اېرلېنډ د افغانستان زلزلهځپلو سره ۵۰۰زره یورو مرسته اعلان کړه
د افغانستان په ختیځ کې د کونړ زلزلهځپلو سره د هېوادونو د مرستو په لړ کې، د اېرلېنډ حکومت اعلان کړی چې د دغې زلزلې له زیانمنشویو کسانو سره ۵۰۰ زره یورو مرسته کوي.
د افغانستان په ختیځ کې د کونړ زلزلهځپلو سره د هېوادونو د مرستو په لړ کې، د اېرلېنډ حکومت اعلان کړی چې د دغې زلزلې له زیانمنشویو کسانو سره ۵۰۰ زره یورو مرسته کوي.
«کیلېکني پیپل» ورځپاڼې پنجشنبه (د وږي ۱۲مه) راپور ورکړی، چې دغه مرسته به د سره صلیب او سرې میاشتې ټولنو نړۍوال فدراسیون له لارې زلزلهځپلو ته د خوړو، اوبو، روغتیایي خدمتونو او نورو بېړنیو اړتیاوو د برابروېدو په موخه ورکړل شي.
د تېرې یکشنبې پر ورځ د رېښتر په کچه ۶ درجې زلزلې د افغانستان یو شمېر سیمې په ځانګړې توګه کونړ، ننګرهار او لغمان ولړزول. د طالبانو د معلوماتو لهمخې؛ تر اوسه د دغه زلزلې له امله د مړو شمېر یو زرو ۴۵۷ ته رسېدلی دی.
د اېرلېنډ چارواکو ویلي، چې د غرنیو او لرو پرتو سیمو له امله د مرستو رسول ستونزمن دي او د نړۍوالې ټولنې همکارۍ ته بېړنۍ اړتیا ده.
اېرلېنډ تر دې مخکې افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري مرستو صندوق ته ۳ مېلیونه یورو او په ګاونډیو هېوادونو کې له افغان کډوالو سره د مرستې پروګرام ته ۱ مېلیون یورو مرسته کړې وه.
د روغتیا نړۍوال سازمان (WHO) اعلان کړی، چې د ختیځ افغانستان د وروستۍ ویجاړوونکې زلزلې د پایلو د کنټرول او د زرګونه زیانمنو کورنیو د درملنې لپاره په بېړني ډول ۴ مېلیونه ډالرو مرستې ته اړتیا لري.
دغه سازمان خبرداری ورکړی، که ژر تر ژره مالي سرچینې برابرې نه شي، د زرګونه قربانیانو د ژوند ژغورنې بنسټیز روغتیايي خدمتونه به له جدي ګواښ سره مخ شي.
د وروستیو شمېرو له مخې؛ لږ تر لږه ۱۴۵۷ کسان وژل شوي او تر ۳۳۹۴ ډېر ټپیان دي. روغتیايي چارواکي وایي، ښایي د قربانیانو شمېر نور هم لوړ شي؛ ځکه ګڼې کورنۍ لا هم د نړېدلو کنډوالو لاندې دي. د ۶۷۸۲ څخه ډېر کورونه نړېدلي او زرګونه کورنۍ د سرپناوو له نشتوالي سره مخ شوې دي.
یاد سازمان وایي، تر اوسه یې ۲۳ ټنه درمل او طبي وسایل اغېزمنو ولایتونو ته استولي چې د ۲۰۰۰ ناروغانو د درملنې لپاره بسنه کولای شي. تر څنګ یې ۱۵ امبولانسونه د ټپیانو د لېږد لپاره ګومارل شوي او شپږ ګرځنده روغتیايي ډلې هغو سیمو ته استول شوې دي، چې تر ټولو ډېرې زیانمنې بلل کېږي. د روغتیا نړۍوال سازمان زیاتوي، د دوی دغه ډلې بېړني خدمتونه، لومړنۍ درملنه، د مور او ماشوم پاملرنه، واکسینونه او بنسټیز درمل برابروي.
سربېره پر دې ۱۷ د څارنې روغتیايي ډلې چې د WHO تر ملاتړ لاندې کار کوي، په ساحه کې ځای پر ځای شوې؛ څو روغتیايي وضعیت له نږدې وڅاري او که د وبایي ناروغیو د خپرېدو نښې ښکاره شي، نو په بېړنۍ توګه باید اقدام وکړي.
