معمای کشته شدن الظواهری؛ آیا حمله به رهبر القاعده طبق معامله بوده یا به رویارویی میانجامد؟
رحمتالله نبیل، رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان در رشته توییتی نوشته است که سراجالدین حقانی، وزیر داخله طالبان میزبان گفتگوهای صلح بین تحریک طالبان پاکستان وهیئت رسمی۱۲ نفری مقامهای پاکستانی در وزیر اکبر خان کابل بود که حمله هواپیمای بدون سرنشین به ایمن الظواهری انجام شد.
آقای نبیل به نقل از منابع خود گفته که مهمانخانه شخصی حقانی در نزدیکی خانه محل سکونت الظواهری قرار دارد.
او به استناد به گزارش رسانههای بینالمللی افزوده که خانه مورد هدف در حمله پهپادی نیز متعلق به سراج الدین حقانی است.
آقای نبیل در ادامه توییت خود نوشته است که "منابع موثق" به او گفتند که پس از این حمله آقای حقانی با یک کاروان مسلح بزرگ از کابل خارج شده و بهسوی چرخ ولایت لوگر و از آنجا به پکتیا رفته است.
این مقام ارشد امنیتی پیشین پرسیده است اگر سراجالدین حقانی در پناه دادن به الظواهری دست داشته باشد، آیا او به کابل باز خواهد گشت؟
او در ادامه گفته که اگر چنین باشد، این سوال پیش میآید که آیا سراج حقانی، با وساطت جنرال قمر جاوید باجوا، رئیس ستاد ارتش پاکستان و آیاسآی، سازمان استخبارات این کشور سعی در احیای روابط با امریکاییها و خروج از لیست سیاه داشت. بنابراین او اطلاعات مربوط به محل اختفای الظواهری را برای دستیابی به این اهداف در اختیار امریکاییها قرار داده است.
آقای نبیل از دیدارهای پسر اسامه بن لادن و پسر الظواهری در چند ماه گذشته با رهبران طالبان در کابل خبر داده که به گفته او برای بسیاری از ناظران شناخته شده بود و به سختی میتوان آنها را مخفی نگه داشت.
رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان فرضه دومی را مطرح کرده مبنی بر اینکه فقط سراجالدین حقانی و شبکه او در پناه دادن به ظواهری نقش داشته است.
این مقام ارشد امنیتی پیشین که هرچند مدتی اطلاعاتی را درباره اختلافات درونی طالبان شریک میکند، در ادامه توییت خود نوشته است که شورای کویته طالبان به رهبری ملا عبدالغنی برادر، معاون رئیسالوزرای طالبان و ملا محمد یعقوب، وزیر دفاع این گروه در تلاش تقویت روابط با ایالات متحده پس از توافق دوحه هستند.
او افزود که این دو مقام ارشد طالبان همچنان تلاش دارند از نشست آتی مجمع عمومی سازمان ملل برای به رسمیت شناختن رژیم این گروه استفاده کنند.
به گفته آقای نبیل این دو چهره نسبتا مقتدر طالبان نگران افزایش قدرت حقانی هستند و تلاش برای تضعیف او دارند که هرگز از شورای کویته طالبان اطاعت نکرده و خود را فاتح کابل میداند.
سناریوی سومی که آقای نبیل مطرح کرده و از دید او نسبتا ضعیفتر است، اینکه ارتش برای نجات پاکستان از سقوط اقتصادی، ممکن است اطلاعات مربوط به محل اختفای الظواهری را به اشتراک گذاشته باشد، یا اجازه حمله از فضای هوایی خود را داده باشد، یا زمینه عملیاتی را برای این حمله تسهیل کرده باشد و دوباره طالبان را برای دستیابی به منافع ملی خود فریب داده باشد.
آقای نبیل گفته که در گذشته ثابت شده است که هر زمان پاکستان خود را در بحران دیده، چیزی برای ارائه داشته است.
به گفته رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان، امریکا بر خلاف دوران قبل از سال ۲۰۰۱ که اطلاعات ناکافی از افغانستان داشت، پس از بیست سال حضور در این کشور، منابع زیادی دارد و قادر است از این منابع برای انجام چنین عملیاتی استفاده کند.
