معصوم ستانکزی، رئیس سابق دستگاه استخبارات افغانستان از طالبان خواست اشتباهات گذشته را مرتکب نشوند و «در برابر مردم راه درست را در پیش گیرند.» او با انتقاد از سیاست دستگیری و سرکوب طالبان گفت که «با پُرکردن زندانها نظام شما مستحکم نمیشود.»
رئیس پیشین هیئت مذاکرهکننده صلح دولت با طالبان به دستگیری گروهی خاص اشاره نکرد، اما طالبان در دو سال گذشته عمدتاً مدافعان حقوق بشر و تعلیم زنان را بازداشت کرده است. این برخورد انتقاد فراوان حکومتها و سازمانهای بین المللی را به دنبال داشته است.
نمایندگی سیاسی سازمان ملل در افغانستان روز چهارشنبه از طالبان خواست که بازداشت خودسرانه مدافعان حق آموزش دختران در این کشور را متوقف کند. یوناما تاکید کرد که حقوق خانوادهها، وکلا و حقوق دادرسی را رعایت کند.
آقای ستانکزی روز چهارشنبه در شبکه اکس نوشت که «یک نظام تنها با عدالت، اتحاد مردم و مشروعیت ملی و بین المللی به دست آمده میتواند.»
او خواستار آشتی ملی در افغانستان شده است.
معصوم ستانکزی یکی از چهرههای کلیدی حکومت اشرف غنی بود که تلاشهایش برای مصالحه با طالبان ناکام ماند. طالبان هر نوع گفت و گو با چهرهها و گروههای سیاسی افغان را رد کرده و آنان را که عمدتا در کشورهای همسایه در تبعید اند، «مهرههای سوخته» توصیف کرده است.
مدیر سابق بخش افغانستان در خبرگزاری اسوشیتدپرس در مطلبی برای نیویورک تایمز خواهان بازگشت دیپلوماتهای امریکایی و غربی به افغانستان شده است. کتی گانون نوشت که «رهبران تندروتر طالبان قاطعتر شده و از انزوای افغانستان سود بردهاند.»
او افزود که سیاست کنونی غرب در قبال طالبان مثل دور اول حکومت این گروه نتیجه معکوس خواهد داد.
کتی گانون در طول ۳۳ سال همکاریاش با اسوشیتدپرس خبرهای افغانستان، پاکستان، آسیای مرکزی و خاورمیانه را پوشش داده و روز چهارشنبه مطلبی در نیویورک تایمز درباره وضعیت کنونی افغانستان و تعامل جهان با طالبان منتشر کرد.
او نوشت: «افغانستان که زمانی طولانیترین جنگ امریکا بود اکنون به طور کامل از مباحث عمومی در این کشور حذف شده است.»
خانم گانون نوشت که واشنگتن با بستن سفارت خود در کابل تلاش دارد طالبان را برای تغییر رفتار شان از جمله در مورد حقوق زنان، تشکیل حکومت فراگیر و رعایت حقوق بشر تحت فشار بگذارد. اما به باور گانون، این تاکتیک در دور اول حاکمیت این گروه در دهه نود نتیجه معکوس داد.
او نوشته که سفارتخانههای خالی کشورهای غربی کمک نمیکند دختران به مکتب باز گردند یا مشارکت زنان در نیروی کار افزایش یابد. در عوض، به گفته گانون انزوای طالبان تنها به منزوی شدن افغانها کمک کرده و بسیاری از آنها احساس تنهایی و بدتر از آن بیپناهی میکنند.
گانون در این مطلب افزود زمان آن فرا رسیده که بپذیریم سیاستهای گذشته شکست خورده است و امریکا و متحدانش باید مسیر خود را تغییر دهند. او خواهان تعامل بیشتر با طالبان شده که به گفته او، کمک میکند جهان درک بهتری از واقعیتها در افغانستان به دست آورد.
این خبرنگار بازنشسته کانادایی میگوید زمان آن فرا رسیده که امریکا به افغانستان بازگردد و با بازگشایی سفارت خود در کابل با افغانها در سراسر این کشور تعامل کند.
انزوای افغانستان در دور اول طالبان
کتی گانون در این مطلب به شرایط مشابه جامعه جهانی برای شناسایی رژیم طالبان در سالهای ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ و تحریم این گروه از سوی امریکا و سازمان ملل اشاره میکند.
