروه وارد کرد و نشان داد که نفوذ اسرائیل تا چه حد بوده است.
در سوریه، تبعات جنگ در غزه خود را نشان داد و بشار اسد کمی بعد سرنگون شد. اسرائیل در تابستان سال گذشته فرماندهان ارشد ایرانی در سوریه را با حملات هوایی هدف قرار داده بود که باعث خروج بخشی از نیروهای سپاه پاسداران از این کشور شد. بدون حمایت جمهوری اسلامی که درگیر مشکلات اقتصادی و داخلی است، حزبالله که رهبران ارشد آن کشته شدند، و روسیه که درگیر جنگ در اوکراین بود، ارتش اسد با حمله شورشیان در اواخر نوامبر و فرار او در دسامبر، فرو ریخت.
از محور مقاومت چه چیزی باقی مانده است؟
با تضعیف شدید حماس و حزبالله، جمهوری اسلامی هنوز میتواند به شبهنظامیان شیعه مورد حمایت خود در عراق و حوثیها در یمن روی آورد.
عراق مجموعهای از گروههای مسلح متحد ایران را در خود جای داده است، اما تنها تعداد انگشتشماری از آنها، از جمله کتائب حزبالله و گروه نجباء، جزو وفادارترین و قدرتمندترینها برای تهران محسوب میشوند.
این گروهها از ایران سلاح و دستورالعمل دریافت میکنند و به رهبر جمهوری اسلامی اعلام وفاداری کردهاند، اما در عملیات خود در داخل عراق تا حدی خودمختاری دارند. آنها از سال گذشته حملات خود علیه نیروهای امریکایی و اسرائیل را تقریباً متوقف کردهاند.
تحلیلگران این سوال را مطرح میکنند که اگر حملهای به جای تلاش برای سرنگونی جمهوری اسلامی، به سایتهای هستهای ایران صورت گیرد، آنها تا چه حد برای محافظت از جمهوری اسلامی پیش خواهند رفت، چرا که این حمله تهدیدی وجودی برای منبع اصلی حمایت آنها خواهد بود.
حوثیها به شلیک موشک به اسرائیل ادامه دادهاند، اما توانایی آنها برای ایجاد تهدید قابل توجه از پایگاه دوردستشان در یمن در هالهای از ابهام است. حملات آنها به کشتیرانی دریای سرخ از زمان توافق با ایالات متحده پس از هفتهها بمباران در بهار، کاهش یافته است.
