نمایندگان طالبان که به عنوان دیپلومات به سفارت افغانستان در تهران رفتهاند به همراه کارمندان سفارت عکس یادگاری گرفتهاند. در این عکس و همچنین تصویر مراسم معارفه کاردار طالبان در تهران، حتی یک کارمند زن دیده نمیشد. جمهوری اسلامی روز یکشنبه سفارت افغانستان را به طالبان سپرد.
وزارت خارجه طالبان روز دوشنبه چند عکس از مراسم معرفی فضلمحمد حقانی، کاردار سفارت این گروه در تهران منتشر کرد.
در یکی از عکسها، کاردار و دیپلوماتهای طالبان در ردیف جلو و حدود سی مرد در ردیفهای پشت سر دیده میشوند.
سرپرست و دیپلماتهای پیشین افغانستان که حاضر نشدهاند با گروه طالبان کار کنند، پیش از اینکه جمهوری اسلامی، این نمایندگی را به طالبان بسپارد، سفارت را ترک کردند.
در آخرین عکسی که عبدالقیوم سلیمانی و همکارانش در سفارت افغانستان در تهران گرفت بودند، چند زن هم دیده میشدند. در حالی که در عکس یادگاری دیپلوماتهای طالبان در تهران و تصویر مراسم معرفی فضلمحمد حقانی به کارمندان سفارت، هیچ زنی دیده نمیشود.
جمهوری اسلامی ایران که پس از پاکستان، روسیه و چین، سفارت افغانستان را به طالبان سپرده، همانند کشورهای دیگر، تاکنون حکومت طالبان را به رسمیت نشاخته است.
اقدام جمهوری اسلامی در سپردن سفارت افغانستان به گروه طالبان، واکنشهای منفی فراوانی در پی داشته است. از جمله جبهه مقاومت ملی افغانستان و شورای مقاومت، این کار را محکوم کردهاند.
اما وزارت خارجه جمهوری اسلامی، با وجود اینکه دیپلوماتهای طالبان را پذیرفته و به آنها اجازه کار داده است، میگوید آنچه در سفارت رخ داده، جزو امور داخلی افغانستان بوده است.
منابع میگویند دولت ترکیه از سه دیپلومات برکنار شده افغانستان در استانبول خواسته که کارتهای دیپلوماتیک خود را تحویل دهند. سفارت افغانستان در انقره هم به آنها دستور مشابهی داده است. وزارت خارجه ترکیه گفته این دیپلوماتها برای اقامت در ترکیه درخواست دهند یا از این کشور خارج شوند.
منابع معتبر به افغانستان اینترنشنال گفتهاند که دولت ترکیه از سه دیپلومات افغانستان در استانبول، که وزارت خارجه طالبان پایان ماموریت آنها را اعلام کرده، خواسته است که کارتهای دیپلوماتیک خود را تحویل دهند.
سفارت افغانستان در انقره نیز به این دیپلوماتها در استانبول دستور داده که کارتهای خود را تحویل دهند.
وزارت خارجه ترکیه گفته که این دیپلوماتها یا برای اقامت در ترکیه درخواست دهند یا از این کشور خارج شوند.
گرفتن مجوز اقامت ترکیه نیازمند خرید خانه به قیمت حداقل ۷۵۰۰۰ دالر امریکایی است. اخیرا کسانی که برای اقامت عادی در این کشور درخواست دادهاند به اردوگاههای مهاجرت با سرنوشت مبهم انتقال داده شدهاند.
این دیپلوماتها از رفتن دوباره به افغانستان هراس دارند و میگویند با خانوادههای خود با سرنوشت نامعلومی روبهرو میشوند.
منبع میگوید این تصمیم دولت ترکیه در پی تلاش طالبان برای تحویلگیری کامل کنسولگری استانبول صورت گرفته است.
چندی پیش این دیپلوماتها به معرفی گلمتخان زدران، رئیس دفتر وزیر خارجه به این کنسولگری واکنش نشان داده بودند. ذبیحالله حسینخیل، سرکنسول افغانستان در استانبول به دنبال معرفی نماینده طالبان، از سمتش کنارهگیری کرد.
یک مقام وزارت خارجه طالبان اعلام کرده که کنسولگری افغانستان در استانبول به این گروه واگذاشته شده است. ذاکر جلالی، مشاور امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان در توییتی نوشته که گلمت خان زدران، نماینده این گروه مسئولیت این کنسولگری را برعهده گرفته است.
