با نزدیک شدن به آغاز نخستین دوره رسمی جام جهانی باشگاه‌ها در ایالات متحده امریکا، فیفا عملاً وارد مرحله تازه‌ای از توسعه تجاری و جهانی فوتبال شده است. پروژه‌ای که سال‌ها در برنامه‌های جانی اینفانتینو، رئیس فدراسیون جهانی فوتبال، جایگاه ویژه‌ای داشت و حالا به واقعیت تبدیل شده است.
تغییر برنامه و گسترش بازار فوتبال
فیفا در سال‌های اخیر با هدف افزایش درآمد و حضور پررنگ‌تر در بازارهای اقتصادی جهانی، چندین پروژه جاه‌طلبانه را طراحی کرد؛ از جمله افزایش تعداد تیم‌های جام جهانی به ۴۸ تیم و همین جام جهانی باشگاه‌ها که حالا جایگزین جام کنفدراسیون‌ها شده است. هرچند این پروژه در ابتدا قرار بود در سال ۲۰۲۱ و در چین افتتاح شود؛ اما همه‌گیری کرونا مسیر آن را تغییر داد و بالاخره در سال ۲۰۲۵، امریکا به عنوان میزبان نخستین دوره انتخاب شد.
فرصتی برای تثبیت سلطه اروپا و برازیل
بررسی فهرست تیم‌های حاضر نشان می‌دهد که همچون سال‌های گذشته فوتبال اروپا و امریکای جنوبی، به ویژه برازیل، نقش پررنگی در این رقابت دارند. اروپا با ۱۲ نماینده و برازیل با چهار تیم مطرح خود (پالمیراس، فلامینگو، فلومیننزه و بوتافوگو) قدرت سنتی فوتبال باشگاهی را در اختیار دارند. در عین حال، حضور تیم‌هایی از آسیا، افریقا، کونکاکاف و اوقیانوسیه باعث شده است تا شعار «جهانی بودن» این تورنمنت تا حدی محقق شود.
انتخاب‌های جنجال‌برانگیز؛ از اینتر میامی تا لس‌آنجلس اف‌سی
با وجود ساختار تعریف‌شده سهمیه‌ها، برخی انتخاب‌های فیفا با واکنش‌های انتقادی همراه شد. اینتر میامی با ستارگانی چون لیونل مسی، لوئیس سوارز و سرخیو بوسکتس در حالی به این رقابت‌ها راه یافت که حتی به فینال لیگ امریکا نیز نرسیده بود. در منطقه کونکاکاف نیز حذف تیم لئون از مکزیکو به‌دلیل مالکیت مشترک با پاچوکا و جایگزینی آن با لس‌آنجلس اف‌سی، اعتراض برخی تیم‌های دیگر از جمله آلاجولنسه از کاستاریکا را در پی داشت.
جنگ میلیاردی برای جذب باشگاههای بزرگ
مهمترین چالش فیفا برای جلب رضایت باشگاههای بزرگ اروپایی، مسئله فشردگی بیش از حد برنامه مسابقات بود. فیفا با تعیین جوایز مالی نجومی تا سقف یک میلیارد دالر، توانست رضایت این باشگاه‌ها را جلب کند. به این ترتیب تیمها صرفاً برای حضور، بین ۱۲ تا ۳۸ میلیون دالر دریافت میکنند و قهرمان نهایی از اروپا میتواند تا ۱۲۵ میلیون دالر جایزه به خانه ببرد.
تحول در داوری و تجربه تماشاگران
فیفا تلاش کرده تا جام جهانی باشگاه‌ها را به ویترینی از فناوریهای نوین فوتبالی بدل سازد. استفاده از کمرههای بدنی برای داوران، فناوری نیمهخودکار آفساید و نمایش تصمیمهای کمک داور ویدیویی روی نمایشگرهای استادیومها، تجربه تماشای فوتبال را برای تماشاگران در ورزشگاه و خانه متفاوت خواهد ساخت.
آیا جام جهانی باشگاه‌ها میتواند به هدف اقتصادی فیفا پاسخ دهد؟
با وجود تمام این سرمایهگذاریها و تبلیغات، فروش تکت برخی مسابقات ابتدایی با چالشهایی مواجه شده و فیفا ناچار به کاهش قیمتها شده است تا ظرفیت ورزشگاهها تکمیل شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند که اگرچه این تورنمنت در کوتاهمدت موفقیت مالی را برای فیفا به همراه خواهد داشت؛ اما آینده آن به استقبال هواداران و ارزش ورزشی مسابقات بستگی دارد.
