له نن څخه اوه ویشت کاله وړاندې د ۱۹۹۶ کال د سپټمبر په ۲۷مه د افغانستان د پخواني ولسمشر ډاکتر نجیب الله تر وژلو وروسته طالبانو اعلان وکړ، چې مجاهدین یې پر شا کړي، دوی واک ته ورسېدل او ملا محمد عمر د دغې ډلې د مشر او افغانستان د زعیم په توګه اعلان شو.
په همدې سهار د کابل په اریانا څلور لارې کې دوه په دار ځړېدلو جسدونو ته لسګونه وسلوال ولاړ دي او مرګ پر ډاکتر نجیب شعارونه ورکوي.
له همدغه ځایه شمېر طالب وسلوالو اعلان وکړ، چې پخوانی ولسمشر ډاکتر نجیب الله یې وژلی، مجاهدین یې پر شاه کړي او دوی پر کابل خپله واکمني حاصله کړې ده.
ډاکتر نجیب الله د ١٩٨٦ کال په نومبر مياشت د افغانستان د جمهوریت ولسمشر وټاکل شو او د خپلې واکمنۍ په پیل کې یې په اساسي قانون کې نوي بدلونونه او نوښتونه رامنځته کړل.
هغه د حکومتي نظام جوړښت له یوه ګوندیز سیستم څخه څو ګوندیز ته بدل کړ او د اسلامي شریعت پر بنسټ یې د افغانستان قضايي نظام د یوه خپلواک نظام په توګه اعلان کړ.
ډاکتر نجیب الله د ۱۹۸۸ کال د سپټمبر په میاشت کې د ملي روغې جوړې سیاست اعلان کړ او د حکومت پر ټولو وسلوالو او غیر وسلوالو مخالفینو یې د خبرو او تفاهم غږ وکړ.
هغه له شوروي اتحاد سره یوه تفاهم نامه لاسلیک کړه، چې له مخې به یې دغه اتحاد خپل ځواکونه له افغانستانه وباسي او د همدغه تړون په اساس د شوروي اتحاد ځواکونه له افغانستانه ووتل.
د شوروي اتحاد د ځواکونو له وتلو وروسته د ډاکتر نجیب الله د حکومت پر وړاندې جګړه لا غښتلې شوه، مخالفو وسلوالو ډلو د خبرو پر ځای جګړه شدیده کړه.
نوموړي په خپلو څو بیانونو کې پر خپلو وسلوالو ډلو غږ کړی، چې له ده سره خبرو ته کیني او دی حاضر دی، چې په سوله ییز شکل د یوې منظمې پروسې له لارې واک پرېږدي، خو مخالفینو یې خبرې نه کولې.
ډاکتر نجیب الله د خپل واک په وروستیو کلونو کې د جګړې طرفدار نه و، د نوموړي وطن ګوند له یو شمېر لوړ پوړو غړیو سره اختلافات زیات شول او د وطن ګوند تر منځ داخلي اختلافاتو مخالفو وسلوالو ته د لا پرمختګ زمینه برابره کړه.
نوموړي د ملګرو ملتونو د پنځه فقره ییز پلان له مخې استعفاء ته مجبور شو او په ۱۳۷۱ لمریز کال کې یې په کابل کې د ملګرو ملتونو په دفتر کې پناه واخیسته.
د افغانستان دغه پخواني ولسمشر نېږدې څلورنیم کاله د ملګرو ملتونو په دفتر کې تېر کړل، بالاخره د مجاهدینو تر منځ د داخلي جګړو وروسته په ۱۹۹۶ کال د سپټمبر په ۲۷مه کابل ته د طالبانو له ننوتلو سره سم ووژل شو.
د ډاکتر نجیب الله او د هغه د ورور شاه پور احمدزي شکنجه شوي جسدونه د طالب وسلوالو له خوا د کابل په اریانا څلور لارې کې چېرې چې څو کاله وړاندې نوموړي له همدغه ځایه د پاکستان پر ضد د جګړې اعلان وکړ، په دار را وځړول شول.
