ایران وايي چې ۷۰ سلنه افغان کډوال یې په زور شړلي

د ایران په شمال ختیځ کې د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزارت استازی وايي چې د چنګاښ میاشتې په لومړیو شپږو ورځو کې ۸۵ زره غیرقانوني افغان وګړي د دوغارون- تایباد له لارې خپل هیواد ته ستانه شوي دي. هغه زیاته کړه چې ۲۵ تر ۳۰ سلنه کسان په خپله خوښه تللي او پاتې ۷۰ او ۷۵ سلنه نور شړل شوي.

احمد معصومي‌فر د دوشنبې په ورځ ایرنا اژانس ته وویل چې د روانې چنګاښ میاشتې ۱۵ مه د افغانانو د بیرته ستنیدو وروستۍ نیټه ده او په تیرو ورځو کې د افغان وګړو د بیرته ستنیدو لړۍ چټکه شوې ده.

هغه وویل چې د چنګاښ پر څلورمه ۳۷ زره غیرقانوني افغان وګړي د دوغارون او اسلام کلا له لارې خپل هیواد ته ستانه شوي دي، چې دا شمیر تر اوسه بې ساری دی.

نوموړی وايي، د چنګاښ پر اوومه او شپږمه شاوخوا ۱۰ زره کسان او د چنګاښ پر پنځمه ۲۱ زره کسان افغانستان ته ستانه شوي دي.

نوموړي ادعا کړې، چې په دوغارون پوله کې زیربناوې او اسانتیاوې برابرې دي، خو د پولې په بل اړخ اسلام کلا کې کډوال د تګ راتګ او استوګنځای له ستونزو سره مخ دي.

هغه پر طالبانو غږ کړی، چې د هرات او افغانستان نورو ښارونو ته د کډوالو د بیرته ستنیدو لپاره اړینې اسانتیاوې لکه اوبه، ټرانسپورت او لومړني خدمات برابر کړي.

نوموړی وايي، چې په خپله خوښه تلونکي کسان کولی شي خپل د ژوند وسایل او توکي له ځان سره پولې ته یوسي.

د ایران د خراسان رضوي د والي د اعلان له مخې، په دغه ولایت کې۳۹۶ زره افغانان د اقامت جواز لري خو د غیرقانوني افغان کډوالو شمیر ۳۰۰ زره کسان اټکل شوی، چې ډیری یې په مشهد کې میشت دي.

د ناروې د بهرنیو چارو وزارت خبر ورکړی، چې له پاکستان او ایران څخه ستنېدونکو افغان کډوالو ته د اسانتیاوو او خدمتونو چمتو کېدو په موخه ۱۰مېلیون کرونه مرسته کوي. ناروې ویلي، له ګاونډیو هېوادونو څخه د افغانانو ستنېدو د بشری اړتیاوو کچه لوړه کړې ده.

ناروې به دغه لس مېلیون کرونه چې نږدې یو مېلیون ډالر کېږي؛ د ملګرو ملتونو د کډوالۍ سازمان (یونسیار) له لارې پر اړمنو ستنو شویو کورنیو ولګوي.

په خبرپاڼه کې د دغو مرستو ځانګړې برخه سرپناه، خواړه، روغتیا او یو شمېر نور خدمتونه بلل شوي دي.

په افغانستان کې د ماشومانو لپاره د ملګرو ملتونو استازي تاج الدین اوایلي ویلي، ایران د روانې جون میاشتې له پېل څخه تر اوسه ۱۲۰زره افغان کډوال بېرته خپل هېواد ته اېستلي دي. هغه زیاته کړې، چې اوس هره ورځ ۲۰زره افغانان له یاد هېواد څخه اېستل کېږي.

د یونېسف استازي په وینا؛ له ایران نه د دغو ستنو شویو افغانانو له ډلې نږدې یو پر څلورمه برخه یې ماشومان دي او ۵زره بې سرپرسته کوچنیان هم په کې شامل دي.

نوموړي ډاډ ورکړی، چې د دوی اداره د اسلام کلا تر څنګ له ایران سره په نورو پولو کې ستنېدونکو افغانانو ته لازم روغتیايي او نور خدمتونه وړاندې کوي.

