آیا واشنگتن دیگر گروه طالبان را «تروریستی» نمی‌داند؟
عارف یعقوبی
روزنامه‌نگار، افغانستان اینترنشنال
وزارت خارجه امریکا اعلام کرده است که این کشور همچنان طالبان را به‌عنوان «یک سازمان تروریستی» می‌شناسد.
روزنامه‌نگار، افغانستان اینترنشنال
وزارت خارجه امریکا اعلام کرده است که این کشور همچنان طالبان را به‌عنوان «یک سازمان تروریستی» می‌شناسد.
یکی از سخنگویان وزارت خارجه امریکا به افغانستان اینترنشنال گفت که امریکا و متحدانش طالبان را به‌عنوان حکومت مشروع افغانستان به رسمیت نمی‌شناسند و تا زمانی‌که تغییراتی در رفتار این گروه دیده نشود، هر گونه تعامل معنادار بین دولت امریکا و طالبان ممکن نیست.
دولت امریکا در سه سال گذشته بیشتر بر روی کمک‌های انسانی، رایزنی‌ها برای آزادی گروگان‌های امریکایی از زندان‌های طالبان، تلاش برای شکل‌دهی اجماع جهانی جهت تغییر وضعیت در افغانستان و کنترول و مهار تهدیدات گروه‌هایی مانند القاعده و داعش خراسان در افغانستان متمرکز بوده است.
آیا تأکید بر «تروریستی» بودن طالبان به معنای سخت‌گیری بیشتر امریکا در قبال این گروه است، یا اینکه واشنگتن انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به وضعیت افغانستان خواهد داشت؟
چرا امریکا طالبان را «گروه تروریستی» می‌داند؟
وقتی سخنگوی وزارت خارجه امریکا طالبان را یک گروه تروریستی بین‌المللی می‌خواند، به یک فرمان قانونی اشاره دارد که توسط جورج بوش، رئیس‌جمهور پیشین این کشور، صادر شده است. پس از حادثه یازدهم سپتامبر، آقای بوش در تاریخ ۲۳ سپتامبر ۲۰۰۱ فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ را امضا کرد که بر اساس آن طالبان به‌عنوان یک گروه تروریستی بین‌المللی شناسایی شد. این فرمان همچنان معتبر است و به این معناست که در قوانین امریکا، طالبان و شبکه حقانی به‌عنوان گروه‌های بین‌المللی تروریستی ثبت شده‌اند.
جورج بوش در آن زمان اعلام کرد که «فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ برای جلوگیری از تأمین مالی تروریسم و بخشی از تعهد ملی امریکا به رهبری تلاش‌های بین‌المللی برای توقف فعالیت‌های شوم تروریستی است.» این دستور بر اساس اختیارات قانونی، از جمله قانون وضعیت‌های اضطراری ملی، صادر شد و به نهادهای مختلف دولت امریکا دستور داد تا اقدامات لازم را برای مقابله با تهدیدات فوق‌العاده به امنیت ملی، سیاست خارجی و اقتصاد امریکا ناشی از اعمال و تهدیدات تروریستی انجام دهند.
علاوه بر این، فرمان اجرایی بوش ابزارها و سازوکارهای قانونی را برای دولت امریکا فراهم کرد تا برای مختل کردن شبکه تأمین مالی طالبان و سازمان‌های تروریستی اقدام کند و دارایی‌های رهبران طالبان و نهادهای خارجی که با این گروه روابط داشتند را شناسایی و مسدود کند.
فرمان اجرایی رئیس جمهور امریکا چیست؟
یکی از صلاحیت‌های کلیدی رئیس‌جمهور امریکا، صدور فرمان‌های اجرایی است که در زمینه‌های مختلفی مانند امور اقتصادی، امنیت ملی و روابط خارجی به‌کار گرفته می‌شوند. فرمان‌های اجرایی ویژگی‌های خاصی دارند. نخست، این فرامین باید مطابق با قانون اساسی و قوانین فدرال باشند و نمی‌توانند قانونی را که توسط کانگرس تصویب شده است، نقض کنند. همچنین، این فرمان‌ها نیازی به تأیید کانگرس ندارند، اما کانگرس می‌تواند آن‌ها را بررسی کرده و در صورت لزوم، قوانینی را تصویب کند که این فرمان‌ها را محدود یا لغو کند.
دیگر ویژگی مهم فرمان‌های اجرایی این است که هر رئیس‌جمهور می‌تواند فرمان‌های اجرایی رئیس‌جمهور پیشین را لغو یا تغییر دهد و این کار معمولاً در ابتدای دوره ریاست‌جمهوری انجام می‌شود.