یک مقام وزارت خارجه طالبان اعلام کرده که کنسولگری افغانستان در استانبول به این گروه واگذاشته شده است.
ذاکر جلالی، مشاور امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان در توییتی نوشته که گلمت خان زدران، نماینده این گروه مسئولیت این کنسولگری را برعهده گرفته است.
چهارشنبه گذشته، سوم حوت، برخی منابع به افغانستان اینترنشنال گفته بودند که دولت ترکیه قصد دارد این کنسولگری را به طالبان واگذار کند.
نمایندگان طالبان در سفارت افغانستان در انقره هم حضور دارند. اخیرا این گروه سه دیپلومات حکومت پیشین افغانستان را در این سفارت برکنار کرد.
در هفته جاری این دومین نمایندگی دیپلوماتیک افغانستان است که در اختیار طالبان قرار میگیرد.
دیروز جمهوری اسلامی ایران سفارت افغانستان در تهران را به گونه رسمی به نمایندگان طالبان واگذار کردند.
نمایندگان دیپلوماتیک طالبان در شماری دیگر از نمایندگیهای سیاسی افغانستان در خارج از کشور هم حضور دارند؛ از جمله در پاکستان، چین و روسیه.
با این حال، هنوز هیچ کشوری اداره طالبان را به عنوان حکومت افغانستان به رسمیت نشناخته است.
منابع محلی در نیمروز میگویند طالبان در گذرگاه مرزی میلک میان افغانستان و ایران، یک مرزبان ایرانی را بازداشت و لت و کوب کردهاند. گفته شده که این مرزبان لحظاتی بعد آزاد شده است. در ویدیوها دیده میشود که او دست بسته از پست بازرسی طالبان خارج شده و به طرف پاسگاه خود میرود.
منابع به افغانستان اینترنشنال گفتند که این حادثه بعد از آن رخ داد که یک راننده تانکر سوخت در ایست بازرسی با برخورد نامناسب این مرزبان ایرانی مواجه میشود، و موتر خود را سرعت میدهد.
به گفته منابع، این مرزبان ایرانی برای جلوگیر از فرار این موتر خود را به داخل آن میاندازد، اما با این موتر به پوسته طالبان منتقل میشود.
خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه پاسدران ایران هم نوشته این حادثه زمانی رخ داد که مرزبان مصروف بازرسی لاری حامل کالای قاچاق بوده که راننده اقدام به فرار کرده و موتر را درحالیکه نیروی مرزبانی داخل آن بوده، به سمت افغانستان برده است.
این خبرگزاری به نقل قول از منابع خود میافزاید که با نزدیک شدن این لاری به مرز افغانستان، نیروهای طالبان آن را متوقف و اقدام به بازداشت سرنشینان آن، از جمله مرزبان ایرانی کرده است.
ویدیوهای نشر شده در صفحات مجازی نیز نشان میدهد که یک سرباز ایرانی دست بسته از یک اطاق طالبان بیرون میشود. در یک عکس دیگر نیز این سرباز در داخل اطاق طالبان دیده میشود.
خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه پاسدران ایران نوشته این حادثه زمانی رخ داد، که مرزبان
این حادثه یک روز بعد از تحویل سفارت افغانستان در تهران به گروه طالبان صورت گرفته است.
پیش از این نیز چند بار بین نیروهای طالبان و مرزبانان ایرانی در نیمروز و هرات درگیری رخ داده بود.
پس از سقوط حکومت اول طالبان در سال ۲۰۰۱، دشمنی این گروه و پاکستان دیگر آشکار بود، اما رهبران طالبان بنابر ناگزیریها سکوت میکردند. همراهی پاکستان با امریکا در جنگ علیه طالبان در دو دهه حضور امریکا در افغانستان، زیانهای جدی سیاسی و معنوی به این گروه وارد کرد.
درباره نقش پاکستان در شکلگیری گروه طالبان در حدود سه دهه پیش، تردید چندانی وجود ندارد. اسلامآباد در دور اول حاکمیت طالبان، این گروه را همهجانبه حمایت کرد و پس از حمله امریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ به رهبران فراری طالبان پناهگاه داد.
در ۲۰ سال گذشته پاکستان از روی ناگزیری و از بیم تقابل با امریکا، هم در جنگ واشنگتن علیه طالبان و القاعده همراه شد و هم خاکاش را به پناهگاهها، تجهیز، آموزش و اعزام گروه طالبان به افغانستان تبدیل کرد.