تر دې دمخه په هرات کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور ریاست هم خبر ورکړی و، چې په له تېرې اونۍ راهیسې له ایران څخه په زوره د افغان کډوالو د اېستل کېدو لړۍ تر بل هر وخته ګړندۍ شوې ده.

د طالبانو د رسمي شمېرو له مخې؛ یوازې تېره اونۍ ۱۰۰زره کډوال د اسلام کلا بندر له لارې افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.

هم مهاله تهران د اسراییل د کړکېچ پر مهال لسګونه افغان کډوال «موساد» ته د جاسوسۍ په تور نیولي‌ دي.

په کرمانشاه کې بیا ځايي چارواکو اعلان کړی، چې افغانان په دغه ولایت کې د ګرځېدو او اوسېدو اجازه نه لري.

یو شمېر ایراني ډېپلوماټانو او ایراني چارواکو بیا پر تهران غږ کړی، چې د کډوالو او جاسوسانو ترمنځ دې توپیر وکړي.

د ایران په بهرنیو چارو وزارت کې د سوېلي اسیا د برخې پخواني مدیر په وینا؛ افغانان په هېڅ ډول اسراییل ته جاسوسي نه کوي او باید په دې تړاو هر ډول اقداماتو کې له احتیاط څخه کار واخیستل شي.

د مالوماتو له مخې؛ ایران له څلور مېلیونه ډېرو افغان کډوالو کوربه دی او په وار، وار یې د اېستل کېدو په تړاو له طالبانو سره د همغږۍ ناستې کړې دي.

هم‌مهاله له پاکستان څخه هم د کډوالو د اېستل کېدو بهیر روان دی؛ خو د تېرې اپرېل او مې میاشتې پرتله د جون په روانه میاشت کې بیا دغه لړۍ سوکه شوې.

د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس خبر ورکړی، چې یوازې تېره ورځ له ایران او پاکستانه شاوخوا درې زره کورنۍ بېرته افغانستان ته ستنې شوې دي.

د دغه اژانس په راپور کې راغلي، چې له دې ډلې د ننګرهار د تورخم له لارې ۱۲۲ کورنۍ، د کندهار د سپین بولدک له لارې ۸۰ کورنۍ، د نيمروز د ورېښمو پله له لارې ۴۳۳ کورنۍ، د پکتيکا د انګور اډې له لارې دوه کورنۍ او د هرات د اسلام کلا له لارې بیا ۲۳۶۰ کورنۍ بېرته افغانستان ته ستنې شوې دي.

دا په داسې حال کې ده، چې په ورستیو کې د افغانستان له دواړو ګاونډیو ایران او پاکستان څخه د افغان کډوالو د اېستلو لړۍ چټکه شوې ده.

په هرات ولایت کې د طالبانو سیمه‌ییزو چارواکو ویلي، یوازې په تېره اوونۍ کې څه باندې ۱۰۰زره کسان له ایرانه ستانه شوي دي.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت د سوېلي اسیا پخواني عمومي مدیر رسول موسوي ویلي، چې افغان کډوال د دوی د دښمن له جاسوسانو سره یو ځای شوي نه دي او نه هم ورسره اړیکې لري.

هغه دغه څرګندونې په داسې حال کې کړې دي، چې د ایران حکومت له‌خوا اسراییل سره د ۱۲ ورځنۍ جګړې په ترڅ کې یو شمېر افغان کډوال د جاسوسۍ په تور نیول شوي دي.

رسول موسوي ویلي، د افغان کډوالو د موضوع سم مدیریت ته د «زغم، دقیق لید او د انساني کرامت پر بنسټ چلند» اړتیا ده.

هغه له مسوولینو غوښتي، چې باید د استخباراتي شبکو له‌خوا د ګومارل شویو کسانو موضوع له هغو کډوالو بېله وساتي چې له جاسوسانو سره هیڅ ډول ناقانونه اړیکې نه لري.

هغه ویلي: «زه چې کلونه مې د افغانستان په موضوعاتو کار کړی او له ګڼو افغانانو سره له نږدې اشنا یم، په ډاډ سره وایم چې د هغوی کرکه او نفرت له اسراییلي او نورو دښمنو هېوادونو له جاسوسانو سره تر ما او تا کم نه‌ دی».