او نوشت این تحریمها رابطه افغانستان را با جهان قطع کرد و در همان حال، کسانی را در میان طالبان که میخواستند با جهان تعامل داشته باشند، تضعیف کرد.
گانون در این مطلب افزود که در دور اول رژیم طالبان، برخی از اعضای این گروه از حضور جنگجویان خارجی در افغانستان حمایت نمیکردند. او به تلاش محمد خاکسار، معاون وقت وزارت داخله طالبان اشاره میکند که به گفته او، قبل از حملات یازده سپتامبر با یک دیپلومات و یک مقام سیآیای در پشاور پاکستان تماس گرفته بود.
این خبرنگار با سابقه در ادامه به تبعات انزوای افغانستان بعد از خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال ۱۹۷۹ اشاره میکند که به گفته او از دل چشم بستن امریکا به افغانستان، حادثه یازده سپتامبر خلق شد.
خانم گانون افزود که در دو سال گذشته، واشنگتن سیاست مشابهی را در قبال افغانستان دنبال کرده است. به گفته او، امریکا معتقد است که با این سیاست، میتواند رهبران طالبان را تحت فشار قرار دهد تا محدودیتها بر آموزش دختران را کنار بگذارند و در برابر رفع محدودیتهای زنان، رژیم این گروه به رسمیت شناخته شود. کتی گانون میگوید این تصور بار دیگر در حال شکست است.
این خبرنگار سابق اسوشیتدپرس نوشته که از سال ۲۰۲۱ که او راجع به طالبان گزارش کرده، دریافته است که سختگیرترین رهبران طالبان قاطعتر شدهاند و از انزوای افغانستان برای محکمتر کردن کنترولشان بر کشور بهره بردهاند.
او نوشت که امریکا با بیش از دو میلیارد دالر کمک در دو سال گذشته، یکی از بزرگترین کمککنندگان کمکهای بشردوستانه به افغانستان باقی مانده است. به باور کتی اما کمکهای بشردوستانه به تنهایی به پیشرفت افغانستان کمک نمیکند.
رهبران مخالف طالبان بخشی از مشکل هستند
کتی گانون می نویسد که رهبران ضد طالبان اعتباری در میان مردم ندارد و آنها بخشی از مشکل هستند، نه راه حل.
این خبرنگار بازنشسته درباره دیدارهای تام وست، نماینده ویژه امریکا برای افغانستان با طالبان در قطر هم دیدی خوش ندارد. او در این مطلب گفته که این دیدارها کمک میکند تنها صدای تعداد معدودی افغانها از جمله مقامهای سابق شنیده شود. از دید کتی گانون، این یعنی مقامهای ایالات متحده آنچه را در افغانستان اتفاق میافتد، نمیشنوند، نمیبینند و نمیفهمند.
گانون در این مطلب به حضور ثابت سازمان ملل در افغانستان و حضور دیپلوماتیک نزدیک به ۲۰ کشور از جمله جاپان، چین، روسیه و برخی کشورهای خاورمیانه در افغانستان اشاره میکند. با این حال او میگوید تا زمانی که دیپلوماتهای ایالات متحده و دیگر کشورهای غربی به افغانستان برنگردند، افغانها همچنان احساس تنهایی میکنند و نمیتوانند تغییراتی را که میخواهند، ایجاد کنند.
او در پایان به خاستگاه طالبان اشاره میکند که به گفته از درون جامعه افغانستان آمدهاست. با این حال، او افزود که این بدان معنا نیست که همه افغانها از محدودیتهای بیامان بر دختران و زنان حمایت میکنند، اما به این معنی است که پیمودن راهی به جلو نیاز به «درک عمیقتر، تکبر کمتر و راهحل داخلی افغانی» دارد.
او نوشت: دوست داشته باشید یا نه، این به معنای بازگشت به افغانستان است.
گروهی از سازمانها و چهرههای افغان در یک نامه سرگشاده، اظهارات فرستاده دبیرکل سازمان ملل در افغانستان درباره آموزش دختران در مدارس دینی را «غیرمسئولانه» و «عادیسازی» ممنوعیت تحصیل دختران دانستند. آنها گفتند مدارس تحت کنترول طالبان محل آموزش «افراطگرایی و شورشگری» است.
