جت‌های اسرائیل از چه مسیرهایی به ایران حمله می‌کنند؟
مسیرهای هوایی مشخصی که جت‌های اسرائیل در طول عملیات «شیر به‌پاخاسته» طی کرد و اهدافی را در ایران نشانه گرفت، به دلیل ماهیت حساس عملیات و نیاز استراتیژیک اسرائیل به پنهان‌کاری، پوشیده مانده است.
اما گزارش‌ها، داده‌ها و تحلیل‌های منتشر شده درباره این عملیات، می‌توانند بستری را فراهم کنند که مسیرهای احتمالی طی شده توسط جت‌های اسرائیل و روش‌های به کار رفته در انجام این عملیات پیچیده نظامی را تخمین زد.
حریم هوایی سوریه؛ مسیر اصلی
بر اساس گزارش‌ها، جت‌های جنگنده اسرائیل عمدتاً از طریق حریم هوایی سوریه وارد فضای هوایی ایران شده‌اند. نیروی هوایی اسرائیل پس از سقوط حکومت بشار اسد در سوریه، حملات گسترده‌ای را به شبکه دفاع هوایی این کشور انجام داد. این حملات توان سوریه برای دفاع هوایی را به شدت تضعیف کرد. تخریب سامانه‌های دفاع هوایی، ضربه زدن به تجهیزات و ساختارهای هوافضای سوریه توسط اسرائیل سبب شده است که حکومت جدید این کشور در حال حاضر قادر به مدیریت حریم هوایی خود نباشد.
با این حال، گفته می‌شود که اسرائیل با توجه به شرایط شکننده در سویه، برای استفاده از حریم هوایی این کشور دست بازتری داشته است. مسیر هوایی سوریه برای جنگنده‌های اسرائیل فرصتی را فراهم کرده است که نیروهای هوایی این کشور از مسیرهای حفاظت شده و از نظر سیاسی حساس‌تر خودداری کند.
گزارش‌ها حاکی است که بیش از ۲۰۰ جت جنگنده نیروی هوایی اسرائیل، از جمله جنگنده‌های اف ۱۶، اف ۱۵ و اف ۳۵ از مسیر هوایی سوریه به بیش از ۱۰۰ هدف در ایرن حمله کرده‌اند. این جنگنده‌ها تاسیسات هسته‌ای نطنز، فردو، خنداب و شماری از مقرهای نظامی در تهران را هدف قرار دادند.
خنثی‌سازی پدافند هوایی
برپایه داده‌ها، عملیات «شیران به‌پاخاسته» اسرائیل علیه ایران با خنثی‌سازی سامانه‌های پدافند هوایی و اقدامات فنی نیروی هوایی اسرائیل در شمال ایران و عراق آغاز شد. این اقدامات عبور امن‌تر جنگنده‌ها در موج‌های بعدی حملات را تسهیل کرد. گزارش‌ها حاکی است که عوامل موساد با خرابکاری در پایانه‌های راداری و فرماندهی ایران از این عملیات پشتیبانی کرده است.
برخی از منابع ادعا کرده‌اند که موساد پایگاه‌های پهپادی و موشکی را در داخل ایران ایجاد کرده تا از داخل به پدافند هوایی این کشور حمله کند. این فرضیه‌ها نشان می‌دهد که اسرائیل گام‌های نخست برای دسترسی به اهداف خود را در امتداد مرز غربی ایران اولویت‌بندی کرده بود تا زمینه حملات عمیق‌تر را فراهم کنند.
سوخت‌گیری بر فراز سوریه
شماری از کارشناسان نظامی دفاع هوایی در شبکه‌های اجتماعی نوشته‌اند که هواپیمای تانکر کی‌سی ۷۰۷ اسرائیل در فراز آسمان دیرالز در شرق سوریه، به جنگنده‌ها در هنگام رفت و برگشت به ایران، سوخت‌رسانی کرده است.