د ایران حکومت له اسراییل سره د جګړې پر مهال داسې ویډیو خپره کړې، چې په‌کې دوه تنه افغانان د «موساد جاسوسي شبکې» سره د همکارۍ اعتراف کوي؛ خو لا تر اوسه دا معلومه نه‌ ده، چې دغه ویډیو په کوم ډول حالت کې ثبت شوې ده.

همداراز، د ایران حکومت له اسراییل سره د اوربند له هوکړې وروسته د افغان کډوالو د اېستل کېدو بهیر چټک کړی او زرګونه افغانان یې له خپل هېواده شړلي دي.

د رسمي شمېرو له مخې؛ یوازې په تېره اونۍ کې له ایران څخه ۱۰۰زره افغان کډوال په زوره اېستل شوي دي.

د تایباد والي حسین جمشیدي منلې، چې په تېره اونۍ کې له ۹۵زره ډېر بې اسناده افغان کډوال په ټول ایران کې پېژندل شوي او د دوغارون پولې له لارې افغانستان ته اېستل شوي دي. هغه وایي، هره ورځ شاوخوا اته زره افغانان د دوغارون پولې له لارې افغانستان ته ستانه کېږي.

نوموړي د یکشنبې په ورځ (د چنګاښ ۸مه) د ایران او افغانستان په پوله د افغان کډوالو د ستنېدو له لړۍ لیدنه وکړه.

هغه له خبریالانو سره په خبرو کې ادعا وکړه، چې له ۹۰ سلنې زیات بې اسناده افغانان په خپله خوښه له ایران څخه وتلي دي.

حسین جمشیدي وویل: «هغه بې‌ اسناده افغانان چې د ایران په ۱۱ ولایتونو کې پېژندل شوي، د قانوني بهیر له تېرېدو وروسته به د دوغارون پولې له لارې افغانستان ته ستانه شي.»

هغه زیاته کړه: «هره ورځ شاوخوا ۲۵۰ بسونه افغان کډوال د ایران - افغانستان پولې ته لېږدوي.»

دا په داسې حال کې ده، چې د ایران او اسراییل تر جګړې وروسته له ایران نه د افغان کډوالو د جبري ستنېدو لړۍ چټکه شوې ده.

د «ورلډ ویژن» په نوم یوې نړۍوالې موسسې د افغانستان د بحراني وضعیت په اړه د اندېښنې په څرګندولو سره ویلي، چې له ایران څخه ډېری اېستل شوي کډوال سرپناه، خواړو او پاکو اوبو ته لاسرسی نه لري.

دې موسسې ویلي، د روان میلادي کال د مارچ میاشتې راهیسې تر اوسه له ایران څخه تر ۶۴۰ زرو ډېر افغانان بېرته ستانه شوي دي.
د «ورلډ ویژن» موسسې د یکشنبې په ورځ (د چنګاښ ۸مه) په خپل انسټاګرام کې په یوه یادښت کې لیکلي، چې د افغان کډوالو د بېرته ستنېدو ریکارډ د جون په ۲۶مه ثبت شوی دی، چې په یوه ورځ کې تر ۳۶ زرو زیات افغانستان ستانه شوي دي.
یادې موسسې زیاته کړې، چې یوازې سږکال له ایران او پاکستانه تر ۱.۲ میلیونه ډېر افغانان بېرته راستانه شوي یا بېرته ستنېدو ته اړ کړای شوي دي.
د «ورلډ ویژن» موسسې د راستانه شویو کډوالو ستونزو ته په اشارې سره ویلي، چې ماشومان د تر ټولو زیان‌منونکو ډلو له ډلې څخه دي.
په دې یادښت کې راغلي: «په داسې حال کې چې د افغانستان نظام تر دې مخکې له بحران سره مخ و او له نیمايي ډېر خلک له بشري مرستو سره تړلي دي، ډېری راستانه کېدونکي کسان پرته له امکاناتو هېواد ته ستنېږي.»
یادې موسسې ټینګار کړی، چې ځیني راستانه کېدونکي ان په افغانستان کې هېڅ کورنۍ نه لري.
ورلډ ویژن همداراز اعلان کړی، چې یاده موسسه راستانه شویو کسانو ته بېړنۍ سرپناه، خواړه، اوبه او طبي پاملرنه برابروي.
دغه اندېښنې په داسې حال کې راپورته کېږي، چې له ایران او پاکستانه د بې اسناده افغان کډوالو د اېستلو لړۍ زور اخیستی دی.
تر دې وړاندې په هرات ولایت کې د طالبانو ویاند د ایراني چارواکو له قوله ویلي و، چې د یکشنبې د ورځې تر پایه له ایرانه تر ۲۰ زرو زیات افغان کډوال اېستل کېږي.

