پس از جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و جمهوری اسلامی، تصاویر ماهوارهای نشان میدهند که برخی حملات از سوی ایران به خطا رفتهاند و تأسیسات هستهای در این کشور آسیب دیدهاند. به نظر میرسد دو دشمن قدیمی اکنون از جنگی سخت و کوتاه بیرون آمدهاند.
به گزارش فایننشال تایمز، پس از پایان دور تازهای از درگیری نظامی میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، دو طرف مشغول ارزیابی تلفات و خسارات واردشده به زیرساختهای دفاعی، اطلاعاتی و هستهای خود هستند.
گزارشهای اولیه حاکی از آن است که هزینه حملات در ایران بسیار بالا بوده است. سامانههای پدافند هوایی این کشور از کار افتاده، بسیاری از فرماندهان ارشد نظامی کشته شدهاند و برنامه هستهایاش دستکم با آسیبهایی جدی مواجه شده است.
فایننشال تایمز نوشت که در سوی دیگر، خسارات واردشده به اسرائیل همچنان در هالهای از ابهام است: «بخشی به دلیل سانسور نظامی در داخل این کشور و بخشی نیز بهسبب نبود تصاویر ماهوارهای مستقل از مناطق هدف قرار گرفته.»
حملات ناموفق ایران، تلفات بالای غیرنظامی در اسرائیل
در نخستین روزهای درگیری، گزارشهایی مبنی بر کشته شدن اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران منتشر شد اما او پس از پایان این درگیری نظامی، در تجمعی در مرکز تهران حضور یافت که به گفته مقامات جمهوری اسلامی، به مناسبت «پیروزی در دفع حملات اسرائیل» برگزار شد.
ظهوری که بهنوعی نشانهای از پیچیدگی روایتها و عدم شفافیت وضعیت میدانی دو طرف تلقی میشود.
تهران گفته است در حملات به اسرائیل موفق به هدف قرار دادن مقر موساد در منطقه گلیلوت، ستاد فرماندهی ارتش اسرائیل در تلآویو و چند مرکز مهم اطلاعاتی و انرژی شده است اما تصاویر ماهوارهای و ویدیوهای در دسترس عموم، عمدتا نشاندهنده خطا در اصابت موشکها و خسارات وارد شده به مناطق مسکونی بودهاند.
برای نمونه، موشکهایی که گفته میشد به سمت پارک فنآوری ارتش اسرائیل در بئرشبع شلیک شده بودند، یک ساختمان مسکونی در نزدیکی آن را هدف قرار دادند.
چهار موشک ایرانی نیز که به سوی مقر موساد پرتاب شده بودند، به ساختمانی در آن سوی خیابان برخورد کردند. مقامات اسرائیلی اعلام کردند محل اصابت، یک پارکینگ بس خالی بوده است.
همچنین یکی از موشکها در فاصله ۳۰۰ متری از ساختمان کریا، مرکز فرماندهی ارتش اسرائیل، فرود آمد.
با وجود پیشرفته بودن پدافند اسرائیل، ارتش این کشور اعلام کرده که این سامانهها «غیرقابل نفوذ نیستند».
در مجموع، اسرائیل توانسته است حدود ۹۰ درصد از ۵۵۰ موشک شلیکشده از سوی ایران را رهگیری کند.
با این حال، دستکم ۲۸ نفر در اسرائیل کشته و بیش از هزار و ۴۰۰ نفر (اغلب بهصورت سطحی) مجروح شدند. هزاران خانه و موتر نیز آسیب دیده یا ویران شدهاند.
جیم لمسون، تحلیلگر سابق سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) و پژوهشگر مرکز مطالعات منع گسترش تسلیحات هستهای جیمز مارتین معتقد است: «در مورد ایران، مشکل اصلی دقت است.»
به گفته او، موشکهای ایران در آزمایشهای کنترولشده دقتی در چند ده متر دارند اما عملکرد آنها در میدان نبرد بسیار ضعیفتر بوده است.
حملات دقیق اسرائیل، کشته شدن فرماندهان ارشد و آسیب به تأسیسات هستهای
برخلاف حملات پراکنده و غیرمؤثر جمهوری اسلامی، حملات اسرائیل به ایران هم دقیقتر و هم ویرانگرتر بودند.
بنا بر گزارش مقامهای محلی، در تهران حدود ۱۲۰ ساختمان بهطور کامل تخریب و حدود ۵۰۰ ساختمان دیگر بهشدت آسیب دیدند.