بر اساس فرمان اجرایی جورج بوش، طالبان از سال ۲۰۰۱ به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شود و این فرمان، هنوز لغو نشده است. حذف طالبان از فهرست گروه‌های تروریستی مسیری دشوار و طولانی است. بعید به نظر می‌رسد جو بایدن، که به خاطر خروج امریکایی‌ها از افغانستان تحت انتقاد شدید قرار دارد، فرمان اجرایی صادر کند و با لغو فرمان جورج بوش، طالبان را از فهرست گروه‌های تروریستی حذف کند.
این تصمیم به رئیس‌جمهور بعدی محول خواهد شد. رئیس‌جمهور بعدی هر کسی باشد، بعید است که به افغانستان اولویت دهد. بنابراین، تا یک سال پس از انتخاب رئیس‌جمهور بعدی، تغییرات خاصی در سیاست امریکا در قبال طالبان پیش‌بینی نمی‌شود. رئیس‌جمهور بعدی می‌تواند فرمان اجرایی جورج بوش را لغو کند تا طالبان از فهرست تروریستی حذف شود و راه برای معادلات دیگر باز شود. این مسئله زمان‌بر است، زیرا لغو فرمان ممکن است با مخالفت قانون‌گذاران در کانگرس مواجه شود.
فرمان اجرایی و کمک به افغانستان
مطابق فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴، طالبان و شبکه حقانی از سوی دولت امریکا تحریم شده‌اند، اما این تحریم‌ها ارائه کمک‌های انسانی به افغانستان را ممنوع نمی‌کنند. به‌عنوان مثال، صادرات کالاهای کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی به افغانستان ممنوع نیست. وزارت خزانه‌داری امریکا تصریح کرده است که این تحریم‌ها به شهروندان امریکا اجازه می‌دهند که کالاها یا خدمات را به افغانستان صادر کنند، به شرط آنکه معاملات شامل افراد یا نهادهای تحریم‌شده نباشد.
علاوه بر این، دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) در وزارت خزانه‌داری امریکا چندین مجوز عمومی مرتبط با افغانستان صادر کرده است که به تسهیل کمک‌های انسانی کمک می‌کند. این مجوزها شامل راهنمایی‌هایی در مورد مجاز بودن معاملات تحت تحریم‌ها هستند و بر این نکته تأکید دارند که کمک‌های انسانی به افغانستان می‌تواند بدون نقض مقررات ایالات متحده ارائه شود.
بنابراین، ارسال کمک‌های بشردوستانه دولت امریکا به افغانستان مطابق با مجوزهای صادرشده از سوی وزارت خزانه‌داری برای تسهیل این کمک‌ها انجام می‌شود. اما هرگونه کمک و دادوستد اقتصادی مستقیم میان دولت امریکا و هر نهاد دیگر با طالبان می‌تواند مطابق فرمان اجرایی ۱۳۲۲۴ پیامدهای قانونی داشته باشد. تا زمانی که فرمان جورج بوش درباره تروریستی بودن طالبان رسماً توسط رئیس‌جمهور امریکا لغو نشود، هرگونه معاملات اقتصادی و دادوستدهای رسمی با طالبان خلاف قانون این کشور است و پیامدهای سنگینی به همراه خواهد داشت.
چرا امریکا با گروه «تروریستی» توافقنامه امضا کرد؟
یکی از سوالات مهم این است که اگر طالبان یک گروه تروریستی است، پس چرا دولت امریکا با این گروه گفت‌وگو کرده و توافقنامه دوحه را امضا کرده است.
این اقدام بر اساس نرم رفتاری سازمان ملل انجام شده که به کشورهای مختلف اجازه می‌دهد برای «تأمین صلح» با گروه‌هایی مانند طالبان و حماس گفت‌وگو کنند. از دهه ۱۹۸۰، سازمان ملل با گروه‌های مختلفی که به‌عنوان سازمان‌های تروریستی شناخته می‌شوند، وارد گفت‌وگو شده است.
پس از حملات ۱۱ سپتامبر، تعامل با این طالبان چالش‌برانگیزتر شد، زیرا شورای امنیت سازمان ملل نیز طالبان را به‌عنوان یک گروه تروریستی اعلام کرد. اما در سال ۲۰۰۸، با تعیین کای آیده به‌عنوان نماینده ویژه سازمان ملل برای افغانستان، این رویکرد تغییر کرد. او بر «اهمیت تعامل با طالبان برای برقراری صلح در افغانستان» تأکید کرد و آن را براساس «نرم بی‌طرفی» سازمان ملل موجهه دانست. او معتقد بود که «اجتناب از گفت‌وگو می‌تواند تلاش‌های صلح‌سازی را تضعیف کند و تعامل با همه طرف‌ها ضروری است.»
بعد از آن دولت امریکا نیز به صورت مخفیانه گفتگوها با طالبان را آغاز کرد.
بنابراین، از نظر دولت امریکا، گفت‌وگوی مستقیم با طالبان و امضای توافقنامه دوحه به منظور «تأمین صلح» مورد حمایت سازمان ملل است و به‌عنوان تخلف قانونی تلقی نمی‌شود.