به گفته او اکنون برای طالبان سخت است تا اعتماد از دست رفته را در به اصطلاح جنگ علیه تروریسم به دست بیاورند.
او در پایان افزوده که حادثه اخیر و رفتار طالبان با خواستههای مردم مطابقت ندارد و جامعه جهانی عمر آنها را کوتاه میکند و همچنین باعث کودتای سفید و یا درگیری خونین در صفوف طالبان میشود.
آقای نبیل نوشته: اتفاقات روزهای آینده در سطح ملی و بینالمللی این را روشنتر میکند که معاملهای درکار بوده یا اوضاع به سمت تقابل پیش خواهد رفت. در هر صورت تمام یا بخشی از طالبان تاوان آن را خواهند پرداخت!"
وزیر خارجه حکومت پیشین میگوید کشته شدن ایمن الظواهری، رهبر القاعده در کابل ثابت میکند که برخلاف موافقتنامه دوحه، بار دیگر تلاش صورت گرفته تا پناهگاه تروریسم را از پاکستان به افغانستان منتقل کنند.
حنیف اتمر گفته که حمله به حلقات تروریستی به اقدامات امریکا محدود نخواهد ماند.
وزیر خارجه پیشین در رشته توییتی گفته که حضور الظواهری و افراد دیگر به "حامیان حقیقی" تروریسم فرصت میدهد تا ماشین جنگی ضد تروریسم بینالمللی را بسوی افغانستان جهت دهند.
آقای اتمر ابراز نگرانی میکند که افغانستان بار دیگر و "برای دهههای دیگر به میدان جنگهای بی پایان و بمباردمان طیارههای بی پیلوت مبدل گردد".
این مقام ارشد حکومت پیشین در این رشته گفته که رهبران طالبان "مسئولیت تاریخی" جلوگیری از تبدیل شدن افغانستان به میدان رقابت قدرتهای بزرگ و "جنگهای ویرانگر تروریستی و نیابتی" را دارند.
او میگوید: "اگر طالبان و امریکا بر "تحقق موافقتنامه دوحه" اصرار دارند، پس مذاکرات بین الافغانی برای دستیابی به توافق همه شمول سیاسی را باید بر اساس تعهد الزامآور همان موافقتنامه از سر گرفته شود."
طبق توافقنامه دوحه که بین نمایندگان امریکا و طالبان در فبروری سال ۲۰۲۰ امضا شد، جانب طالبان و مذاکره کنندگان حکومت پیشین درباره چارچوب رسیدن به صلح باید گفتگو میکردند.
هیاتهای دو طرف ماهها در دوحه اقامت کردند و پیش از آنکه گفتگوهای کند و بدون پیشرفتشان به نتیجه برسد، حکومت پیشین با خروج نیروهای بینالمللی در اواسط آگست سال گذشته، حدود یکسال پیش، سقوط کرد.
آقای اتمر اما حالا میگوید: "در حالیکه تمام مخالفین سیاسی و داخلی طالبان بر گفتگوهای بینالافغانی با هدف صلح پایدار و برگشت نظام متکی بر اراده مردم اجماع کامل دارند، طالبان نباید فرصت پیش آمده را برای حصول این مرام برحق ملت از دست دهند."
ایمن الظواهری، رهبر القاعده در حمله روز یکشنبه ۹ اسد در منطقه شیرپور شهر کابل کشته شد.
یک مقام ارشد امریکایی به خبرنگاران گفت که ظواهری سالها مخفی شده بود و عملیات یافتن و کشتن او نتیجه کار "صبورانه دقیق و مداوم" بخش ضد تروریسم و اطلاعات دولت امریکا بود.
این مقام که خواست نامش فاش نشود، جزئیات عملیات زیر را ارائه کرد:
برای چندین سال، دولت امریکا از وجود شبکهای که طبق ارزیابیها از ظواهری حمایت میکرد، آگاه بود و در یک سال گذشته، پس از خروج ایالات متحده از افغانستان، مقامات به دنبال نشانههایی از حضور القاعده در این کشور بودند.
