روزنامه‌نگار
طالبان با تخریب پل‌های عقبی با پاکستان و گرایش به هند، خود را در موقعیت شکننده قرار داده است. درگیری‌های اخیر و افزایش خصومت‌ها، نشانه تحولات احتمالی در منطقه است که ممکن است آینده طالبان را به خطر اندازد. وضعیت کنونی بیانگر بن‌بست عمیق در روابط دو طرف است.
درگیری روز یک‌شنبه میان طالبان و نیروهای پاکستانی، در هشت دهه گذشته روابط میان دو کشور کم‌سابقه و بی‌پیشینه بوده است. یورش مسلحانه طالبان در امتداد خطوط مرزی، تلفات سنگین بر جا گذاشت. طالبان مدعی‌اند که در این حملات ۵۸ سرباز پاکستانی کشته و ده‌ها تن دیگر زخمی شدهاند؛ اما ارتش پاکستان کشته شدن دست‌کم ۲۱ سرباز خود را تایید کرده است. در مقابل، اسلام‌آباد می‌گوید بیش از ۲۰۰ جنگجوی طالبان را از پا درآورده و چندین پاسگاه و ده‌ها وسیله نظامی آنان را منهدم کرده است.
وزارت خارجه پاکستان در بیانیه رسمی اعلام کرد که این حملات از سوی مثلث طالبان، جدایی‌طلبان بلوچ و تحریک طالبان پاکستان انجام شده است. اسلام‌آباد همچنین با اشاره به سفر وزیر خارجه طالبان به دهلی‌نو، هند را نیز به حمایت از طالبان افغانستان در طراحی و اجرای این حملات متهم کرد. این درگیری‌ها پس از بمباران هوایی پاکستان بر فراز کابل و حملات نیروهای هوایی این کشور در ولایت پکتیکا در شرق افغانستان رخ داد.
سخنگوی طالبان در کابل در واکنشی تند، پاکستان را به دامن‌زدن به بحران متهم کرد و گفت که اسلام‌آباد از داعش حمایت می‌کند. ذبیح‌الله مجاهد گفت که تمام رهبران داعش، به‌شمول رهبران این گروه در پاکستان حضور دارند و تمام حملات چهار سال گذشته از خاک این کشور طرح‌ریزی شده است. او افزود که «به هیأت پاکستانی اجازه سفر به کابل داده نشده است.»
دولت پاکستان در واکنشی بی‌سابقه، آشکارا از تمایل به تغییر رژیم در افغانستان سخن گفت و خواستار تشکیل حکومتی مردم‌سالار شد که نماینده تمام اقشار جامعه افغانستان باشد. این اظهارات در حالی مطرح شد که موج گسترده انتقاد از طالبان در پاکستان شکل گرفته است. رهبران سیاسی و نظامی این کشور، حمله اخیر طالبان را با اقدامات هند مقایسه کرده و تهدید کرده‌اند که طالبان نیز پاسخی «دندان‌شکن» همانند هند خواهند گرفت. شورای علمای پاکستان نیز روحیه همسویی و هم‌دردی با طالبان افغان را کنار گذاشت و به‌شدت از رژیم حاکم در افغانستان انتقاد کرد.
در این میان، مهاجرین افغان در پاکستان بار دیگر قربانی اصلی این بحران شدهاند. مقامات پاکستانی از روز دو روز بدین‌سو بر اخراج کامل مهاجرین تاکید دارند. به نظر می‌رسد این اقدام بخشی از سیاست فشار آسلام‌اباد بر طالبان باشد.
روابط طالبان و پاکستان در چهار سال گذشته همواره با تنش همراه بوده است، اما هرگز به این سطح از خصومت و درگیری نرسیده بود. این درگیری با توجه به روابط عمیق و استراتژیک دو طرف، به‌ویژه سابقه طولانی حمایت پاکستان از طالبان، قابل تأمل است.
