بازگشت ترامپ به کاخ سفید، فرصت‌ها و چالش‌های پیش روی بیجینگ
پیروزی تاریخی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا، به احتمال فراوان معادلات سیاسی و اقتصادی جهان را دستخوش تغییرات اساسی خواهد کرد. در این میان، چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان با چشم‌اندازی مبهم و غیرقابل پیش‌بینی روبه‌رو شده است.
بازگشت ترامپ به کاخ سفید می‌تواند هم فرصت‌های بی‌سابقه‌ای برای بیجینگ فراهم کند و هم چالش‌های جدی برای این کشور به همراه داشته باشد.
بر اساس گزارش سی‌ان‌ان، شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، در پیام تبریک خود به ترامپ، بر ضرورت یافتن «راه درست» برای هم‌زیستی در «دوران جدید» تاکید کرده است.
این لحن محتاطانه نشان می‌دهد که بیجینگ به خوبی از پیچیدگی‌های پیش روی خود آگاه است.
اگرچه ترامپ در دوره قبلی ریاست‌جمهوری‌اش بارها از پینگ به عنوان «دوست بسیار خوب» یاد کرده اما سیاست‌های عملی او در قبال چین، روابط دو کشور را به پایین‌ترین سطح در دهه‌های اخیر رسانده است.
بازگشت ترامپ احتمالا با وضع تعرفه‌های سنگین ۶۰ درصدی بر کالاهای چینی همراه خواهد بود که این اقدام می‌تواند به رشد اقتصادی چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان آسیب جدی وارد و تنش‌های موجود میان این دو ابرقدرت را بیش از پیش تشدید کند.
از سوی دیگر، رویکرد معامله‌گرایانه ترامپ در عرصه سیاست خارجی، می‌تواند به تضعیف پیمان‌های امریکا و جایگاه رهبری این کشور در جهان بینجامد.
این وضعیت می‌تواند فرصتی در اختیار بیجینگ قرار دهد تا خلای ناشی از عقب‌نشینی امریکا را پر کرده و نظم جهانی جدیدی را پایه‌گذاری کند.
شن دینگلی، تحلیلگر سیاست خارجی مستقر در شانگهای، در این باره به سی‌ان‌ان می‌گوید: «بازگشت ترامپ به قدرت بی‌تردید هم فرصت‌های بیشتر و هم خطرات بزرگ‌تری را برای چین به همراه خواهد داشت. این که کدام یک از این دو، خطرات یا فرصت‌ها، غالب شود، به چگونگی تعامل دو کشور با یکدیگر بستگی دارد.»
تعرفه‌های سر به فلک کشیده
در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، او که وعده «شکوه دوباره امریکا» را داده بود، جنگ تجاری شدیدی علیه چین به راه انداخت.
ترامپ، هوآوی، غول مخابراتی چینی را به بهانه امنیت ملی تحریم کرد و چین را مسئول همه‌گیری کووید-۱۹ دانست.
در پایان دوره چهار ساله ریاست‌جمهوری او، روابط دو کشور به پایین‌ترین سطح خود در چند دهه اخیر رسید.
اکنون ترامپ در کارزار انتخاباتی‌اش تهدید کرده تعرفه‌های ۶۰ درصدی بر کالاهای چینی وضع خواهد کرد که این اقدام می‌تواند ضربه سنگینی به اقتصاد چین وارد کند که هم‌اکنون با بحران مسکن، کاهش مصرف، روند نزولی قیمت‌ها و افزایش بدهی‌های دولت‌های محلی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
بانک سرمایه‌گذاری مک‌کواری تخمین می‌زند که تعرفه‌های ۶۰ درصدی، رشد اقتصادی چین را تا دو درصد، چیزی کمتر از نصف نرخ رشد پنج درصدی فعلی این کشور، کاهش خواهد داد.
لری هو، اقتصاددان ارشد چین در مک‌کواری می‌گوید: «جنگ تجاری جدید می‌تواند به الگوی رشد چین که متکی بر صادرات و تولید است، پایان دهد.»
تعرفه‌ها که در واقع نوعی مالیات بر واردات هستند، نه تنها به مصرف‌کنندگان کشور وضع‌کننده آسیب می‌زنند، بلکه به کسب‌وکارهایی که برای تولید محصولات نهایی به مواد اولیه و کالاهای واسطه‌ای وارداتی نیاز دارند نیز ضربه می‌زنند.
تشدید تنش‌های تجاری جهانی فراتر از چین و امریکا، به همه کشورهای درگیر در زنجیره تامین جهانی، آسیب خواهند رساند.