برخی از این ساختمانها در اطراف میدان هوایی مهرآباد و دانشگاه رجایی قرار داشتهاند.
بنا بر اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ایران، در جریان این حملات ۶۲۷ نفر کشته و چهار هزار و ۸۷۰ نفر مجروح شدند.
بخشی از این حملات شامل عملیات هدفمند برای کشتن فرماندهان ارشد نظامی و عوامل برنامه هستهای بوده است. در میان کشتهشدگان، نامهایی چون محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران و امیرعلی حاجیزاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران، دیده میشود.
در میانه درگیری، اسرائیل دامنه هدفگیری خود را از زیرساختهای هستهای و موشکی به نمادهای حاکمیتی گسترش داد و از جمله صداوسیمای جمهوری اسلامی و زندان اوین را هدف گرفت.
یکی از جنجالیترین حملات، حمله به اوین بود.
در حالی که امریکا و اسرائیل تاکید کردند هدف اصلیشان (تخریب توانایی تهران برای تولید سلاح هستهای) تا حد زیادی محقق شده، گزارشهای اولیه نهادهای اطلاعاتی چندان قطعی نبودهاند.
گزارشی مقدماتی از آژانس اطلاعات دفاعی امریکا میگوید که برنامه هستهای ایران «کمتر از شش ماه» عقب افتاده است و بمبها اگرچه ورودیها و سیستم تهویه تأسیسات را بستهاند اما سالنهای زیرزمینی غنیسازی را کاملا تخریب نکردهاند.
با این حال، کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل چهارشنبه اعلام کرد حمله امریکا به سایت فردو باعث نابودی زیرساختهای حیاتی و «از کار افتادن کامل» این مرکز غنیسازی شده است.
تصاویر ماهوارهای از سایت فردو که در عمق نیمکیلومتری زمین قرار دارد، ورودیهای پُر شده با خاک و حفرههایی را نشان میدهند که ممکن است محل اصابت بمبهای هدایتشونده ۳۰ هزار پوندی امریکا باشند.
همچنین، راههای دسترسی به این سایت آسیب دیدهاند.
تهران اعلام کرده تأسیسات فردو و نطنز از مدتها پیش تخلیه شده بودند و آسیبی جدی ندیدهاند. سرنوشت بیش از ۴۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا (که در صورت تصمیم سیاسی میتواند به چند بمب اتمی تبدیل شود)، همچنان نامعلوم است.
در اصفهان نیز تصاویر ماهوارهای حاکی از تخریب چند ساختمان در مرکز تحقیقات هستهای جمهوری اسلامی است.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، سهشنبه وعده داد که زیرساختهای هستهای در ایران بازسازی خواهند شد. تأسیساتی که تهران بر «صلحآمیز بودن» فعالیت آنها تاکید دارد.
به دنبال حملات اسرائیل، سامانههای پدافند هوایی و برنامه موشکهای بالستیک جمهوری اسلامی نیز آسیب جدی دیدهاند.
بهگفته لمسون، بیش از نیمی از انبارهای موشکهای بالستیک در مناطق غربی و مرکزی ایران آسیب دیدهاند. یک مقام نظامی اسرائیلی هم گفته است دستکم ۵۰ درصد از پرتابگرهای موشک بالستیک ایران از بین رفتهاند.
فایننشال تایمز نوشت که یکی از مراکز بزرگ ذخیره و پرتاب موشک در نزدیکی کرمانشاه که بهعنوان پایگاه لجستیکی موشکهای فاتح و ذوالفقار شناخته میشود، نابود شده است.
در تبریز نیز حمله به یک کارخانه ساخت پهپاد وابسته به نیروی هوافضای سپاه پاسداران باعث انفجارهای زنجیرهای و آتشسوزیهای چندساعته شد.
جاستین برانک، کارشناس آکادمی سلطنتی خدمات متحد بریتانیا گفت: «واضح است که شبکه پدافند هوایی ایران بهشدت تضعیف شده، تا حدی که نیروی هوایی اسرائیل میتواند روزانه جنگندههای تاکتیکی و حتی پهپادهای ارتفاع متوسط را وارد آسمان ایران کند.»
او افزود: «این وضعیت باعث میشود که هم برنامه دفاع هوایی و هم برنامه هستهای در ایران، در آینده در برابر حملات احتمالی اسرائیل آسیبپذیر باقی بمانند.»