امسال، مقامها متوجه شدند که خانواده ظواهری - همسر، دختر و فرزندانش - به خانه امن در کابل نقل مکان کردهاند و متعاقباً ظواهری را در همان مکان شناسایی کردند.
طی چند ماه، مقامهای اطلاعاتی از اینکه که ظواهری را در خانه امن کابل به درستی شناسایی کردهاند، بیشتر مطمئن شدند و در اوایل ماه اپریل شروع به رساندن اطلاعات به مقامات ارشد دولتی کردند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، متعاقباً به رئیسجمهور جو بایدن اطلاع داد.
این مقام افزود: "ما توانستیم از طریق چندین منبع اطلاعاتی مستقل، الگوی بسازیم تا درباره عملیات معلومات بیشتر جمع کنیم."
این مقام گفت، هنگامی که ظواهری به خانه امن در کابل رسید، مقامات از خروج او از خانه بیاطلاع بودند و آنها او را در بالکن این خانه - جایی که در نهایت مورد اصابت قرار گرفت - در موارد متعدد شناسایی کردند.
این مقام افزود که مقامها ساخت و ماهیت خانه امن را بررسی کردند و سرنشینان آن را مورد بررسی قرار دادند تا مطمئن شوند که ایالات متحده میتواند با اطمینان عملیاتی را برای کشتن ظواهری بدون تهدید یکپارچگی ساختاری ساختمان و به حداقل رساندن خطر برای غیرنظامیان و خانواده ظواهری انجام دهد.
در هفتههای اخیر، رئیسجمهور جلساتی را با مشاوران کلیدی و اعضای کابینه برای بررسی دقیق اطلاعات و ارزیابی بهترین اقدام تشکیل داد.
در اول جولای، اعضای کابینه بایدن از جمله ویلیام برنز، مدیر سیآیای بایدن را درباره عملیات مطلع کردند.
بایدن "سوالات مفصلی درباره آنچه میدانستیم و چگونه میدانستیم" پرسید و مدل خانه امنی را که جامعه اطلاعاتی ساخته و به جلسه آورده بود از نزدیک بررسی کرد.
این مقام مسئول گفت که آقای بایدن در مورد روشنایی، آب و هوا، مصالح ساختمانی و سایر عواملی که میتواند بر موفقیت این عملیات تأثیر بگذارد سؤال کرد. رئیسجمهور امریکا همچنین خواستار تحلیل پیامدهای احتمالی این حمله در کابل شد.
یک حلقه کوچکی از وکلای ارشد بین سازمانی گزارشهای اطلاعاتی را بررسی کردند و تأیید کردند که ظواهری بهدلیل نقش رهبری مستمر او در القاعده، یک هدف قانونی بوده است.
این مقام گفت که در ۲۵ جولای، رئیس جمهور اعضای اصلی کابینه و مشاوران خود را برای برگزاری یک جلسه توجیهی نهایی و بحث در مورد چگونگی تأثیر کشتن ظواهری بر روابط امریکا با طالبان، در کنار سایر مسائل، گردهم آورد.
پس از جلب نظر دیگران در اتاق جلسه، بایدن "حمله هوایی دقیقاً طراحی شده" را به شرط به حداقل رساندن خطر تلفات غیرنظامیان اجازه داد.
این حمله در نهایت در ساعت ۹:۴۸ شب به وقت امریکا، ۱ و ۴۸ دقیقه به وقت لندن، روز یکشنیه ۳۰ جولای انجام شد که توسط موشکهای "هیلفایر" که از یک پهپاد شلیک شد.
یکی از رهبران ارشد القاعده به رویترز گفت که ایمن الظواهری، رهبر القاعده چند ماه پس از بهقدرت رسیدن طالبان، به یک "مکان بسیار امن" در کابل نقل مکان کرد.
یک مقام ارشد طالبان به رویترز گفت که ظواهری پس از سال ۲۰۰۱، بیشتر وقت خود را در کوههای ولسوالی موسیقلعه ولایت هلمند گذراند.
او گفت که ظواهری در آنجا کم حرف بود اما چندین بار به مناطق مرزی پاکستان رفت و آمد کرد.