سرانجام، با انحصار روند صلح افغانستان، امریکا را قناعت داد که از افغانستان بیرون شود و این کشور را به طالبان بسپارد.
در ۲۹ فبروری ۲۰۲۰ توافقنامه صلح دوحه امضاء شد، از همان آغاز مشخص بود که اسلام آباد با اژدهای دوسر بازی میکند. پاکستان در ۲۰ سال گذشته سه اولویت سیاسی در قبال افغانستان داشته است؛ اول واداشتن امریکا به خروج کامل از افغانستان و واگذاری مدیریت این کشور به اسلامآباد، دوم انزوای هند در افغانستان، و سوم بازگشت مجدد طالبان به قدرت در ارگ کابل.
هرچند مقامهای استخباراتی پاکستان از آینده افغانستان در کنترول طالبان و پیامد آن به پاکستان نگران بودند و آنرا پنهان هم نمی کردند، اما در عموم پشتیبانی از طالبان در راستای منافع ملی اسلامآباد بود.
نویسنده که دو ماه قبل از سقوط نظام جمهوری افغانستان در ماه جون ۲۰۲۱ به اسلام آباد رفت و با فیض حمید، رئیس وقت سازمان آیاسآی دیدار کرد، به نقل از او مینویسد :"برای اسلامآباد نظام صد درصد طالبانی پذیرفتنی نیست و خطرناک است. پاکستان امیدوارست که حکومت افغانستان در راستای صلح صادقانه گام بردارد. رهبری نظام جمهوری افغانستان کنار برود و با تشکیل یک حکومت موقت و تقسیم قدرت با طالبان توافق کند."
از سخنان فیض حمید نگرانی روشنی از آینده طالبان آشکار میشد. اما پس از سقوط نظام جمهوری در ۱۵ اگست ۲۰۲۱ و خروج کامل نیروهای خارجی در ۳۱ اگست، پاکستانیها تصور کردند که در برابر عمل انجامشدهای قرار گرفتهاند.
فرار اشرف غنی، رئیس جمهور پیشین، محاسبات و پشبینیهای قبلی مهندسیشده پاکستان را نقش برآب کرد.
مقامهای پاکستانی از جمله عمران خان، نخست وزیر، شاه محمود قریشی، وزیرخارجه، قمر جاوید باجوا، رئیس ستاد ارتش و فیض حمید، رئیس پیشین سازمان اطلاعات ارتش، کوشیدند نظام طالبان را چنان مهندسی کنند که خطرهای بالقوه علیه پاکستان نابود و یا دستکم کاهش یابد.
از اینرو، پاکستانیها اجازه ندادند که ملابرادر، از بنیانگذاران طالبان و طرف معامله سیاسی صلح با امریکا، به ریاست الوزرا برسد. حضور فیض حمید، رئیس پیشین آیاسآی، چهار هفته پس از سقوط نظام دولت افغانستان و تشکیل حکومت موجود طالبان، گواه است.
اما چه شد که وضعیت به وفق مراد پاکستان پیش نرفت؟
پس سقوط حکومت اول طالبان در سال ۲۰۰۱ دشمنی طالبان و پاکستان دیگر آشکار بود، اما طالبان بنا بر ناگزیریها سکوت میکردند.
دلایل زیر میتواند این مسئله را تایید کند.
همراهی پاکستان با امریکا در جنگ علیه طالبان؛ این مسئله در دو دهه حضور امریکا در افغانستان، صدمه جدی سیاسی و معنوی به طالبان وارد کرد.
به همان میزانیکه حکومت افغانستان از سیاست یک بام و دو هوای پاکستان در قبال طالبان ناراضی بود، طالبان نیز از همین سیاست از متحد همسایهاش ناراض بود، طالبان تصور میکرد که حضور امریکا و حمایت پاکستان ازآن، غرور ملی پشتونها را پامال کرده است.
از نظر برخی اعضای ارشد طالبان، این صدمهها که پاکستان وارد کرده، جبرانناپذیر است. بازداشت و بدرفتای با صدها عضو ارشد طالبان و القاعده در شهرهای مختلف پاکستان، نمونه آشکارش بازداشت عبدالسلام ضعیف، سفیر برحال طالبان در اسلام آباد بود که خلاف تمام عرف دیپلوماتیک انجام شد.
بدتر اینکه تمام بازداشتیها در بدل پول به امریکا تحویل داده شد که برای سالها به گوانتانامو برده شدند.
