د بشري حقونو څار اداره: د طالبانو لهخوا افغانستان ته د بېنېټ پر سفر بندیز د تمې خلاف نه و

د بشري حقونو څار ادارې د طالبانو هغه پرېکړه چې افغانستان ته یې د ملګرو ملتونو د ځانګړي راپور ورکوونکي پر تګ بندیز لګولی، شرموونکې بللې.

د بشري حقونو څار ادارې د طالبانو هغه پرېکړه چې افغانستان ته یې د ملګرو ملتونو د ځانګړي راپور ورکوونکي پر تګ بندیز لګولی، شرموونکې بللې.
د اسیا څانګې د بشري حقوقو د څار مشرې اېلین پییرسون وویل، چې د طالبانو لهخوا بشري حقونو ته د بشپړې بې پامۍ له امله افغانستان ته د ریچارډ بېنېټ د سفر بندیز له تمې خلاف نه و.
اغلې پیرسون د چهارشنبې په ورځ په یوه بیان کې لیکلي، چې د ملګرو ملتونو د راپور ورکوونکي پر سفر د طالبانو بندیز باید د نړۍوالې ټولنې اراده پیاوړې کړي چې په افغانستان کې د بشري حقونو سرغړونې په خلاص مټ مستندې کړي.
په دې وروستیو کې د طالبانو ویاند اعلان وکړ، چې د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ته نوره اجازه نه شته چې افغانستان ته سفر وکړي.
ذبیح الله مجاهد ریچارډ بېنېټ د طالبانو د حکومت پر ضد په "پروپاګند" تورن کړ او ویې ویل، چې نړۍوالو بنسټونو ته یې د افغانستان د وضعیت په اړه ناسم معلومات ورکړي دي.
د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړي راپور ورکوونکي د طالبانو د هغې پرېکړې په غبرګون کې چې افغانستان ته یې پر سفر بندیز ولګاوه، وویل، چې هغه به په افغانستان کې "د بشري حقونو د سرغړونو د پېښو مستندولو" ته دوام ورکوي.
ښاغلي بېنېټ په یوه بیان کې د طالبانو دغه ګام ته د « شاته تګ ګام» نوم ورکړی او هغه یې د اندېښنې وړ بللی دی.


د «بازگشت طالبان» په نامه د یوه کتاب لیکوال حسن عباس وایي، چې پر طالبانو د ایران پخوانی اغېز کم شوی؛ خو متحده عربي اماراتو او قطر په دې وروستیو کې پر طالبانو خپل اغېز زیات کړی دی.
هغه افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د طالبانو د مشر ملاهبتالله ځواک د پخوا پرتله زیات شوی دی.
د امریکا د ملي دفاع په پوهنتون کې استاد په خپله مرکه کې وویل، چې «د ملا هبت الله د ځواک شبکه تر ملا عمر زیاته او پیاوړې ده.»
هغه ویلي، چې ملا هبتالله د خپل ځواک د ډېرولو لپاره له قومي تړاونو کار اخلي، هغه وایي: «طالبان تل وايي چې ټول د یوه دیني او ایډیولوژیک بهیر غړي دي؛ خو په ټوله کې دوی په خپلو قومي جوړښتونو خپلې واکمنۍ ته دوام ورکوي.»
د نوموړي په وینا دمګړۍ د طالبانو ۲۵ زره کسیز ځواک په کندهار کې شته او د دغه ځواک په ملتیا ملا هبت الله کولای شي خپله هر ډول پرېکړه پر خلکو ومني.
حسن عباس په کابل کې د طالب چارواکو ادلون بدلون ته په اشارې سره ویلي، چې د طالبانو د دفاع وزیر ملا یعقوب واک کم شوی؛ خو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني تر پخوا نور هم ځواکمن شوی دی.
هغه وویل، چې «د واک او سرچېنو د تر لاسه کولو لپاره په کابل کې د طالب وزیرانو تر منځ اخ و ډب روان دی.»
هغه دا رنګه ویلي، شهابالدین دلاور چې پخوا یو ځواکمن کس و، ځکه له دندې ګوښه شوی چې خپل زوم او زوی یې په دولتي لوړو څوکیو ګومارلي وو.
د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزیر شهابالدین دلاور دا مهال د سرې میاشتې ټولنې مشر ټاکل شوی او زوی یې په تاشکند کې د یو ډیپلوماټ په توګه معرفي شوی و.
دغه جګپوړي څېړونکي ویلي، چې قطر پر طالبانو زیات نفوذ لاره؛ خو له هغه مهاله چې دغه هېواد د منځني ختیځ په مسلو کې ډېر بوخت شو، نو سعودي عربستان او عربي متحده اماراتو له فرصته ګټه پورته کړه او په افغانستان کې یې د خپل نفوذ د زیاتولو لپاره هڅې پیل کړې.
هغه وايي، دغه هېوادونه غواړي په افغانستان کې د ایران پخوانی نفوذ را کم کړي، چې په دې توګه نن سبا د هغه هېواد نفوذ هم په افغانستان کې مخ په کمېدو دی.
حسن عباس د «بازگشت طالبان» نومي کتاب کې پر هبت الله د سپاه پاسداران د نفوذ یادونه کړې وه.
هغه دا رنګه د طالبانو له رژیمه د افغانستان د پراخه پرګنو د نا رضایتۍ یادونه هم کړې وه، چې په وینا یې هزاره توکمي، تاجکان او ازبکان د طالبانو له سیاستونو ناراضه دي.
نوموړي په افغانستان کې د قومي او مذهبي لږکیو پر وضیعت اندېښنه ښودلې او وړاندوینه یې کړې، چې طالبان به په راتلونکې کې دې ته اړ شي چې په دغه هېواد کې د یو پراخ بنسټه حکومت جوړولو ته غاړه کېږدي.