وزارت خارجه پاکستان به سؤالات درباره تحرکات گزارش شده ظواهری در داخل و خارج از پاکستان پاسخی نداد.
در جنوری ۲۰۰۶، هواپیماهای بدون سرنشین پردتر که توسط سیآیای اداره میشد، به یک خانه در دامادولا، روستایی در منطقه قبیلهای پاکستان در باجور، با این اعتقاد که ظواهری در حال بازدید بود، موشک شلیک کرد. او نبود اما حداقل ۱۸ روستایی کشته شدند.
منابع دیگر طالبان گفتند که این گروه "بالاترین سطح امنیتی" را به ظواهری در کابل داده است، اما او عمدتاً از نظر عملیاتی غیرفعال بود و برای حرکت به اجازه طالبان نیاز داشت.
ایمن الظواهری روز یکشنبه گذشته توسط هواپیمای بدون سرنشین امریکایی در اقامتگاهی که طالبان برای او در منطقه شیرپور کابل تهیه کرده بودند، کشته شد.
زنی که در این محله زندگی میکند و به شرط فاش نشدن نامش با رویترز صحبت کرد، گفت که او و خانواده ۹ نفرهاش با شنیدن صدای انفجار در آخر هفته به اتاق امن خانه خود نقل مکان کردند. وقتی او بعداً به پشت بام رفت، هیچ هیاهو یا هرج و مرجی ندید و تصور کرد که حمله موشکی یا بمبی بوده است که در کابل غیر معمول نیست.
یکی از مقامهای پولیس کابل، شیرپور را "امنترین و امنترین محله" کابل توصیف کرد و گفت که حمله هواپیمای بدون سرنشین در آنجا "شوک بزرگ" بود.
او گفت که افراد متنفذ از حکومتهای پیشین حامد کرزی و اشرف غنی خانههای بزرگی در شیرپور ساختهاند. این مقام افزود که رهبران ارشد طالبان و خانوادههایشان اکنون در آنجا زندگی میکنند.
یک مقام رسمی ایالات متحده گفت: مقامات امریکایی متوجه شدند که خانواده ظواهری - همسر، دختر و فرزندانش - به خانهای در کابل نقل مکان کردهاند و متعاقباً ظواهری را در همان مکان شناسایی کردند.
این مقامها گفتند که چندین بار ظواهری را در بالکن این خانه شناسایی کردند، جایی که در نهایت مورد اصابت قرار گرفت.
ظواهری، جراح مصری، به هماهنگ کردن حملات یازده سپتامبر ۲۰۰۱ در امریکا کمک کرد که نزدیک به ۳۰۰۰ نفر در آن کشته شدند.
طالبان میخواهد بازار تاریخی شهر بامیان را که در جنگ داخلی در دهه ۱۹۹۰ ویران شد، بازسازی کند.
این بازار در فاصله چند متری صخرهای که مجسمههای بودا را در خود جا داده است، موقعیت دارد.
باستانشناسان هشدار میدهند که این کار میتواند به ساحه حساس میراث جهانی آسیب دایمی بزند.
روزنامه گاردین گزارش داده است که بر اساس طرح طالبان، این منطقه به یک مرکز گردشگری با مجموعهای از رستورانتها، مهمانخانهها، پارکینگ، توالتهای عمومی و مغازههای صنایع دستی و مواد غذایی تبدیل خواهد شد.
اما بازار ویران شده، خود یک مکان تاریخی است که ممکن است بر فراز ویرانههای قدیمیتر قرار گرفته باشد. این بازار همچنین نزدیک صخره شکننده غارهای صومعه بودایی موقعیت دارد که یکی از بزرگترین گنجینههای تاریخی افغانستان دانسته میشود.
یک دیپلمات متخصص در زمینه میراث فرهنگی در افغانستان که نخواست نامش گرفته شود به گاردین گفت: "این بازار قدیمی در منطقه حایل باستانشناسی ساحه میراث جهانی قرار دارد و یونسکو هرگز طرفدار استفاده مجدد از این مکان نبوده است."
