افغانستان

الجزیره وايي چې ښايي شپږ مېلیونه نفوس لرونکی کابل ښار په راتلونکو پنځو کلونو کې په بشپړ ډول بې اوبو شي. د راپور له‌مخې، که د اوبو پریمانه کارونه دوام ومومي او جدي اقدام ونه شي، د کابل د ځمکې لاندې د اوبو سرچینې به تر ۲۰۳۰ پورې په بشپړه توګه وچې شي.

د افغانستان لپاره د بشري حقونو ځانګړی راپورټر ریچارډ بېنېټ خبرداری ورکړی چې «ایراني رسنۍ تبعیضي مطالب خپروي، افغان کډوال او اقلیتونه د «خیانت کوونکو» په توګه انځوروي او د هغوی پر وړاندې سپکه او ناانساني ژبه کاروي.»

د پاکستان د خلکو ګوند مشر بلاول بوټو زرداري له الجزیزې ټلوېزیوني شبکې سره په یوې مرکه ویلي چې پاکستان د جیش محمد وسله‌والې ډلې د مشر مسعود اظهر د ځای ځایږي په تړاو معلومات لري. هغه زیاته کړې چې نوموړی ښايي اوس په افغانستان کې وي.

طالبان وايي چې د خوست په مرکز کې د یو ستر ورزشي کمپلېکس د بنسټ ډبره اېښودل شوې ده.د دغه ولایت ویاند په وینا، دې کمپلېکس کې یوه مدرسه هم جوړېږي.

د افغانستان د نورو ولایتو په څېر ننګرهار ولایت کې هم نجونې د طالبانو تر واکمنۍ راهیسې په منځنیو او لوړو ښوونځیو کې له رسمي زده‌کړونه محرومې دي.

په بنګله‌دېش کې یوې سخت دریځې اسلام‌پالې ډلې ویلي چې په ټول‌ټاکنو کې واک ته د رسېدو په صورت کې په دغه هېواد کې اسلامي او شرعي قانون پلی کړي. دوی وایي، خپل هېواد کې به د طالبانو د رژیم په څېر یو نظام بیا جوړ کړي.

د افغانستان انټرنشنل - پښتو موندنې ښیي، په بېلابېلو ولایتونو کې خلک له دې شکایت کوي چې د طالبانو د امر بالمعروف او نهی عن المنکر غړي له اجازې پرته د شخصي موبایلونو پلټنه کوي. د خلکو په وینا، دا پر شخصي حریم ښکاره تېری دی.

د چین او پاکستان تر منځ د اقتصادي دهلېز« سي پیک » پروژه، چې میلیاردونه ډالر لګښت لري، د دواړو هېوادونو له لوري د سیمې لپاره یو «لوبه‌بدلوونکې» پروژه ګڼل شوې، او افغانستان ته پراختیا به یې د جنوبي اسیا د راتلونکي لپاره یو ستراټيژیک بدلون رامنځته کړي.

د پاکستان پخوانی بهرنیو چارو وزیر او د پیپلز ګوند مشر، بلاول بوټو زرداري، ویلي چې پاکستان په ۱۹۸۰مه لسیزه کې د افغانستان په اړه د ځینو وسلوالو ډلو ملاتړ کړی و.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړي راپور ورکوونکي، ریچارډ بېنېټ، په افغانستان کې د رسنیو لپاره د طالبانو نوی طرزالعمل، په ځانګړې توګه د سیاسي بحث خپرونو پر وړاندې د تازه محدودیتونو په اړه اندېښنه څرګنده کړې او دا ګړنلاره یې غندلې ده.

د پاکستان د لومړي وزير شهباز شریف په لارښوونه شاوخوا ۳۵۰ افغان زده کړیالان د علامه محمد اقبال سکالرشپ پروګرام له لارې پاکستان ته رسېدلي، چې هلته به د بېلابېلو څانګو لپاره لوړې زده کړې ترلاسه کړي. دا اقدام د دواړو هېوادونو ترمنځ د تعلیمي همکاریو د پراخېدو یو مهم ګام بلل شوی دی.

په هرات ولایت کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور مشر مولوي احمد الله متقي وایي، چې یوازې د تېرې ورځې په اوږدو کې له ایران څخه تر ۳۸ زره ډیر افغان کډوال بېرته هېواد ته راستانه شوي دي.

ملګرو ملتونو ویلي، چې اوسنی وضعیت افغانستان کې د دې وړ نه‌دی چې جرمني دې تورن افغانان بېرته ستانه کړي. دا څرګندونې د جرمني له هغې هڅې وروسته شوې، چې غواړي له طالبانو سره د افغان کډوالو د شړلو په اړه خبرې وکړي.

د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا برادر د قزاقستان له لومړي وزیر سره د لېدنې پرمهال دغه هېواد د افغانستان لپاره مهم او د باور وړ سیمه ییز شریک بللی او وايي، چې دغه هېواد به ډېر ژر د تورغونډۍ ـ هرات اوسپنې پتلۍ پروژه کې د ۵۰۰ مېلیونو ډالرو پانګونه وکړي.

د هه‌نګاو په نوم د بشري حقونو سازمان راپور ورکړی، چې ایران په جون میاشت کې لږ تر لږه ۹۹ بندیان اعدام کړي، چې له دې دلې یې ۱۰ افغانان دي. دغه سازمان وايي، ایران د تېر کال همدې مودې په پرتله ۹ برابره اعدامونه زیات کړي دي.

یو شمېر هغه افغان کډوال چې په تېرو کلونو کې یې امریکايي ادارو او پروژو سره کار کړی وايي، د امریکا له خوا د کډوالو منلو پروګرام بندېدو له امله یې ژوند له جدي ګواښ سره مخ شوی. دوی له امریکا او اړوندو ادارو غوښتنه کوي، چې د منل شویو دوسیو بهیر دې بېرته پیل کړي.

افغانستان له داسې وضعیت سره مخ دی چې نه یوازې د افغانانو، بلکې د سیمې او نړۍوالو لپاره هم د اندېښنې وړ دی. له نړېوالو اصولو، د بشر د حقونو له ارزښتونو او له مشروع سیاسي جوړښتونو پرته، یو ناقانونه او انحصاري واکمن رژیم په هېواد حاکم دی.

د ازبکستان ولسمشر شوکت میرضیایف د اقتصادي همکاریو سازمان (ایکو) د مشرانو په غونډه کې وویل چې هېواد یې له افغانستان څخه هر اړخیز ملاتړ کوي. نوموړي زیاته کړه: «خوښ یوو چې له اوږدې وقفې وروسته د افغانستان د موقتي حکومت یو پلاوی په دې غونډه کې ګډون کوي.»