د ملګرو ملتونو د کډوالو د عالي کمېشنرۍ د یوه راپور له مخې؛ د ۲۰۲۳ کال د سپټمبر له ۱۵مې او د ۲۰۲۴ کال د جولای تر ۳۱مې نېټې تر ۶ سوه ۸۳ زرو ډېر افغان کډوال له پاکستان څخه افغانستان ته لېږدول شوي دي.
د راپور له مخې؛ د کډوالو اېستل د مارچ میاشتې راهیسي ډېر شوي، چې د می او جون میاشتو کې شاوخوا ۳۸ زره کډوال له پاکستان څخه اېستل شوي؛ خو په جولای میاشت کې دا شمېر لږ راکم شوی او د ۳۶ زره کډوالو د اېستلو راپور ورکړل شوی دی.
خو پاکستاني رسنیو ویلي، چې د روان ۲۰۲۴کال (د جولای له ۲۱مې د اګسټ تر ۱۷مې نېټې) له پاکستانه ۳۲زره او ۲۰۰ افغان کډوال اېستل شوي دي.
د کډوالوعالي کمېشنرۍ د راپور له مخې؛ د ۲۰۲۴ کال په جولای میاشت کې ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ او شریکانو یې د افغانستان په ۳۴ ولایتونو کې ۷۵۸ زره او ۹۲۵ کسانو ته بشري مرستې برابرې کړې دي.
پاکستان د ۲۰۲۳ کال د اکټوبر په میاشت کې د کډوالو د اېستلو د پالیسۍ له پلي کولو وروسته په دغه هېواد کې د مېشتو افغان کډوالو د نیولو او شړلو هڅې ګړندۍ کړې.
د کډوالو پر وړاندې د پاکستان دغه خشنه پالیسي که څه هم په نړۍواله کچه نقد شوې، په کور دننه هم یو شمېر سیاستوالو د یادې پالیسۍ مخالفت کړی.
دوه ورځې وړاندې د پاکستان پخواني لنډ مهالي لومړي وزیر په یوې مرکې کې له خپلې دغې پرېکړې دفاع کړې او ویلي یې دي، چې افغانان باید خپل هېواد ته لاړ شي.
یو شمېر پاکستاني چارواکو ویلي، چې دغه لړۍ روانه ده او دوی په پام کې لري چې د استوګنې له اسنادو پرته افغان کډوال له پاکستانه وباسي.
بل خوا، د طالبانو د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزارت پرون (د سې شنبې په ورځ) ویلي، چې د قطر د سرې میاشتې ټولنه غواړي په پکتیا ولایت کې د راستنو شویو افغان کډوالو لپاره کورونه جوړ کړي.