به نقل از نیویارک تایمز، یافتههای این گزارش که از سوی سازمان اطلاعات دفاعی پنتاگون تهیه شده، حاکی از آن است که اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهور امریکا در مورد نابودی این تاسیسات اغراق آمیز است و ایران میتواند تخریبات این تاسیسات را در کمتر از شش ماه ترمیم کند.
همچنان، در این حمله به اورانیوم غنی شده ۶۰ درصدی ایران آسیبی نرسیده و این به معنای آن است که جمهوری اسلامی همچنان توان دستیابی به اورانیوم با استفاده نظامی را در اختیار دارد.
در واکنش به این گزارش، کارولین لویت، سخنگوی مطبوعاتی کاخ سفید، آن را «کاملاً نادرست» خوانده و رد کرده است. در مقابل، نخستوزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، در بیانیهای ویدیویی، عملیات نظامی مشترک با امریکا را یک «پیروزی تاریخی» خواند و مدعی شد تاسیسات فردو بهطور کامل نابود شدهاند و برنامه هستهای حکومت ایران «به فاضلاب ریخته شده است.»
پیت هگست، وزیر دفاع امریکا روز یکشنبه گفت که این حملات «جاهطلبیهای هستهای ایران را محو کرده است.»
یک مقام امریکایی به رویترز گفت که ایالات متحده هنوز از میزان خسارت این تاسیسات اطلاع دقیقی ندارد.
یک منبع دیگر نیز به این خبرگزاری گفت که ذخایر اورانیوم غنیشده ایران از بین نرفته است و در واقع، برنامه هستهای این کشور ممکن است تنها یک یا دو ماه به عقب افتاده باشد.
پنتاگون آسیب دیدن جزئی برنامه هستهای ایران را رد کرد. پیت هگست در بیانیهای به رویترز گفت: «بر اساس هر آنچه دیدهایم، این بمباران توانایی ایران برای ساخت سلاح هستهای را از بین برده است.»
به گفته کاخ سفید، جگنده های ایالات متحده ۱۴ بمب سنگرشکن را بر تاسیسات فردو ریخت.
سخنگوی ترامپ در این مورد گفت: «همه میدانند وقتی چهارده بمب ۳۰ هزار پوندی به طور کامل به اهداف شان اصابت کنند چه اتفاقی میافتد: نابودی کامل.»
رویترز نوشت که ارزیابیهای نظامی اولیه میتوانند با پیدا شدن اطلاعات بیشتر تغییر کنند و تفاوت دیدگاهها در بین سازمانهای اطلاعاتی مختلف ایالات متحده امری غیرعادی نیست.
دو گروه از شهروندان کانادایی و استرالیایی روز سهشنبه، سوم سرطان در چارچوب طرحهای تخلیه که با هماهنگی سفارتخانههای کشورهایشان انجام شد، در هتلی در تلآویو گرد هم آمدند.
تمار بانون، ۳۲ ساله که تابعیت کانادایی و اسرائیلی دارد و هنگام آغاز حملات هوایی برای دیدار با خانوادهاش به اسرائیل سفر کرده بود، به رویترز گفت: «حالا واقعا میدانم ترس واقعی چه حسی دارد. فکر نمیکنم قبلا چنین ترسی را تجربه کرده باشم.»
پیشتر دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا اعلام کرد که آتشبس برقرار شده اما گزارشها از وضعیت متشنج همچنان پابرجاست. اسرائیل، ایران را به نقض آتشبس متهم و تهدید به واکنش کرده، در حالی که ایران این اتهام را رد کرده است.
تمار بانون همچنین ابراز نگرانی درباره خانوادهاش و آینده اسرائیل کرد و گفت: «میخواهم آنها زندگی خوبی داشته باشند، بدون اینکه هر روز مجبور باشند به جنگ، موشک و حمله فکر کنند.»
مارک آورهام، شهروند ۴۰ ساله استرالیایی که از سیدنی برای دیدار با خانوادهاش به اسرائیل آمده بود، گفت که همچنان قصد دارد بهزودی به اسرائیل مهاجرت کند.
تایبا اش، ۳۵ ساله از ملبورن که همراه خانوادهاش برای تعطیلات به اسرائیل سفر کرده بود گفت که شب اول در بیرون بود که نخستین آژیر حمله هوایی به صدا درآمد. او گفت: «ما اصلا نمیدانستیم باید چه کار کنیم.»
