ښځې

د ملګرو ملتونو د ښځو څانګې اټکل کړی، چې په ۲۰۲۳ کال کې پر غزې د اسراییل د بریدونو له پیل راهیسې څه باندې ۲۸ زره ښځې او نجونې وژل شوې دي. د دوی په خبره، د دې جګړو په ترڅ کې په هر یو ساعت کې یوه ښځه یا نجلۍ وژل شوې ده.

په داسې حال کې چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو راهیسې دې ډلې زرګونه ښځې کور ناستې کړي او لسګونه بندیزونه یې پرې لګولي، اوس د امربالمعروف وزارت ادعا کوي چې تېر کال یې په کابل او نورو ټولو ولایتونو کې ۲۹۷ ښځې له کورني بند، ظلم او زورزیاتي ژغورلې دي.

افغانستان انټرنشنل ته رسېدلي لېستونه ښيي چې د طالبانو د کار او ټولنیزو چارو وزارت د وړوکتونونو ریاست شاوخوا ۹۰ تنه ښځینه ښوونکې او کارکوونکې تنقیص کړې او پر کور یې کښېنولې دي. ځینې تنقیص شوې ښوونکې د طالبانو دا کار غندي او وايي یاده ډله غواړي مېرمنې له کار څخه محرومې کړي.

د افغان ښځو نجونو او بشري حقونو لپاره د امریکا د بهرنیو چارو وزارت پخوانۍ ځانګړې استازې رینا امیري وایي، چې ټول باید د افغان مېرمنو ترڅنګ ودرېږي؛ ځکه چې په خبره یې افغانستان کې روان وضعیت نه یوازې یوه تراژیدي، بلکې د بشریت پر وړاندې جرم دی.

په کندهار کې د دولتي روغتونونو یو شمېر ښځینه روغتیاپالو افغانستان انټرنشنل ته داسې اسناد وړاندې کړي، چې پکې څرګندېږي طالبانو ټولو ښځینه روغتیايي کارکوونکو ته امر کړی چې د دندې له پیل څخه تر پای پورې باید محرم ورسره مل وي. دوی شکایت کوي چې "پر یو معاش دوه کسان کار کوو."

د پښتونخوا ایالت د نوښار ولسوالۍ ځايي پولیسو ویلي، چې د جمعې په ورځ له غرمې وروسته د امان ګړ په سیمه کې پنځو کسانو د مدرسې پر یوې زده‌کوونکې نجلۍ «ډله ییز جنسي تېری» کړی دی. پولیس وايي، په دغې پېښه کې ښکېل پنځه کسان یې نیولي دي.

د ملګرو ملتونو د وګړو صندوق (یو این ایف پي اې) اندېښنه ښودلې، چې د امریکا له لوري د مرستو بندیدو له کبله دوی په افغانستان کې د بودجې له سخت کمښت سره مخ دي، چې له امله یې د میلیونونو ښځو او ماشومانو ژوند له ګواښ سره مخ شوی.

د ښځو لپاره د ملګرو ملتونو اداره وایي، چې د مرستو کمېدو هغه مرستندویه سازمانونه سخت زیانمن کړي، چې د افغانستان په ګډون د نړې تر ټولو له زیاتو زیان منونکو ښځو سره مرسته کوي.

په افغانستان کې د برېتانیا استازولۍ د روغتيا د نړۍوال سازمان له قوله ليکلي، چې افغان واده شوې ښځې له فزيکي، جنسي او عاطفي ځورونو سره مخ دي. د دوی د معلوماتو له مخي، ۴۶ سلنه افغانې واده شوې ښځې فزيکي تاوتريخوالی تجربه کوي.

په کندهار کې طالبانو تر هغه وروسته د ښځينه سوالګرو د راټولولو لړۍ پيل کړې، کله چې افغانستان انټرنشنل د کوچني اختر د لمانځه پرمهال په ګڼه ګوڼه کې د ښځينه سوالګرو ويډيو خپره کړه. دغه سوالګرې اوسمهال د کمزوري اقتصاد له امله د ښارونو او ولسواليو پر لویو لارو ناستې او سوال کوي.

نیویارک ټاېمز راپور ورکړی، چې د فوټبال نړۍوال فدراسیون (فیفا) د جلاوطنه افغان ښځینه لوبغاړو پخوانۍ ملي لوبډله په جلاوطنۍ کې په رسمیت پېژندلې ده.

په ننګرهار کې د طالبانو د امر بالمعروف محتسبانو ویلي،‌ چې د خسرګنۍ له لوري د پلار کور ته د ښځې نه پرېښودل «د اسلامي،‌ انساني او اخلاقي حقونو» خلاف عمل دی.

د برېتانیا پخوانۍ لوړپوړې دولتي کارمندې او د افغان ښځو د ملاتړ شبکې مشرې سو ګري، ویلي چې افغان ښځې په سېسټماټیک ډول له ټولنیز حضوره اېستل کېږي او نړۍ باید هېڅ هغه بهیر ته مشروعیت ور نه کړي چې افغان ښځې پکې له پامه غورځول کېږي.

د «اخلاقي جرمونو» په تور هغه درې افغانې ښځې چې په عام محضر کې په دُرو وهل شوې وې ګارډین ورځپاڼې ته وویل، طالبانو دوی اړ کړې چې اعتراف وکړي. د ګارډین په وینا، طالبانو پر افغانستان له بیا واکمنېدو وروسته څه باندې زر کسان چې کابو ۲۰۰ښځې هم پکې دي، په عام محضر کې په دُرو وهلي دي.

واک ته د طالبانو له رسېدو سره سم دغې ډلې د ښځو د نورو ورزشونو تر څنګ د افغانستان د فوټبال ښځینه لوبغاړې هم له لوبو منعه کړې دي؛ خو اوس د دغه لوبډلې غړو په جلا وطنۍ کې فعالیتونه پیل کړي او د فوټبال له نړۍوالې شورا څخه د رسمیت پېژندنې غوښتنه کوي.

نن (د مئ ۵مه) د قابلو نړۍوالې ورځې سره سمون لري. که څه هم نړۍ دغه ورځ د قابلو په ستاینې او هڅوونې سره نمانځي؛ خو افغانستان سږکال دغه ورځ داسې مهال نمانځي، چې د نجونو لپاره د قابلګۍ ټول ښوونیز مرکزونه تړلي دي.

د ارغواني شنبو غورځنګ له نړۍوالې ټولنې او ملګرو ملتونو غوښتي، چې د اپرېل ۲۷مه د «جبري ودونو پر ضد د نړۍوال اعتراض او د قربانیانو د یاد ورځې» په توګه ونوموي.

د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي په کابل کې د جاپان له سفیر تاکایوشي کرومیا سره په ګډه ناسته کې یو ځل بیا د نجونو د زده‌کړو پر اړتیا ټینګار کړی دی.