د جمهوري دولت د کورنیو چارو وزارت پخوانی افسر شکر الله روحاني د امریکا په نیویارک ښار کې په يوه کوچني موټر کې خواړه خرڅوي.
ښاغلي روحانې افغانستان انټرنشنل - پښتو ته د خپلې کډوالې کیسه کړې او وایي، د جمهوري دولت په وخت کې په خپل وطن کې و، ښه ژوند یې درلود، ده او مېرمنې یې په دولت کې کار کاوه؛ خو اوس پردي هېواد کې په کډوالۍ کې سختې شپې سبا کوي.
روحاني وایي؛ په تېر جمهوري نظام کې په ننګرهار ولایت کې د اکاډمۍ استاد، تخار ولایت کې د قطعې قوماندان، د تخار د پاسپورټ مدیر، په وروستیو کې د ترهګرۍ پر ضد مدیریت کې یې دنده ترسره کړې او تر ټولو وروستۍ دنده یې کورنیو چارو وزارت کې د پولیسو ارشد استازی و.
روحانې وویل: «په کومه ورځ چې طالبانو کابل ونیوه، زه او د نورو ولایتونو استازي د کورنیو چارو وزارت دروازه کې و، غوښتل مو چې له وزیر سره غونډې ته ولاړ شو. حتا وزیر هم خبر نه و، چې نن د افغانستان د سقوط ورځ ده.»
روحاني زیاتوي: «له سقوط څخه یوه میاشت وروسته زه کور کې وم، طالبان زما کورته راغلل او زما کور یې تلاشي کړ. د دولت اسنادونه راسره وو؛ خو دوی له ځان سره وانه خیستل. خو زه یې کورنیو چارو وزارت ته وغوښتلم او هلته یې یو کانتینر کې واچولم. په کانتینر کې مې داسې افسران ولیدل چې زخمې وو او بې هوښه شوي وو، خو یو کس نه و چې درملنه یې وکړي.»
روحاني وایي، د طالبانو په لاس د افغانستان له سقوط وروسته، پاکستان ته ولاړ له هغه ځایه برازیل او له یو کال انتظار وروسته له خپلې مېرمنې، ماشومانو او یوه ورور سره په ډېرو سختو لار په ناقانونه توګه امریکا ته راغلل او لا یې د کډوالۍ دوسیه نه ده بشپړه شوې.
هغه د افغانستان انټرنشنل - پښتو خبریالې مسکا نیازۍ ته وویل، چې سره له دومره ستونزو لا یې هم ژوند ښه دی او یو کال کیږي چې په نیویارک ښار کې ژوند کوي.
ښاغلی روحاني دې ته په اشارې سره چې د طالبانو راتګ ته لږ هیله من و وویل: « ما فکر کاوه چې شاید د دوی په راتګ سره هېواد کې سوله راشي که زه د دولت برخه نه اوسم هم خیر دی؛ خو په اخر کې مو ولیدل چې طالبانو زما د ښه ملګرې قسیم خان په شان د کورنیو چارو وزارت نور افسران شهیدان کړل بس بیا هېواد مو پرېښود.»
څو ورځې مخکې د تېر حکومت یوشمېر سرتېرو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته ویلي وو، چې په افغانستان کې د طالبانو له لوري د شکنجو او کړاونو له امله او له افغانستانه د باندې د نا څرګند برخلیک له امله یې ژوند له سختیو سره مخامخ شوی دی.
د تېر حکومت سرتېري وايي، چې اوس یې هم ځیني ملګري د طالبانو په زندانونو کې بندیان دي.
په ورته وخت کې په ننګرهار کې د طالبانو تر واک لاندې له زندان څخه افغانستان انټرنشنل - پښتو ته یو شمېر زنداني د جمهوري نظام سرتېرو ویلي، چې په دغه زندان کې ۲۳۱ د پخواني جمهوري نظام سرتېري او استخباراتي کارکوونکي زندانیان دي؛ خو تر اوسه د طالبانو محکمې ته نه دي وړاندې شوي.
یو شمېر نظامیان وايي، د طالبانو اوسنیو کړنو ته په کتو خپل هېواد ته د تګ هیڅ تکل نه لري.
د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي او د تېر حکومت لوړ پوړو چارواکو په ځلونو ویلي دي، چې د طالبانو په زندانونو کې د تېر حکومت نظامیان شکنجه کېږي.
خو طالبانو تل دا ډول ادعاوې رد کړې دي.

د قزاقستان بهرنيو چارو وزارت نن چهارشنبه په یوې اعلامیې کې ويلي، چې د طالبانو د شارژدافير محمد الرحمان رحماني باور لیک يې منلی دی.
اعلامیې زیاته کړې، چې په استانه کې د افغانستان د ډېپلوماتیک ماموريت مشر يې د دواړو هېوادو د اړيکو د پراخولو په موخه د شارژدافير په توګه منلی دی.
د قزاقستان د بهرنیو چارو وزارت د چهارشنبې په ورځ د دغه هېواد د بهرنيو چارو وزارت د مرستیال علي بيک باکايف د طالب د ډېپلوماتانو سره د ليدنې خبر هم ورکړی.