په افغانستان کې د روغتیا نړۍوال سازمان د دفتر مرستیال ډاکټر مکته شرما وایي: «کله چې د تلفاتو خبره کوو، مطلب یې د هغو کورنیو او ټولنو درد دی چې په کړکېچ کې ډوبې شوې دي. زموږ ډلې شپه او ورځ هڅه کوي، چې بنسټیز روغتیايي خدمتونه تر زیانمنو سیمو ورسوي. اړتیاوې پراخې دي او موږ سملاسي نورو سرچینو ته اړتیا لرو».
د دغه سازمان د چارواکو په وینا؛ زرګونه کورنۍ په لنډمهاله او ګڼو خېمو کې اوسېږي، په داسې حال کې چې د پاکو اوبو او د روغتیايي خدمتونو لاسرسی خورا محدود دی. همدا راز دغه وضعیت د ساري ناروغیو د خپرېدو ګواښ ډېر کړی. پر دې سربېره، د رواني روغتیا د خدمتونو او ټولنیز ملاتړ بېړنۍ اړتیا هم شته؛ څو د دغه ناورین د رواني اغېزو بار راکم کړي.
د یاد سازمان د روغتیايي ډلې یو مشر ډاکټر جمشید تنولي وویل: «هر ساعت اهمیت لري. روغتونونه له جدي ستونزو سره مخ دي، کورنۍ د خپلو عزیزانو په غم کې دي او ژوندي پاتې شویو انسانانو خپل هر څه له لاسه ورکړي. که پر وخت ملاتړ وشي، موږ کولای شو بېړنۍ درملنې، د ناروغیو د مخنیوي او رواني ملاتړ خدمتونه پراخ کړو. که مرسته ونه شي؛ نو د مړینې کچه به لا لوړه شي».
دغه سازمان په خپله خبرپاڼه کې کاږي، که ۴ مېلیونه ډالر برابر شي؛ نو ګرځنده روغتیايي خدمتونه به پراخ کړي، د عاجلو جراحي او درملنې اړتیاوو ته به ځواب ووایي او د اوبو، وقایوي تدابیرو او روغتیایي حفظ الصحې اړوند فعالیتونه به په زیانمنو ولسوالیو کې زیات کړي.
دوی له نړۍوالې ټولنې غوښتنه کړې، چې ژر تر ژره د زرګونه زیانمنو کورنیو د مرستې لپاره اقدام وکړي. یاد سازمان ټینګار کوي، چې «په چټک او پرلهپسې ملاتړ سره کولای شو د ډېرو خلکو ژوند وژغورو او د بشري ناورین د لا پراخېدو مخه ونیسو».
د افغانستان د ازادو سیالیو اتل احمدولي هوتک کونړ ته د زلزله ځپلو لیدو پرمهال ویلي، چې د سیمې خلک خورا بد ناورین څخه تېرېږي او باید لازمې مرستې ورسره وشي.
هغه پر انسټاګرام پاڼه د یوه کوچني زلزله ځپلي انځور سره لیکلي: «ماشومان چې مسکا یې هېره شوې او مېندې نور د خپلو بچیانو غږ نه اوري».
نوموړي زیاته کړه: «په کونړ کې مې داسې ماشومان ولیدل، چې د کورنۍ ټول غړي یې لا لاسه ورکړي وو او یوازې پاتې شوي. دوی له اوښکو ډکې سترګې او مات زړونو باندې ژوند کاوه». د هوتک په خبره؛ داسې توري نهلري چې د دغه ناورین وضعیت پرې بیان کړي.
د ازادو سیالیو دغه اتل (د چنګاښ په ۶مه) بېلاروس کې خپل یو روسی سیال مات کړ او بریا یې خپله کړه. تر دې لوبې وروسته اوس هغه د افغانستان په ختیځ کې د کونړ زلزله ځپلو سره څنګ په څنګ ولاړ دی او خپل ملاتړ یې هم څرګند کړی دی. همدا راز د بېلابېلو ورزشونو لوبغاړي، د مرستندویه ادارو استازي او د خیریه بنسټونو مسوولین هم د کونړ زلزله ځپلو ته ورغلي او له خلکو یې غوښتي، چې ژر تر ژره بېړنۍ مرستې وکړي.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د خوړو نړۍوالو سازمان مشر جان ایلیف خبرداری ورکړی، چې د زلزله ځپلو لپاره د دوی بودجه او مرستې مخ په خلاصېدو دي. هغه ویلي، د دوی مرستې به یوازې تر راتلونکو څلورو اونیو پورې ورسېږي؛ خو د اوږدمهال لپاره به د زلزله ځپلو ستونزې اوارې نهکړي.
