زلمی خلیلزاد ضمن استقبال از تسلط طالبان بر سراسر افغانستان، حکومت این گروه را به تمرکززدایی فراخواند. سفیر اسبق امریکا که نقش زیادی در ایجاد نظام متمرکز ریاستی در افغانستان داشت، در اسلام‌آباد گفت فرمول مناسب برای افغانستان حکومتی است که از نظر سیاسی و اقتصادی غیر متمرکز باشد.
زلمی خلیلزاد، فرستاده پیشین امریکا برای صلح افغانستان، که برای شرکت در گفتگوهای امنیتی اسلام‌آباد به پایتخت پاکستان رفته است، در این نشست به جنبه‌های مثبت و منفی خروج امریکا از افغانستان اشاره کرد.
او که با امضای توافق صلح امریکا و طالبان در سال ۲۰۱۹، به باور بسیاری از منتقدان، روند سقوط حکومت تحت حمایت غرب در افغانستان و به قدرت رسیدن طالبان را تسریع کرد، در اسلام‌آباد گفت که خروج امریکا از افغانستان از این نگاه که جنگ پایان یافت و دولتی به وجود آمد که همه افغانستان را کنترل می‌کند، مثبت بود.
پیامد منفی خروج امریکا از افغانستان به باور زلمی خلیلزاد این بود که "دولت مشروع" در افغانستان به میان نیامد.
او طالبان را متهم کرد که به تعهد خود برای پایان جنگ و تشکیل حکومت فراگیر در نتیجه گفتگوهای بین‌الافغانی عمل نکرده است.
آقای خلیلزاد گفت: امریکا می توانست در افغانستان برای سال ها باشد اما تصمیم گرفت که منابع خود را برای رقابت‌های بزرگتری منسجم کند و از افغانستان خارج شد. این کار برای افغانستان و منطقه یک فرصت خوبی است و دو پیامد مثبت و منفی را در پی داشت: مثبت اینکه جنگ خاتمه یافت. منفی اینکه یک حکومت غیر مشروع ایجاد شده است.
آقای خلیلزاد روز شنبه در گفتگوهای امنیتی اسلام‌آباد گفت: حکومت طالبان مشروعیت ندارد چون مطابق توافقنامه دوحه عمل نشد. حکومت جدید باید از طریق گفتگوهای بین‌الافغانی به‌وجود می‌آمد و فراگیر می‌بود اما چنین نشد.
نظام غیرمتمرکز
زلمی خلیلزاد تاکید کرد که فراگیر بودن حکومت به معنی حضور شماری از افراد در حکومت نیست، بلکه ایجاد یک فرمول مهم است.
سفیر اسبق امریکا در افغانستان گفت: فرمول مناسب برای افغانستان حکومت غیرمتمرکز است که هم از نگاه سیاسی و هم از نگاه اقتصادی قدرت در کابل متمرکز نباشد تا همه تلاش نکنند در کابل به بخشی از قدرت دست یابند.
انتقاد به متمرکز بودن حکومت طالبان از سوی کسی مطرح می‌شود که بسیاری در افغانستان او را معمار حکومت متمرکز در افغانستان پس از سقوط حکومت قبلی طالبان می‌دانند.
آقای خلیلزاد در جایگاه سفیر حکومت امریکا در افغانستان، در جریان تصویب قانون اساسی افغانستان در سال ۲۰۰۴، به باور بسیاری از نمایندگان لویه‌جرگه قانون اساسی و ناظران بیرونی، تلاش زیادی برای تصویب نظام متمرکز ریاستی در آن قانون کرد.
داوود ناجی، فعال سیاسی که در زمان تصویب قانون اساسی افغانستان خبرنگار بوده است، در توییتر خود به همین موضوع اشاره کرده است.
آقای ناجی با اشاره به سخنان زلمی خلیلزاد، در توییتر نوشته است: کسی که در ۲۰۰۴ تمام تلاشش را به‌کار برد تا نظام به شدت متمرکز در افغانستان شکل بگیرد، حالا به مشکل اصلی اعتراف کرد و پذیرفت که نظام متمرکز در افغانستان امکان بقا ندارد.
این فعال سیاسی در ادامه نوشته است: غیرمتمرکزسازی تنها راه باقی ماندن افغانستان واحد است. اگر نظام متمرکز شکل نگیرد، تجزیه اجتناب ناپذیر‌است.
استقلال اقتصادی
زلمی خلیلزاد در گفتگوهای امنیتی اسلام‌آباد همچنین گفت افغانستان باید بکوشد نقطه اتصال مبادلات اقتصادی منطقه شود.
این سیاست حکومت‌های تحت حمایت امریکا در افغانستان بود که به دلیل شورش‌های بدون وقفه طالبان، فرصت عملی شدن نیافت.
آقای خلیلزاد گفت:آینده افغانستان و استقلال اقتصادی آن بستگی به این دارد که این کشور نقطه اتصال اقتصادی میان همسایگانش و منطقه باشد.
سفیر اسبق امریکا در کابل به تلاش‌های حکومت‌های ۲۰ سال گذشته در این زمینه اشاره کرد، از جمله پروژه خط لوله گاز تاپی، راه‌های کمربندی و پروژه کاسا یک هزار .
زلمی خلیلزاد گفت: اما واقعیت این است که هیچ کدام از این پروژه‌ها جدی دنبال نشد و هیچ کدام شان به موفقیت نرسید.
نماینده پیشین امریکا برای صلح افغانستان همچنین گفت: افغانستان و پاکستان باید روی همکاری‌های اقتصادی تمرکز کنند.
او به جنجال خط مرزی دو کشور اشاره کرد و گفت که دو کشور "باید روی مشکلات گذشته‌شان مانند خط دیورند درست و جدی کار کنند" و "اسناد گذشته را به صورت جدی و همه‌جانبه بررسی کنند تا به تفاهم برسند".