اعلامیه د قزاقستان د بهرنيو چارو د مرستیال وزير په حواله وايي، چې دا اقدام يې د دواړو هېوادونو ترمنځ د سوداګريزو، اقتصادي او بشري مرستو د دوام په موخه تر سره کړی.
علي بيک باکايف هيله ښودلې، چې دغه هڅه به د افغانستان د خلکو د وضعت ښه کېدو، په سیمه کې د سولې او امنيت ټينګښت تر څنګ اقتصادي او ټولنيز ثبات ته لاره هواره کړي.
د یادوني وړ ده، چې نن متحده عربي اماراتو هم ويلي وو، چې د دوی د وزارت د پروټوکول مرستیال سیف عبدالله الشامسي د «افغانستان د اسلامي جمهوریت د سفیر» بدرالدین مولانا باورلیک منلی دی.
متحده عربي اماراتو د طالبانو نوم نه دی اخیستی؛ خو لیکلي یې دي، چې د افغانستان د اسلامي جمهوریت د سفیر باورلیک یې منلی.
طالبان خپل حکومت د افغانستان اسلامي امارت بولي.
د متحده عربي اماراتو د بهرنیو چارو وزارت د چهارشنبې په ورځ په یوه اعلامیه کې لیکلي، چې د دغه وزارت مرستیال د دوه اړخیزو اړیکو او همکاریو د پراخولو په موخه د طالبانو سفیر منلی دی.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت تر اوسه متحده عربي اماراتو ته د سفیر په کچه د خپل ډیپلوماتیک استازي د معرفي کولو په اړه څه نه دي ویلي.
دا په داسې حال کې ده، چې تر اوسه د سیمې ډېرو هېوادونو د سفیرانو په کچه د طالبانو سیاسي استازي نه دي منلي او اکثره دغو هېوادونو په کاري کچه د دغې ډلې ډیپلوماټیک استازي منلي دي.
په تېرو میاشتو کې د طالبانو د کورنیو چارو وزیر او په وروستیو ورځو کې د طالبانو رییس الوزرا متحده عربي اماراتو ته د خپل سفر په ترڅ کې د دغه هېواد د حکومت له مشر سره کتلي او خبرې یې ورسره کړې دي.
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد ویلي، چې «د افغانستان له بیارغونې سره مرسته، د ترافیکو مدیریت ډیجیټل کول، د بندیانو خلاصون او د سیمې امنیت او ثبات» د غونډې موضوعات وو.

د طالبانو د عدلیې وزارت خبر ورکړی، چې د دې ډلې مشر ملا هبت الله اخوندزاده د « امربالمعروف او نهې عن المنکر قانون» توشیح کړ. په دې قانون کې ویل شوي، چې «د فتنې له وېرې د ښځې ټول بدن او مخ پټول» اړین دي. د سړو جامې د طالبانو د دې قانون بله برخه ده.
د طالبانو د عدلیې وزارت ویلي، چې دغه قانون په رسمي جریده کې په یوه سریزه، څلور فصلونو او ۳۵ مادو سره خپور شوی دی.
د دې قانون له مخې؛ د طالبانو د امربالمعروف او نهې عن المنکر وزارت مکلف دی، چې «د اسلامي شريعت او حنفي فقهې له مخې په نېکۍ امر او له بديو منع وکړي.»
د طالبانو د عدلیې وزارت د څرګندونو له مخې؛ د ملا هبت الله په توشيح شوي قانون کې امربالمعروف وزارت د نارینه او ښځو د جامو په اړه « د امربالمعروف او نهې عن المنکر» د عملي کولو اړوند مکلف کړی دی.
په قانون کې راغلي: «دا د طالبانو له دندو څخه دي، چې د امارت د دفترونو خلک او کارکوونکي مکلف کړي، چې اسلامي عباداتو ته غاړه کېږدي، د رسنیو مسوولین باید د شریعت له مخې مواد خپاره کړي، په منځپانګه کې د مسلمانانو سپکاوی و نه کړي او داسې مواد خپاره کړي، چې د روح لرونکي عکسونه پکې نه وي.»
د دغه قانون له مخې؛ د موسیقۍ خپرول، له محرم او حجاب پرته د ښځو تګ او په موټرو کې د نارینه او د ښځو يوځای کول منع دي.
د امربالمعروف وزارت چارواکي هم مکلف شوي، چې د ږیرې خريلو او کمول مخه ونیسي.
د دې قانون له مخې؛ که څوک د محتسبانو امر ونه مني هغه به «له یو ساعت څخه تر درېیو ورځو پورې زنداني او د محتسبانو له لوري به ټاکل شوې سزا» ورکول شي.
د طالبانو د امربالمعروف وزارت د سې شنبې په ورځ (د زمري ۳۰ مه) ويلي وو، چې په تېر کال کې یې تر ۱۳ زره ډېر کسان د «غیر اخلاقي کړنو» په تور نیولي دي.
دغه وزارت ويلي، په دې موده کې يې له ۲۸۰ ډېر امنيتي ځواکونه د ږيرې نه لرلو له امله له دندو ګوښه کړي دي.