نوموړي هممهاله زیاته کړې، چې یوازې د لومړنیو اړتیاوو د پوره کولو لپاره دوی له خپلو اوسنیو امکاناتو د زلزله ځپلو سره مرستې کولای شي. د ملګرو ملتونو د شمېرو له مخې؛ د ۲۰۲۵ کال لپاره د افغانستان بودجه تر ۳۰۰ مېلیونه ډالرو کمه ده، په داسې حال کې چې دغه شمېر په ۲۰۲۲ کال کې چې د طالبانو د واکمنۍ لومړی بشپړ کال و، له ۱.۷ مېلیارد ډالرو زیات و.
درانه تلفات او ویجاړۍ
د طالبانو د رسمي شمېرو په بربنسټ، تر اوسه د وژل شویو شمېر ۱۴۵۷ تنو ته رسېدلی او د ټپیانو شمېر له ۳۳۹۴ څخه اوښتی دی. شاوخوا ۶۷۰۰کورونه هم وران شوي دي. ملګري ملتونه خبرداری ورکوي، چې ښايي دغه شمېرې لا زیاتې شي؛ ځکه ډېری کسان تر اوسه د نړېدلو خټینو کورنو لاندې پراته دي. لومړۍ زلزلې د یکشنبې په سهار د ریښتر په ۶ درجو د کونړ او ننګرهار ولایتونه ولړزول، چې په وروستیو کلونو کې تر ټولو مرګونې زلزله ګڼل کېږي. د سېشنبې په ماښام بیا د ریښتر په کچه ۵.۵ یوه بله زلزله رامنځته شوه چې د ژغورنې عملیات یې ګډوډ کړل او د غرونو ښویېدو له امله د لرې پرتو کلیو لارې وتړل شوې.
په زیانمنو سیمو کې کړکېچن وضعیت
په کونړ کې د طالبانو د طبیعي پېښو د مخنیوي رییس ویلي، چې د مرستو د همغږۍ لپاره یو کمپ جوړ شوی او دوه نور مرکزونه د ټپیانو د لېږد، د مړو ښخولو او د ژغورنې عملیاتو مسوولیت لري. سره له دې، لا هم د هوايي مرستو سخته اړتیا شته. افغانستان کې د خوړو نړۍوال سازمان مشر په خبره: «د خوړو نړۍوال پروګرام څو میاشتې وړاندې چورلکه درلوده؛ خو له بده مرغه د بودجې د کموالي له امله مو هغه له لاسه ورکړه».
په ځینو کلیو کې کورنۍ په بشپړ ډول نابودې شوې دي. ژوندي پاتې شوي خلک په خپلو لاسو د خپلو عزیزانو په لټه کې دي او جسدونه د سیمهییزو وسایلو پر مټ لېږدوي. د کونړ په «لولام» کلي کې یوې ۶۳ کلنې ښځې چې کور یې وران شوی، وویل: «درې ورځې کېږي، چې د مرستې انتظار باسو؛ خو زموږ غږ څوک نه اوري. اوس یوازې پر خدای تکیه لرو. نه کور لرو او نه د خوړلو لپاره توکي».
د بېړنیو مرستو غوښتنه
د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ دفتر (OCHA) د ښځو او ماشومانو پر زیانمنوالي په ټینګار سره، د بېړنۍ سرپناه، خوراک، څښاک اوبو، طبي وسایلو او د روغتیايي اسانتیاوو د برابرولو غوښتنه کړې ده. د بې پولې ډاکټرانو موسسې (MSF) هم په دوو زیانمنو روغتونونو کې د ټپیانو د درملنې لپاره بسترونه جوړ کړي او د مرستو غوښتنه یې هم کړې ده.
افغانستان د اوږدو جګړو، پراخ فقر او د نړۍوالو مرستو د کمېدو له امله سخت ځپل شوی هېواد دی. کارپوهان خبرداری ورکوي، که بېړنۍ مرستې ور ونه رسېږي، د هېواد ختیځ کې به اوسنی بشري ناورین د تېرو وختونو پرتله بېساری او لا پراخ شي.
د طالبانو د دفاع وزارت وایي، چې د هېواد په ختیځو ولایتونو کې د وروستیو زلزلو له امله د خلکو د ژغورنې او مرستې په موخه د هوایي ځواک له لوري په درېیو ورځو کې په ۱۸۵ الوتنو سره ۲۰۶۰تنه زیانمن شوي کسان او شاوخوا ۲۳,۱۰۰کیلوګرامه درمل او خوراکي توکي لېږدولي دي.