این نامه با امضای بیش از ۱۴۰ سازمان، فعال مدنی، مدافع حقوق بشر، قاضی، وکیل مدافع و نویسنده افغان خطاب به آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، روز چهارشنبه منتشر شد. در این نامه به اظهارات رزا اوتونبایوا، نماینده دبیرکل ملل متحد در افغانستان در نشست شورای امنیت در ۲۹ قوس اعتراض شده است.
خانم اوتونبایوا در این نشست گفت که «نشانههای زیادی وجود دارد که دختران اجازه دارند در مدارس دینی درس بخوانند.» او افزود: «طالبان اجازه هیچگونه نظارت بر این مدارس را نمیدهند و ما نمیدانیم در آنجا چه چیزی آموزش میدهند.»
این سازمانها و چهرههای فعال گفتهاند که طالبان با گسترش مدارس دینی در افغانستان به ترویج افراطگرایی و ستیزهجویی در افغانستان دامن میزنند که پیامدهای خطرناکی برای افغانستان و کشورهای دیگر دارند.
آنها تاکید کردند که افغانستان و به خصوص زنان افغان، به آموزشهای مدرن نیاز دارند، این در حالی است که در مدارس دینی مضامین مدرن تدریس نمیشود.
در این نامه آمده است: «در مدارس عمدتاً مضامین دینی تدریس میشود. چندین گزارش نشان داده افرادی که در مدارس دینی تحت کنترول طالبان درس میخوانند، افراطی شده و حتا به ستیزهجویی و شورشگری تمایل یافتهاند.»
اظهارات نماینده دبیرکل درباره آموزش دختران در مدارس دینی انتقاد برخی سازمانهای حقوق بشری را به دنبال داشته است.
هدر بار از بخش زنان دیدهبان حقوق بشر روز اول جدی گفت این مدارس «جایگزین قابل قبول» برای مکاتب دولتی نیست. او افزود که رزا اوتونبایوا «آماده سازش بزرگ و عمیقا زیانبار» در مورد دختران افغان با طالبان است.
این مقام ارشد دیدهبان حقوق بشر در شبکه اکس نوشت برای کشوری که کودکانش تنها «آموزههای افراطی» را فرا بگیرند، هیچ آیندهای وجود ندارد.
در نامه سازمانها و چهرههای فعال افغان به دبیرکل سازمان ملل نیز آمده است که «افغانستان با مطالعات دینی نمیتواند پیشرفت کند و این کشور از همین حالا با کمبود نیروی ماهر زن در تمام عرصهها از جمله بهداشت رو به روست.»
طالبان پس از بازگشت به قدرت توجه ویژه به اعمار مدارس دینی و مسجدها در سراسر کشور داشته است.
در پی بازداشت شماری از دختران در دشت برچی کابل، منابع به افغانستان اینترنشنال گفتند طالبان خانوادههای آنها را وادار کرد که در حمایت از حجاب مورد نظر این گروه راهپیمایی کنند. طالبان شرط رهایی این دختران را شرکت در این راهپیمایی گفته بود.
در ویدیوهایی که به افغانستان اینترنشنال رسیده، دیده میشود که شماری از مردان و کودکان در دشت برچی شعارهای چون «دعوت به سوی زندگی زیبا»، «حفظ حجاب و پوشش مناسب از ضروریات دین اسلام است» و «دعوت به سر سپردن به دستورات دین خدا» با خود حمل میکنند.
در شماری از این ویدیوها دیده میشود که گروهی از زنان با پوشیدن چادرهای سیاه از پیادهروها مردان را همراهی میکنند.
بیشتر مردانی که در این راهپیمایی اشتراک کردند، صورتهای خود را پوشاندهاند. منابع به افغانستان اینترنشنال گفتند که اشتراککنندگان این راهپیمایی خانوادههای دخترانی بودند که در دو روز گذشته به دست ماموران وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در دشت برچی بازداشت شدند.
به گفته منابع، این خانوادهها زمانی که برای رهایی دخترانشان به حوزه سیزدهم مراجعه کردند، مسئولان طالبان از آنها خواستند که در حمایت از حجاب مورد نظر این گروه راهپیمایی کنند.
ماموران وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان در روزهای دو شنبه و سهشنبه این هفته در مناطق گوناگون دشت برچی در غرب کابل حجاب زنان و دختران را بررسی و کنترول کردند و شماری از دختران را به اتهام رعایت نکردن حجاب مورد نظر این گروه لتوکوب و به جای نامعلومی منتقل کردند.
