به دنبال مطرح شدن نظام فدرالی در افغانستان، رهبر حزب وحدت اسلامی می‌گوید از میان ساختارهایی مبتنی بر اراده مردم، «نظام پارلمانی فدرال بهترین گزینه برای پایان دادن به بحران سیاسی در افغانستان است.»
محمدکریم خلیلی در بیانیه‌ای گفت نظام ریاستی جمهوری اسلامی افغانستان، ناموفق بود.
آقای خلیلی در این بیانیه که در صفحه فیسبوک خود منتشر کرده، افزوده نظام پارلمانی فدرال مکانیزمی برای قدرت سیاسی است که در آن صلاحیت‌ها میان قوای سه گانه و نهادهای دولتی در سطح ملی و محلی به صورت معنادار توزیع و به مردم در تصمیم گیری‌ها نقش بیشتری داده می‌شود.
او در توجیه پیشنهاد خود گفته است امروز بزرگ‌ترین دموکراسی‌های جهان با فدرالیسم اداره می‌شوند و یکی از انگیزه‌های گرایش به فدرالیسم در این کشورها جلوگیری از تجزیه و حمایت از وحدت سرزمینی بوده است.
آقای خلیلی که در دوره حامد کرزی معاون دوم رئیس‌جمهور بود می‌گوید افغانستان از نقطه نظر سیاسی بی‌ثبات ترین کشور جهان است.
او گفته در چینن شرایطی که نظام جمهوری سقوط و اداره طالبان هم از مشروعیت ملی و بین‌المللی برخوردار نیست، گفتگوی بین‌الافغانی برای تبادل نظر درباره نظام سیاسی آینده کشور ضروری است.
اظهارات آقای خلیلی درباره نظام پارلمانی فدرال در حالی بیان شده که پیش از او، عبدالطیف پدرام، رهبر حزب کنگره ملی، عبدالرشید دوستم، رهبر حزب جنبش ملی و سرور دانش، رهبر حزب عدالت و آزادی گفته‌اند از نظام فدرالی حمایت می‌کنند.
حنیف اتمر از چهره‌های با نفوذ سیاسی افغانستان اما با ایجاد نظام فدرالی در افغانستان مخالفت کرده است.
بحث بر سر نظام آینده افغانستان پس از آن مطرح شد که حنیف اتمر در مصاحبه‌ای با این نوع نظام مخالفت کرد. مخالفت آقای اتمر با نظام فدرالی با واکنش‌های گسترده مواجه شد. پس از این واکنش‌ها، حنیف اتمر در یادداشت توضیحی گفت که خطر این وجود دارد که نظام فدرالی به یک حکومت ملوک الطوایفی تبدیل شود.
برخی سیاستمداران از جمله سرور دانش اظهارات آقای اتمر را «شوخی خنده‌دار» عنوان کردند.
آقای اتمر و شماری دیگر از سیاستمداران افغانستان اخیرا جریان سیاسی "حرکت ملی صلح و عدالت" را ایجاد کردند.