نخستین دوره رسمی جام جهانی باشگاه‌ها در حالی آغاز میشود که نگاه رسانهها، باشگاه‌ها و هواداران سراسر جهان به امریکا دوخته شده است تا ببینند این تورنمنت میتواند جایگاه ویژه‌ای در جنتری فوتبال جهانی برای خود باز کند یا خیر.
دوئل تیم‌های بزرگ فوتبال در جام جهانی باشگاه‌ها؛ پادشاه اروپا و رئیس آسیا در یک گروه
طبق قرعهکشی انجامشده، برخی از بزرگترین باشگاههای فوتبال جهان با همگروه شدهاند. رویاروییهایی مانند بایرن مونیخ در برابر بنفیکا، رئال مادرید مقابل سالزبورگ و پاریسنژرمن برابر اتلتیکو مادرید، هیجان ویژه‌ای به مسابقات بخشیده است. در این میان، اینتر میامی که لیونل مسی در آن حضور دارد، از گروههای سخت فرار کرده و در گروه نسبتاً آسانی قرار گرفته است.
ترکیب گروهها:
گروه A: پالمیراس، پورتو، الاهلی مصر، اینتر میامی
گروه B: پاریسنژرمن، اتلتیکو مادرید، بوتافوگو، سیاتل ساوندرز
گروه C: بایرن مونیخ، اوکلند سیتی، بوکا جونیورز، بنفیکا
گروه D: فلامنگو، اسپرانس تونس، چلسی، لس آنجلس اف‌سی
گروه E: ریور پلاته، اوراوا ردز جاپان، مونتری، اینتر میلان
گروه F: فلومیننزه، بوروسیا دورتموند، اولسان هیوندای کوریای جنوبی، ماملودی سانداونز افریقای جنوبی
گروه G: منچسترسیتی، وداد کازابلانکا، العین امارات، یوونتوس
گروه H: رئال مادرید، الهلال عربستان، پاچوکا، سالزبورگ
نحوه انتخاب تیمها
تیم‌های اروپایی بر اساس قهرمانی یا نتایج در لیگ قهرمانان اروپا از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ سهمیه گرفتهاند. برای آسیا، افریقا و امریکای شمالی نیز چهار تیم از قهرمانان قارهای انتخاب شدند و در امریکای جنوبی شش تیم برتر کوپا لیبرتادورس حضور دارند. یک سهمیه نیز به نماینده کشور میزبان یعنی اینتر میامی اختصاص یافته است.
مدعیان قهرمانی چه تیم‌هایی هستند؟
طبق مدل پیشبینی شرکت اپتا، پاریسنژرمن با ۱۸.۵ درصد شانس، بالاتر از منچسترسیتی (۱۷.۸ درصد) مدعی اصلی قهرمانی شمرده میشود. پس از آن بایرن مونیخ، اینتر، رئال مادرید و چلسی در ردههای بعدی قرار دارند. هرچند به نظر میرسد نمایندگان اروپا تسلط بیشتری در این تورنمنت داشته باشند، اما تیم‌هایی چون الهلال عربستان و اینتر میامی نیز امید دارند که با شگفتیسازی مسیر بزرگان را دشوار سازند.
جوایز نقدی و انگیزههای مالی
فیفا برای این مسابقات مبلغ هنگفت ۹۳۰ میلیون یورو در نظر گرفته است که ۴۴۱ میلیون یوروی آن براساس عملکرد تیمها تقسیم میشود. این جوایز چندین برابر لیگ قهرمانان اروپا است و انگیزه بزرگی برای باشگاه‌ها بهویژه تیم‌های اروپایی ایجاد کرده است.
ارزش بازار تیمها
بالاترین ارزش بازار متعلق به رئال مادرید (۱.۳۳ میلیارد یورو) است و پس از آن منچسترسیتی (۱.۱۸ میلیارد)، پاریسنژرمن (۱.۰۵ میلیارد)، چلسی (۹۷۲ میلیون) و بایرن مونیخ (۸۴۳ میلیون یورو) قرار دارند. در میان تیم‌های آسیایی نیز الهلال عربستان با ۱۵۳ میلیون یورو در صدر قاره قرار دارد.
فارمت برگزاری و شهرهای میزبان
تمامی مسابقات در ۱۲ ورزشگاه در ۱۱ شهر ایالات متحده امریکا برگزار میشود و فینال به تاریخ ۱۳ جولای در ورزشگاه متلایف نیوجرسی برگزار خواهد شد. این تورنمنت مشابه جام جهانی ملی با مرحله گروهی آغاز شده و سپس با سیستم حذفی تا فینال ادامه مییابد.