در همین حال، منابع به افغانستان اینترنشنال گفتند که شماری از دختران در مناطق خیرخانه و تایمنی کابل که به سوی مراکز آموزشی میرفتند هم از سوی طالبان بازداشت شدند.
در روزهای گذشته هم یک عضو طالبان در حوزه سیزدهم امنیتی کابل در پیامی به مراکز آموزشی گفت که وزارت امر به معروف طالبان دستور داده زنانی که حجاب شرعی را مطابق دستور این گروه رعایت نکنند، بازداشت میشوند.
ذبیحالله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، در واکنش به گزارش خبرنگاران بدون مرز درباره وضعیت بد رسانهها در افغانستان، این سازمان را به 'تبلیغات' علیه این گروه متهم کرد. مجاهد مدعی شد در افغانستان هیچ فشاری بر خبرنگاران و رسانهها اعمال نشده است.
گزارشگران بدون مرز در گزارش جدید خود افغانستان، ویتنام و روسیه را 'خطرناکترین' کشورهای جهان برای خبرنگاران دانسته است.
این سازمان در گزارش خود نوشت که طالبان در سال ۲۰۲۳ بیستویک خبرنگار را بازداشت کرد و در حال حاضر سه خبرنگار در زندان این گروه بهسر میبرند.
گزارشگران بدون مرز افزوده است که روزنامهنگاری مستقل در افغانستان، ویتنام و روسیه با شکست مواجه شده و پس از تسلط دوباره طالبان در افغانستان، خبرنگاران مورد آزار و اذیت قرار میگیرند.
ذبیحالله مجاهد روز چهارشنبه در گفتوگو با رادیو ملی، تحت مدیریت طالبان، گفت رسانهها در افغانستان حرفهایتر شدهاند و از «نشر افواهات» جلوگیری میشود.
براساس آمار نهادهای مدافع حقوق خبرنگاران در افغانستان پیش از فروپاشی حکومت پیشین بیش از ده هزار خبرنگار در رسانهها مشغول کار بودند.اما، شمار زیادی از این خبرنگاران به دلایل امنیتی افغانستان را ترک کرده و ده ها رسانه نیز به دلیل فشار طالبان فعالیت نمیکنند.
دفتر هیئت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) از ادامه بازداشت خودسرانه مدافعان حق آموزش دختران در این کشور اظهار نگرانی کرده است. این دفتر همچنین از طالبان خواسته است که از بازداشت خودسرانه آنها دست بردارد.
یوناما روز چهارشنبه (١٣ جدی) در یادداشتی در شبکه اجتماعی اکس تاکید کرد که حقوق خانوادهها، وکلا، مراقبت و حقوق دادرسی رعایت شود.
دفتر هیئت معاونت سازمان ملل از ادامه بازداشت احمدفهیم عظیمی، صدیقالله افغان فعالان آموزش و منیژه صدیقی فعال حقوق زن اظهار نگرانی کرده است.
یوناما خواستار رهایی این فعالان شده است.
طالبان احمدفهیم عظیمی و صدیقالله افغان، حامیان آموزش دختران و همکاران تیم رباتیک دختران افغانستان را به اتهام کمک به خروج دختران تیم رباتیک در ٢٥ ماه میزان بازداشت کردند.
این گروه منیژه صدیقی، فعال حقوق زن را در ١٧ میزان بازداشت کرده بود.
هنوز از سرنوشت این فعالان خبری در دست نیست.
در پی روی کار آمدن طالبان در ۲۴ اسد ۱۴۰۰، این گروه محدودیتهای گستردهای علیه آزادیهای مدنی و به ویژه فعالیتهای زنان وضع کرده است.
فرمانهای پیاپی منسوب به رهبر طالبان برای محدود کردن زنان در چهاردیواری خانه، اعتراضهای گسترده فعالان زن را برانگیخته و در بیش از دو سال اخیر این فعالان برای پیگیری مطالبات خود جنبشهای اعتراضی را تشکیل دادهاند.
در پی اعتراضات خیابانی و همچنین اعتراضات فردی و گروهی در محلات سربسته، جنگجویان طالبان شماری از معترضان را بازداشت کردند.