از سوی دیگر، ازبین بردن اسامه بنلادن در سال ۲۰۱۱ در ایبتآباد پاکستان توسط نظامیان امریکایی هم مسئله عادی برای طالبان نبود.
زندانی کردن دهها تن از رهبران طالبان مانند: ملاعبیدالله، وزیر سابق دفاع طالبان که در زندان پاکستان به قتل رسید؛ ملا برادر که با انواع توهین، تحقیر و شکنجه همراه بود؛ حبس استاد یاسر، از رهبران معنوی طالبان و البته مهمتر از همه، همکاری اطلاعاتی پاکستان با امریکا در ترور اختر محمد منصور، رهبر سابق این گروه هنگام بازگشت از ایران بر بیاعتمادی افزود.
حتی گفته میشود که ملا محمدعمر، بنیانگذار طالبان نیز توسط پاکستانیها کشته شدهاست.
به رغم آن، جغرافیای سیاسی افغانستان گواه است هر رژیمی که در کابل به قدرت برسد و هرقدر تهیدست و وابسته و به پاکستان نزدیک باشد، عواملی وجود دارد که نمیتواند خلاف افکار عامه عمل کند.
مسئله خط دیورند به احساسات شدید ضد پاکستانی دامن زده است. سیاست عمیق راهبردی اسلامآباد درافغانستان و زیادهخواهی از این کشور و مداخلات پیهم، هم سبب تنش میشود.
روابط طالبان و پاکستان در مرحله جدید هم از این امر مستثنی نیست، از سوی دیگر، پاکستانیها از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۲۱ دهها هزار راکت زیر نام مبارزه علیه طالبان پاکستانی به طرف افغانستان شلیک کردهاند.
حملههای توپخانهای به مناطق سرحدی افغانستان انجام داده که احساسات قومی طالبان را علیه اسلامآباد بر انگیخته است، در گذشته طالبان بنابر ناگزیری سکوت کرده بودند، اما هرگز فراموش نکرده اند.
علاوه بر آن، حکومت پاکستان در ۲۰ سال اخیر در دو طرف خط دیورند چند اقدام دیگر نیز انجام داده است: ۱- استقرار بیش از صد هزار نیروی نظامی ۲- انحلال مناطق قبایلی به ایالات خیبرپختونخواه؛ ۳- جنگ علیه طالبان پاکستانی و کشتار هزاران پشتون؛ ۴- نصب سیم خاردار، ایجاد مواضع و برجهای ترصدی در امتداد دیورند؛ بمبگذاری و بستن راههای سنتی و تردد برای اقوام دو طرف دیورند که همه سبب عقدههای درونی میان طالبان افغانستان علیه پاکستان شده است.
بنابرین، با بازگشت طالبان به قدرت، تنش بین طالبان و پاکستان بار دیگر بالا گرفته است، اما این تنشها سیاه وسفید نیست و رنگ خاکستری نیز دارد.
پاکستان در درون طالبان دوستان پروپاقرص و دشمنان سرسخت دارد، تمام رهبران طالبان با پاکستان دشمنی نمیکنند.
شبکه حقانی کماکان دوست پاکستان باقی خواهد ماند، این گروه برای حل اختلافات تحریک طالبان با دولت پاکستان، گامهایی هم برداشت. اما با دخالت طالبان قندهاری، سبب شد که گفتوگوهای صلح دولت پاکستان با تحریک طالبان پاکستانی (TTP) با موفقیت پیشنرود.
طالبان قندهاری به رهبری ملا برادر و ملایعقوب معتقدند که طالبان پاکستان سرمایه استراتژیک است نباید به بهای کم با پاکستان معامله شود.
دورنمای بازی بیانگر این است که این بار فصل «قهرمانسازی و باباسازی» ملا یعقوب شروع شده و ممکن یکی از توافقهای محرم امریکا و طالبان همین باشد که در فصل جدید لکه سیاه مزدوری پاکستان سفید شود.
منابع اطلاعاتی گفته اند که جناح قندهاری به گروه حقانی مهلت تعیین کرده است که موضع خود در قبال پاکستان را آشکار کند.
به نظر میرسد در صورت عدم اقدام شبکه حقانی علیه پاکستان، صدر ابراهیم، به عنوان وزیر داخله طالبان گماشته شود.
