استیون رَپ، دادستان بینالمللی جرایم جنگی، روز سهشنبه گفت شواهد به دست آمده از گورهای جمعی در سوریه، افشاگر «ماشین مرگ» دولتی حکومت سرنگونشده بشار اسد است. این دادستان از دو محل گور دستهجمعی در سوریه دیدن کرد.
رَپ که رهبری دادگاههای جرایم جنگی رواندا و سیرالئون را بر عهده داشته، پس از بازدید از دو محل گور جمعی در شهرهای قطیفه و نجها در نزدیکی دمشق، به رویترز گفت: «ما بدون تردید، بیش از ۱۰۰ هزار نفر را داریم که در این ماشین مرگ ناپدید شدند و زیر شکنجه به قتل رسیدند.»
رَپ، که دورهای هم سفیر امریکا در امور جرایم جنگی بود به رویترز گفت «در مورد این ارقام، با توجه به چیزهایی که در این گورهای جمعی دیدهایم، تردید چندانی ندارم.»
این دادستان بینالمللی جنایت جنگی، که اکنون با جامعه مدنی سوریه برای مستندسازی شواهد جرایم جنگی دولت اسد همکاری کرده و در تلاش برای تدارک یک دادگاه احتمالی است، گفت: «ما واقعا از زمان نازیها تاکنون چیزی اینچنین ندیدهایم.»
او افزود: «از نیروهای امنیتی مخفی که مردم را از خیابانها و منازلشان ربودند، تا زندانبانها و بازجویانی که آنها را با گرسنگی و شکنجه کشتند، تا رانندگان کامیونها و رانندگان بولدوزرها که اجسادشان را پنهان کردند، هزاران نفر در این سیستم کشتار فعالیت داشتند.»
رپ در ادامه با اشاره به شیوه کار این سیستم کشتار به رویترز گفت: «ما در مورد یک سیستم ترور دولتی صحبت میکنیم که به یک ماشین مرگ تبدیل شد.»
بر اساس برآورد سازمانهای حقوقبشری و گزارشهای رسانهای از سال ۲۰۱۱، هنگامی که سرکوب اعتراضات علیه اسد به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد تا زمان سقوط دولت اسد، صدها هزار سوری کشته شدند.
سالهاست گروههای حقوقبشری و شماری از دولتها، هم بشار اسد و هم پدرش حافظ اسد را که پیش از او تا سال ۲۰۰۰ رییسجمهور بود، به انجام اعدامهای فراقضایی گسترده، از جمله اعدامهای دسته جمعی در نظام زندانهای کشور و استفاده از سلاحهای شیمیایی علیه مردم سوریه متهم کردهاند.
بشار اسد که به مسکو گریخته است، انکار کرده که دولت او مرتکب نقض حقوق بشر شده و مخالفان را تندرو معرفی میکند.
معاذ مصطفی، رئیس سازمان امداد سوریه در آمریکا، که از گورهای جمعی در قطیفه در ۴۰ کیلومتری شمال دمشق بازدید کرده است، تخمین زده که تنها در این محل دست کم ۱۰۰ هزار پیکر دفن شده است.
تحلیل تصاویر ماهوارهای
تحلیل تصاویر ماهوارهای از سوی رویترز نشان میدهد که عملیات حفاری گسترده در این محل بین سالهای ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ آغاز شد و تا سال ۲۰۲۲ ادامه داشت.
تصاویر متعدد ماهوارهای که شرکت مکسر تهیه کرده و رویترز بررسی کرده، در طول این مدت یک دستگاه حفاری و کانالهای طولانی، به همراه سه یا چهار کامیون بزرگ را در محل نشان میدهد.
عمر حجیراتی، یکی از رهبران سابق اعتراضات ضد اسد که نزدیک گورستان نجها زندگی میکند، جایی که تا پیش از ایجاد سایت بزرگتر گور جمعی قطیفه، محل گورهای جمعی بود، به رویترز گفت او مشکوک است چند نفر از اعضای ناپدیدشده خانوادهاش در این گور دفن شده باشند.
او معتقد است برخی از کسانی که ماموران امنیتی با خود بردند، از جمله دو پسر و چهار برادرش، به دلیل اعتراض علیه دولت اسد بازداشت شده بودند.
حجیراتی که مقابل یک گودال طولانی و باز، که ظاهرا اجساد در آن دفن شده بودند، ایستاده بود به رویترز گفت: «این گناه من بود که باعث شد خانوادهام را ببرند.»
شهادت یکی از گورکنهای شاهد گورهای جمعی
جزئیات مربوط به گورهای جمعی سوریه برای اولین بار در جریان جلسات دادگاه آلمان و شهادت در کانگرس مریکا در سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۳ افشا شد.
مردی که فقط با عنوان «قبرکن» شناخته میشود، بارها به عنوان شاهد در مورد کارش در سایتهای نجها و قطیفه در طول محاکمه مقامات دولت سوریه در آلمان شهادت داد.
این قبرکن شهادت داد که سال ۲۰۱۱، زمان کار او در قبرستانهای اطراف دمشق، دو افسر اطلاعاتی به دفترش آمدند و او و همکارانش را مجبور کردند اجساد را حمل و دفن کنند.
بر اساس شهادت این قبرکن، او را سوار یک ون با عکسهای اسد روی بدنهاش، چندین بار در هفته بین سالهای ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۸، کامیونهای یخچالدار پر از اجساد را در رفتن به این محلها همراهی میکرد.
او در جریان شهادتش در دادگاه آلمان گفت کامیونها، صدها جسد از بیمارستانهای نظامی تشرین، مزه و حرستا را به نجها و قطیفه حمل میکردند و در آنجا او و همکارانش، اجساد را درون کانالهای عمیقی که زا پیش حفر شده بود میریختند و به محض پر شدن هر بخشی از کانال، بیل مکانیکی آن را با خاک میپوشاند.
هیمن شاهد در شهادتنامهای هم که به صورت مکتوب به کانگرس امریکا داد، گفت: «هر هفته دو بار، سه کامیون تریلی میآمد که بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ پیکر قربانیانی را حمل میکرد که در اثر شکنجه، گرسنگی و یا اعدام مرده بودند و از بیمارستانها و دوایر اطلاعاتی نظامی اطراف دمشق جمع شده بودند.»
این قبرکن در سال ۲۰۱۸ از سوریه گریخت و به اروپا رفت و بارها درباره این گورهای جمعی شهادت داده است، اما هویتش از عموم مردم و رسانهها پنهان نگه داشته شده است.