با این حال، داده‌ها نشان می‌دهد که جت‌های اسرائیل با استفاده از یک کریدور هوایی از طریق شرق سوریه به اهدافی در ایران دست یافته‌اند. نیروی هوایی اسرائیل با استفاده از پدافند هوایی پراکنده در منطقه، برد عملیاتی خود را برای تقریباً ۲ هزار کیلومتر در رفت و برگشت حفظ کرده است.
حریم هوایی دیگر کشورها
برخلاف حملات قبلی اسرائیل به ایران در اکتوبر ۲۰۲۴ که طبق گزارش‌ها شامل حریم هوایی اردن و عراق می‌شد، به نظر می‌رسد عملیات «شیر به‌پاخاسته» بیشتر از مسیرهایی در حریم‌هوایی سوریه استفاده کرده است. اسرائیل با این روش تلاش کرده است پیامدهای دیپلوماتیک عملیات خود بر ایران را به حداقل برساند. بربنیاد گزارش‌ها، اسرائیل در سال ۲۰۲۴ برای حمله به ایران از حریم هوایی اردن و عراق استفاده کرده بود.
کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی ادعا کرد که بخش از حملات اسرائیل به ایران از قلمرو عراق سازمان‌دهی شده است. او تصریح کرد که دولت عراق در حال حاضر بر قلمرو هوایی و زمینی خود حاکمیت کامل ندارد. او گفت عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی با همتای عراقی خود درباره به‌کارگیری اسرائیل از حریم هوایی این کشور گفت‌وگو کرده است. عراقچی از عراق خواسته به دلیل استفاده غیرقانونی اسرائیل از حریم هوایی این کشور، به شورای امنیت سازمان ملل شکایت کند.
شگردهای رزمی
نیروی هوایی اسرائیل از پروازهای ارتفاع پایین و جنگ الکترونیک برای گریز از پدافند هوایی باقی‌مانده ایران استفاده کرد. جت‌های رادارگریز اف ۳۵ احتمالاً حملات اولیه را برای غیرفعال کردن رادار و سیستم‌های موشکی زمین به هوا هدایت کردند. پس از آن جت‌های اف ۱۵ و اف ۱۶ مهمات سنگین‌تری مانند بمب‌های سنگرشکن جی‌بی‌یو ۲۸ را به سایت‌های هسته‌ای مستحکم شلیک کردند. گفته می‌شود که عملیات پنهانی موساد، از جمله پهپادهای از پیش مستقر شده و سلاح‌های دقیق، نیاز به گشت‌زنی جت‌ها بر فراز حریم هوایی ایران را کاهش داد و امکان ورود و خروج سریع‌تر جنگنده‌های اسرائیل را فراهم کرد.
ویژگی‌های جغرافیایی
عملیات «شیران به‌پاخاسته» اهدافی را در سراسر ایران، از جمله تهران در شمال، خرم‌آباد در غرب و نطنز در شمال تهران و اصفهان را نشانه گرفت. مسیر هوایی سوریه به ایران دسترسی مستقیم نیروی هوایی اسرائیل را به مناطق مرکزی و غرب ایران فراهم کرد. این مسیر قرار گرفتن در معرض پدافند هوایی شرقی ایران در نزدیکی پاکستان و افغانستان را که احتمالا ارتباط کمتری با اهداف اصلی عملیات اسرائیل داشت، به حداقل رساند.
هرچند مسیرهای دقیق پرواز جنگنده‌های اسرائیل همچنان محرم باقی مانده است، اما گفته شده است که کریدور سوریه که با سوخت‌گیری بر فراز دیرالزور و حملات پیشگیرانه به پدافند هوایی پشتیبانی می‌شد، احتمالاً ستون فقرات مسیر حمله اسرائیل به ایران بوده است. بر بنیاد داده‌ها، استفاده اسرائیل از حریم هوایی عراق و اردن می‌تواند در درجه دوم و سوم قرار داشته باشند.
به‌کارگیری حریم هوایی سوریه، بی‌ثباتی منطقه‌ای، برتری تکنولوژیکی اسرائیل و عملیات مخفی موساد از مواردی‌اند که گفته می‌شود اثربخشی عملیات اسرائیل و غافلگیری جمهوری اسلامی را به حداکثر رسانده‌اند.