دانیل راسل، معاون امنیت بین‌الملل و دیپلوماسی موسسه سیاست جامعه آسیا می‌گوید: «ترامپ دوره نخست ریاست‌جمهوری خود را با ستایش شی جین پینگ آغاز کرد اما در ادامه به وضع تعرفه‌ها و تحقیر پکن در دوران همه‌گیری پرداخت.»
راسل که پیش‌تر مشاور ارشد باراک اوباما، رئیس‌جمهور اسبق امریکا در امور آسیا بوده، می‌افزاید: «از این رو، پکن احتمالا با احتیاط به رئیس‌جمهور منتخب [امریکا] نزدیک خواهد شد تا از خواسته‌های ترامپ و فرصت‌های احتمالی آگاه شود.»
چالش‌ها و فرصت‌ها
با این حال، سیاست خارجی معامله‌محور ترامپ می‌تواند فرصت‌های استراتژیک مهمی را برای بیجینگ فراهم کند.
تانگ ژائو، پژوهشگر ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی، معتقد است که اگرچه بیجینگ عمیقا نگران غیرقابل پیش‌بینی بودن سیاست‌های ترامپ است اما این چالش‌ها می‌توانند فرصت‌های جدیدی را نیز به همراه داشته باشند.
به گفته او، با وجود نگرانی از آغاز دوباره جنگ تجاری، بیجینگ بر این باور است که سیاست‌های سخت‌گیرانه تعرفه‌ای ترامپ در اروپا با مخالفت شدید روبه‌رو خواهد شد.
این موقعیتی است برای چین تا روابط اقتصادی خود را با اروپا تقویت کند و با تلاش‌های امریکا برای محدودسازی فن‌آوری و جداسازی زنجیره تامین بین چین و کشورهای غربی مقابله کند.
موضع منفی ترامپ نسبت به ناتو و نهادهای بین‌المللی نیز می‌تواند به نفع بیجینگ تمام شود.
در شرایطی که جو بایدن، رئیس‌جمهور فعلی، تلاش گسترده‌ای برای تقویت اتحادهای امریکا در مقابله با چین انجام داده، رویکرد انزواگرایانه ترامپ می‌تواند این دستاوردها را تضعیف کند. این امر برای چین که از استراتژی واشینگتن در ایجاد «ناتوی آسیایی» نگران است، می‌تواند خبر خوشایندی باشد.
مساله تایوان و روابط با روسیه
مساله تایوان نیز یکی از محورهای اصلی روابط چین و امریکا در دوره جدید خواهد بود. حزب کمونیست چین، با وجود آن که هرگز بر این جزیره حکومت نکرده، آن را بخشی از خاک خود می‌داند.
اظهارات اخیر ترامپ در مورد تایوان، از جمله متهم کردن این جزیره به «دزدیدن» صنعت تراشه از آمریکا و موضع مبهم او در خصوص حمایت نظامی از تایوان، نشان‌دهنده رویکرد معامله‌گرایانه او نسبت به این موضوع است.
ژائو می‌گوید: «با توجه به بی‌میلی نسبی ترامپ به دفاع از تایوان، بیجینگ ممکن است با استفاده از مشوق‌ها و اهرم‌های فشار، به دنبال امتیازگیری از واشنگتن باشد تا حمایت نظامی و سیاسی امریکا را از تایوان کاهش دهد.»
در عرصه روابط بین‌المللی، بازگشت ترامپ می‌تواند پیچیدگی‌های جدیدی در روابط سه‌جانبه چین، روسیه و امریکا ایجاد کند.
روابط نزدیک ترامپ با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و احتمال پایان جنگ اوکراین می‌تواند معادلات موجود را تغییر دهد.
لیو دونگشو، استادیار امور بین‌الملل در دانشگاه سیتی هنگ‌کنگ، معتقد است که بهبود روابط امریکا و روسیه می‌تواند به کاهش وابستگی مسکو به بیجینگ و شکاف میان روسیه و چین بینجامد.
از گفته‌های ترامپ پیداست که او چین را دشمن اصلی می‌داند، نه روسیه.
روز پنج‌شنبه ۱۷ آبان، پوتین پیروزی ترامپ را تبریک گفت و برای تعامل با امریکا، اعلام آمادگی کرد.
او در نشستی سیاسی در سوچی گفت که سخنان ترامپ درباره پایان جنگ اوکراین و بهبود روابط با روسیه «شایان توجه است» و در پاسخ به پرسش مجری درباره تمایل به گفت‌وگو با ترامپ گفت: «بله، این کار را خواهیم کرد. ما آماده‌ایم.»