ایراني رسنیو د ایران د خراسان رضوي ولایت د تایباد ولسوالۍ د چارواکو له قوله راپور ورکړی، چې هره ورځ په اوسط ډول ۸ زره ناقانونه افغانان د دوغارون له لارې خپل هېواد ته بېرته استول کېږي.

د تایباد ولسوال حسین جمشیدي د یکشنبې په ورځ (د چنګاښ ۸مه) ویلي، چې یاد شمېر ناقانونه افغانانو یا په خپله خوښه ځانونه معرفي کړي او یا هم په ټول هېواد کې نیول شوي، چې بېرته خپل هېواد ته یې استول کېږي.
د نوموړي په وینا، نوي سلنه ستنېدونکي کډوال په خپله خوښه افغانستان ته ستنېږي.
جمشیدي دغه راز زیاتوي، چې یوازې په تېره یوه اوونۍ کې له دې لارې څه باندې ۹۵ زره افغانان خپل هېواد ته ستانه شوي دي.
د تایباد ولسوال وویل: «په ایران کې د بهرنيو اتباعو له ناقانونه حضور سره د مبارزې په لړ کې، هغه ناقانونه افغانان چې په ۱۱ ولایتونو کې پېژندل کېږي، له قانوني مراحلو وروسته د دوغارون له لارې افغانستان ته بېرته استول کېږي.»
د یادولو ده، چې ایران له اسراییل سره تر جګړو وروسته د افغانانو د نیولو او شړلو بهیر چټک کړی دی.
د راپورونو له مخې، یوازې د تېرو پنځو ورځو په موده کې له ۷۲ زرو زیات ناقانونه افغانان د اسلام کلا له لارې افغانستان ته شړل شوي دي.
یو شمېر سرچینې بیا د شړل شویو افغانانو شمېر تر دې لوړ ښيي.
د تېرو دوو میاشتو په ترڅ کې له ۳۰زرو زیاتې افغان کورنۍ له ایران څخه وتلې دي.
د ملګرو ملتونو د کډوالو ادارې راپور ورکړی، چې په ۱۴۰۳ کال کې له ۵۵۹ زرو زیات افغانان له ایران نه اېستل شوي دي، چې د ۲۰۲۳ کال په پرتله ۱۸سلنه زیاتوالی ښيي.
ویل کېږي، چې یوازې په تهران ولایت کې هره ورځ له ۸۰۰ تر ۱۰۰۰ افغان کډوال نیول کېږي او د اخراج لپاره لنډمهالو توقیف ځایونو ته استول کېږي.

په ایران کې مېشت یو شمیر پخواني افغان نظامیان وايي، په تېرو څلورو ورځو کې ایران یو شمېر مخکیني سرتېري په زور افغانستان ته شړلي. دغه نظامیان وايي، د تازه شړل شویو ملګرو ژوند یې له جدي ګواښ سره مخ دی. طالبانو د سرتېرو نیولو لپاره د اسلام کلا پر سرحد د استخباراتو مامورین ګومارلي.

د جمهوري نظام یو شمېر پخواني نظاميان چې د جمهوري نظام له پرځېدو وروسته ایران ته تللي، وايي، د ایران حکومت له خوا د افغان کډوالو د نیولو او په زور بېرته افغانستان ته د شړلو په عملیاتو کې یو شمېر افغان نظامیان هم نیول شوي او افغانستان ته لېږدول شوي دي.