در تاریخ روابط کابل و اسلام‌آباد، از دوره داوودخان تا حکومت نجیب‌الله و دولت اسلامی برهان‌الدین ربانی، هیچ‌گاه شاهد چنین یورش خونین و گسترده از سوی افغانستان بر مرزهای پاکستان نبوده‌ایم.
از سوی دیگر، طالبان با نزدیک‌شدن به هند و گشودن فصل تازه در روابط با دهلی‌نو، تلاش کرده است از وابستگی تاریخی به پاکستان فاصله بگیرد. اما این چرخش استراتژیک برای طالبان پرهزینه خواهد بود. بالاگرفتن درگیری و تنش به گونه مستقیم به سفر امیرخان متقی به هند پیوند دارد. زیرا، پاکستان هرگز نفوذ و حضور هند در افغانستان را بر نمی‌تابد.
پس از سفر هیأت مخالفان طالبان به اسلام‌آباد، ناظران پیشبینی کردند که پاکستان با توجه به افزایش ناامنی و بحران در مرزهای افغانستان، به‌ویژه در بلوچستان و خیبر پختونخوا، ممکن است به تغییر رژیم در افغانستان بیندیشد. بیانیه اخیر وزارت خارجه پاکستان نیز این گمانه را تقویت کرد.
در پنج دهه گذشته، پاکستان نقش محوری در تحولات سیاسی افغانستان داشته است. این کشور تجربه طولانی و موفق در تغییر رژیمها دارد. از سقوط دولت نجیب‌الله تا فروپاشی دولت مجاهدین و دولت اشرف غنی. آسیبپذیری طالبان در برابر پاکستان بیشتر از حکومتهای گذشته افغانستان است.
وضعیت کنونی بیانگر بن‌بست عمیق در روابط دو طرف است. طالبان با تخریب پل‌های عقبی با پاکستان و گرایش به هند، خود را در موقعیت شکننده قرار داده است. درگیری‌های اخیر و افزایش خصومت‌ها، نشانه تحولات احتمالی در منطقه است که ممکن است آینده طالبان را به خطر اندازد.
طالبان به کشورهای منطقه به ویژه قطر متوسل شده تا بین این گروه و پاکستان میانجیگری کند. در پی درخواست طالبان، شماری از کشورها از جمله قطر، ایران و عربستان سعودی خواستار حل اختلافات از راه گفتوگو و مذاکره شدهاند. طالبان اعلام کرد که با میانجیگری عربستان سعودی و قطر به درگیری پایان داده است، اما حملات پاکستان در نقاط مرزی، به‌ویژه در ولایت قندهار، در تمام روز ادامه داشت.
طالبان بهخوبی میدانند که هند نمیتواند جایگزین پاکستان برای این گروه باشد. با این حال، با توجه به شدت اتهامها و درگیری نظامی، بازگشت روابط این گروه با اسلام‌آباد به حالت عادی بعید به نظر می‌رسد.
از وضعیت برمیآید که پاکستان از مسیر «تعامل» با طالبان به جهت معکوس رو برگردانده است. در متن بیانیه رسمی وزارت خارجه پاکستان، برخلاف گذشته از اصطلاح «رژيم طالبان» به جای «حکومت موقت» یا «حکومت افغانستان» استفاده شد. بیانیه وزارت خارجه پاکستان به وضوح نشاندهنده تمایل این کشور به تغییر رژیم در افغانستان بود. در این بیانیه، آشکارا طالبان رژیم فاقد مشروعیت سیاسی و اجتماعی معرفی شده است.
قراین نشان میدهد که روابط دو طرف بیشتر از پیش تیرهتر خواهد شد. احتمالا هفتههای آینده مشخص خواهد کرد که آیا اسلام‌آباد وارد همکاری نزدیکتر عملیاتی با مخالفان طالبان برای تغییر رژيم در افغانستان خواهد شد یا آرزوی «آزادی افغانستان» و «تشکیل حکومت دموکراتیک» بیشتر به تعویق خواهد افتاد.