طالبان قصد دارند ساختمانهایی را اعمار کنند که در وسط یک منطقه باستانشناسی قرار دارند و خود ساختمانها به نوعی بخشی از میراث اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم هستند.
در سال ۲۰۰۱، طالبان دو مجسمه غولپیکر صلصال و شهمامه بامیان را ویران کردند. این دو مجسمه، برای بیش از یک هزار سال بر فراز دره ایستاده بودند. طاقچههای داخل این دو مجسمه، نقاشیهای دیواری غار و بقایای دیگر هنوز هم اهمیت جهانی خود را از دست نداده است.
مقامات ارشد طالبان از جمله عبدالله سرحدی، والی گماشته شده این گروه برای ولایت بامیان مراسمی برای افتتاح این بازار برگزار کردند.
مولوی سیفالرحمن محمدی، رئیس اطلاعات و فرهنگ طالبان در ولایت بامیان گفت: "از کاروانسرا باید به عنوان مهمانخانه برای اقامت مردم [گردشگران] و مکان نمایشگاهی برای صنایع دستی محلی، برای تأمین دستشویی عمومی و پارکینگ استفاده شود." او گفت در بازار دکانهایی برای فروش محصولات محلی، خوراکهفروشی، خیاطی و گلدوزی، رستوران سنتی و چایخانه ساخته خواهد شد.
یونسکو که ساحات میراث جهانی را رصد میکند و دهها سال در بامیان کار کرده است، میگوید که در مورد این پروژه با این نهاد مشورتی صورت نگرفته و این بازار با ساختن بازار موافقت نکرده است.
در بیانیه یونسکو هشدار داده شده است که این ساختوسازها میتواند بر کارهای حفاظت از ساحه باستانی تاثیر بگذارد.
وزیر خارجه جمهوری اسلامی میگوید که مقامهای طالبان قول دادهاند که سهم آب ایران را از رودخانه هلمند تامین کنند.
حسین امیر عبداللهیان گفته است که وزارت انرژی و امور خارجه ایران پیگیر این موضوع هستند و هیئتی از وزارت انرژی به زودی برای گفتوگو با طالبان به کابل سفر خواهد کرد.
وزیر خارجه ایران روز پنجشنبه در یک گفتگوی تلفنی با امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان این موضوع را مطرح کرد.
امیرعبداللهیان از حکومت طالبان خواست که برای نقض حق ایران از آبهای هلمند، مسائل مصنوعی را مطرح نکند.
این دیپلمات ارشد ایرانی ماه گذشته هشدار داده بود که اگر طالبان حقآبه ایران را تامین نکند، تهران اقدامات قانونی را انجام خواهد داد. آقای عبدالهیان گفته بود: " تکمیل حقآبه ایران از رودخانه هلمند نقش تعیین کنندهای در سیاست استراتژیک ما در قبال دولت طالبان در افغانستان دارد."
خبرگزاری نیمه رسمی فارس با نشر این خبر گفته که دو کشور همسایه در یک مناقشه طولانی مدت آب گرفتار شدهاند، که آنها را از درک ظرفیت گسترده روابط تجاری دوجانبه باز داشته است.
مرکز این مناقشه رودخانه هلمند/هیرمند است که از کوههای هندوکش در نزدیکی کابل سرچشمه میگیرد و در ۱هزار ۱۲۶کیلومتری جنوب افغانستان جریان دارد و سپس به تالابهای هامون، واقع در استان سیستان و بلوچستان ایران میریزد.
دو کشور در سال ۱۹۷۳ یک قرارداد تقسیم آب در مورد این رودخانه امضا کردند که بر اساس آن افغانستان متعهد شد که به طور متوسط سالانه ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب به ایران تحویل دهد.
ایران بارها از افغانستان به دلیل عدم رعایت مفاد توافق نامه انتقاد کرده است.
به نوشته این خبرگزاری آنچه این اختلاف را تشدید کرده است، اعمار بسیاری از پروژههای برق آبی بر روی رودخانه، از جمله بند کمال خان در ولایت نیمروز و بند کجکی هلمند در ۱۶۰ کیلومتری شمالغرب ولایت قندهار است.