دغه نظامیان وايي، چې په افغانستان کې یې د ملګرو ژوند له جدي ګواښ سره مخ دی.

د تېر جمهوري نظام د پولیسو یو افسر چې نه یې غوښتل نوم یې خپور شي، افغانستان انټرنشنل ته وویل:«د جهوریت اکثره سربازان چې په افغانستان کې یې ژوند په خطر کې و، دلته ایران ته راغلی دي، اوس دلته ټول په اندېښنه کې دي ځکه په زور یې بېرته افغانستان ته اړوي، په افغانستان کې هم د شپې تېرولو ځای نه لري. ژوند یې په خطر کې دی. زموږ نږدې ملګري یې بېرته افغانستان ته اړولي دي.»

پر همدغه مهال یوه پخواني نظامي افسر افغانستان انټرنشنل پښتو ته ویلي، چې طالبانو د پخواني افغان سرتېرو د نیولو لپاره په هرات کې د اسلام کلا پر سرحد د استخباراتو مامورین ځای پر ځای کړي دي، څو نظامیان له پیژندلو وروسته ونیسي.

دغه نظامي افسر چې نه غواړي نوم یې واخېستل شي وايي:«ځینې نظامیان افغانستان ته اړول شوي دي، ښه خبره داده چې د طالبانو لاس ته نه دي لویدلي، خو هغوی اوس په خپلو کورونو کې پټ دي او له کوره بهر نه شي وتلی. مخکې چې د اسلام کلا پر مرز باندې د طالبانو د استخباراتو پنځه کسان ولاړ وو، اوس یې اتلس کسان درولي دي. له کندهاره یې څلور کسان راغوښتي دي، چې د کندهار پخواني نظامیان ونیسي.»

پخواني نظامیان وايي، ایران په دې کار سره د جمهوریت سرتېري لاس تړلي طالبانو ته سپاري.

دوی وایي، له ایران څخه غوښتنه کوي، چې په زور د پخوانيو افغان نظامیانو د شړلو لړۍ ودروي.

دغه پخواني نظامیان په داسې حال کې له ایران څخه په زور د اېستل کېدو او د طالبانو له لوري د خپلو ملګرو د نیول کېدو په اړه اندېښمن دي، چې د طالبانو د مشر ملا هبت الله له خوا د عمومي عفوې له اعلان وروسته هم د بشري حقونو ځینو سازمانو په ځلونو له دغه فرمان څخه د طالبانو د سرغړونې په اړه راپورونه ورکړي دي.

د تهران د ښاروالۍ شورا ویاند علي رضا نادعلي ویلي، چې ټول افغان کډوال د اسراییل لاسپوڅي نه دي، بلکي ډېر یې د ایران ترڅنګ ولاړ دي. نوموړي په ټینګار سره ویلي، هغه افغان کډوال چې کلونه وړاندې ایران ته کډوال شوي، باید له ستونزو او بې عدالتۍ سره مخ نه شي.

ایراني رسنیو د پلازمېني تهران د ښاروالۍ اسلامي شورا د ویاند علي رضا نادعلي له قوله راپور ورکړی او ویلي یې دي، چې د دغه هېواد د وژل شویو نظامیانو د جنازې په مراسمو کې ګڼو افغان کډوالو هم ګډون کړی و.

علی رضا نادعلي وايي، چې افغان کډوالو ورته ویلي:« دوی ټول د اسراییل مزدوران نه دي، بلکې ډېر یې د ایران تر څنګ ولاړ دي. هغه کسان چې د کډوالو د تنظیم مسوولیت لري، په کار ده، چې دې تفاوتونو ته پوره پاملرنه وکړي.»

نوموړي په ټینګار سره ویلي، هغه افغان کډوال چې کلونه وړاندې ایران ته کډوال شوي، باید له ستونزو او بې عدالتۍ سره مخ نه شي.

د تهران د ښاروالۍ شورا ویاند دا څرګندونې په داسې حال کې کړې دي، چې دغه هېواد له اسراییل سره تر ۱۲ ورځنۍ جګړې وروسته سملاسي د افغان کډوالو د نیولو او په زور افغانستان ته د شړلو عملیات پیل کړل.