د دغه وزارت د خبرپاڼې له مخې، د مرستو او لېږد بهیر د کونړ، ننګرهار او کابل تر منځ ترسره شوي دي. په ټوله کې د درېیو ورځو په ترڅ کې ۱۸۵الوتنې شوې دي.
خبرپاڼه زیاتوي، چې د لومړۍ ورځې په ترڅ کې ۸۳الوتنې شوې چې پکې ۱۰۰۰تنه زیانمن وګړي کابل ته لېږدول شوي دي.
همداراز د دویمې ورځې په ترڅ کې ټولټال۷۲الوتنې شوې او د راپور له مخې ۳۶۱تنه ټپیان، ۵۴۰تنه د ټپیانو خپلوان، د مرستندویه ځواکونو غړي او ورسره یوځای شاوخوا ۱۰زره کیلوګرامه تجهیزات انتقال شوي دي.
په خبرپاڼه کې راغلي دي، چې د درېیمې ورځې په ترڅ کې ۳۰الوتنې شوې، چې په ترڅ کې یې ۱۱تنه ټپیان، ۱۴۸تنه د ټپیانو خپلوان او د ژغورنې ډلې له ۱۳,۱۰۰کیلوګرامه درملو او خوراکي توکو سره یوځای کونړ ولایت ته لېږدول شوي دي.
د طالبانو د دفاع وزارت زیاتوي، چې د یادو عملیاتو په ترڅ کې ټولټال ۲۰۶۰تنه وګړي او له ۲۳زره کیلوګرامو ډېر توکي د هوایي ځواکونو په مرسته اړوندو روغتیایي مرکزونو ته رسېدلي دي.
د طالبانو د دفاع وزارت په داسې حال کې د چورلکو د الوتنو په اړه معلومات خپروي، چې تېره ورځ د کونړ یو شمېر اوسېدونکو په چورلکو کې د طالبانو د مشرانو پر سفرونو نیوکه کړې وه او ویل یې چې دغه چورلکې دې د ټپیانو د انتقال لپاره وکارېږي.
د ځایي سرچینو په وینا، د طالبانو هر چارواکی چې زلزلهځپلو سیمو ته ځي، چورلکې ورته په تمه وي او دا د ټپیانو د لېږد چاره ټکنۍ کوي.
د ننګرهار ولایت د رسنیو دفتر د ویډيوګانو له مخې، د طالبانو د عامې روغتیا وزیر جلال جلالي، د کلیو بیارغونې وزیر ملا محمد یونس اخوند، د ښار جوړونې وزیر نجیب الله حیات ترڅنګ ددې ډلې د ننګرهار والي محمد نعیم اخوند په یوه نظامي چورلکه کې انتقال شوي دي.
د دوی د معلوماتو له مخې، دې چورلکې څلور ساعته په کونړ کې تېر کړي دي او د ویډیو پر اساس یوازې د طالبانو یاد چارواکي له چورلکو راښکته کېږي.
د قطر د امیر شېخ تمیم بن حمد ال ثاني، په لارښوونه د دغه هېواد بشري مرستې په څلورو الوتکو کې کابل ته ورسېدې. په دې مرستو کې ګرځنده روغتیايي مرکزونه، طبي تجهیزات، د استوګنې لپاره اړین توکي او یو شمېر نور توکې شامل وه.
د قطر د امیر شېخ تمیم بن حمد ال ثانې په لارښوونه د درملو او تجهیزاتو څلور الوتکې د چهارشنبې په ورځ (د وږي ۱۲مه) کابل ته ورسېدې.
په خبرپاڼه کې ویل شوي، چې دغه مرستې د قطر د پراختیايي صندوق له خوا برابرې شوې او شاوخوا ۱۱ زره اړمنو کسانو ته به ورسېږي.
د قطر دولت د دې مرستو په اړه ویلي: «یادې مرستې د قطر دولت له خوا د هوايي پُل د عملیاتو یوه برخه ده، چې موخه یې د افغان ورور ملت له کړاوونو سره مرسته ده.»
افغانستان ته د قطر د پلاوي او د مرستو رسولو مشري د دغه هېواد د نړۍوالې همکارۍ د دولت وزیرې مریم بنت علي بن ناصر المسند کوله.
دوی ویلي، چې له افغانانو سره دا مرستې د دوامداره ملاتړ په چوکاټ کې تر سره کېږي.