به گفته این منابع، سراجالدین حقانی وعده داده است که به هیچ قیمت از منابع افغانستان نمیگذرد. از جانب دیگر، منابع نزدیک به سراجالدین حقانی گفته اند که اخیرا شاهد بازی دوگانه رهبر شبکه حقانی با آسلامآباد و طالبان پاکستانی بودهاند.
سراجالدین حقانی، از یک طرف با ادارات مهم نظامی و استخباراتی پاکستانی روابط خو را حفظ کرده و از جانب دیگر، تازگی برای رهبران طالبان پاکستانی در وزیر اکبرخان خانه اجارهای گرفته، صدها قبضه اسلحه لیزری نادر و گرانبها برای اعضای این گروه خریده است.
تمام مرکز تحریک طالبان پاکستان در جنوب شرق افغانستان در قلمرو شبکه حقانی قرار دارد که همواره از آنجا به خاک پاکستان عملیات خود را اجرا میکنند و بازمیگردند.
همزمان ده رهبر جنگجوی کشمیری نیز در کابل گردهمآمده و با میزبانی گرم رهبران شبکه حقانی قرار دارند. بهنظر میرسد آهسته آهسته ماه عسل طالبان و پاکستان به پایان میرسد.
شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، خواهان ضمانت برای توقف درگیری مرزی شده است. وزیر دفاع پاکستان که اخیرا به کابل سفر کرد، نیز ادعا کرده است که طالبان بخاطر حملههای اخیر مرزی پوزش خواست است.
وزیر خارجه پاکستان نیز بارها با تعریف سنتی تروریزم خوب و بد گفته است که طالبان پاکستانی فتنه است و باید با آن مقابله شود و علیرغم مشکلات میان اسلام آباد و کابل، طالبان افغانستان بدیلی ندارند و باید با انها تعامل شود.
شاید ارزیابی ریاض محمد خان، وزیر خارجه سابق پاکستان، خلاصه جامعی از دیدگاه پاکستان ارایه بدهد.
او در مقالهای در روزنامه دان نوشت: «ما جذب تصورهای نادرستی مانند یافتن «عمق استراتژیک» و داشتن «دولت دوست» در کابل شدیم. امروز نگاه ما به یک تقاضای حداقلی کاهش یافته است که طالبان افغانستان تحریک طالبان پاکستان و دیگر عناصر ضدپاکستانی را مهار کند، چیزی که به نظر میرسید رژیمهای قبلی کابل آماده انجام آن بودند. ما در این زمینه به طالبان افغانستان اعتماد کردیم و آشکارا ناامید شدیم.»
سازمان داکتران بدون مرز میگوید در پی غرق شدن قایق پناهجویان در جنوب ایتالیا، از یک خانواده ۹ نفری افغان، تنها یک کودک ۱۲ ساله زنده ماندهاست. با پیدا شدن ۳ جسد دیگر تعداد قربانیان به ۶۲ نفر رسید که ۱۴ نفر کودک بودند. نخست وزیر پاکستان گفته بیش از ۲۰ پاکستانی هم کشته شدهآند.
به گفته مقامهای ایتالیایی، در میان قربانیان ۱۲ کودک نیز شامل اند.
این قایق که حامل پناهجویانی از افغانستان، پاکستان و ایران بوده چند روز پیش از ترکیه حرکت کرده بود.
به گفتهی مقامهای ایتالیایی حدود ۲۰۰ پناهجو سوار بر این کشتی بودند که تاکنون ۸۱ نفر نجات یافته و حدود ۳۰ نفر ناپدید اند.
هویت دقیق همه قربانیان هنوز مشخص نشده است، اما صبح روز دوشنبه، نخستوزیر پاکستان اعلام کرد که بیش از ۲۰ قربانی این رویداد، شهروندان پاکستان اند.
سفارت آلمان در افغانستان در واکنش به این رویداد گفته است که پس از تراژدی اخیر در بلغاریا که ۱۸ پناهجوی افغان در شرایط وحشتناکی جان باخته بودند، فاجعه بشری دیگری در ایتالیا رخ داد که شماری از شهروندان افغانستان در آن جان خود را از دست داده اند.
این قایق چوبی، روز یکشنبه در اثر برخورد با صخره، غرق شد.
این رویداد واکنشهای گسترده سازمانهای حقوق بشری و مهاجرتی را به دنبال داشته است.
مقامهای ایتالیایی این رویداد غمانگیز توصیف کرده و خواهان جلوگیری از مهاجرتهای غیر قانونی شده اند.
