با سوگند خوردن شهباز شریف، نخستوزیر جدید پاکستان، حکومت انوارالحق کاکر، نخستوزیر موقت پاکستان، که سختترین سیاستهای ضد مهاجران افغان را اجرا کرد، به پایان رسید. او برای شش ماه و ۲۳ روز در راس حکومت پاکستان بود.
انوارالحق کاکر روز دوشنبه، ۱۴ حوت، پس از برگزاری مراسم تحلیف شهبار شریف، نخستوزیر منتخب، با پخش بیانیهای در صفحه اکس خود خدا حافظی کرد. او در این بیانیه نوشت: «من به پیشرفتی که باهم داشتهایم افتخار میکنم.»
اما چه پیشرفتی در دوره ششماهه حکومت موقت او بهوجود آمد؟
انوارالحق کاکر سناتور کمتر شناختهشدهای از حزب مردم بلوچستان پس از استعفای شهباز شریف از پست نخستوزیری، در ۲۳ اسد ۱۴۰۲ به عنوان نخستوزیر موقت پاکستان گماشته شد. براساس قانون پاکستان، مهمترین وظیفه نخستوزیر موقت برگزاری انتخابات بیطرفانه و آزاد در این کشور است.
با این حال، آقای کاکر دست به اجرای سیاستهای سختگیرانهای علیه میلیونها مهاجر افغان زد که پیش از آن هیچ نخستوزیری دست به چنین اقدامی نزده بود.
در چهارم میزان ۱۴۰۲ کابینه او تصمیم گرفت که بیش از یک میلیون پناهجو و مهاجر عمدتا افغان را از پاکستان کند. حکومت آقای کاکر اعلام کرد که تمام مهاجران بدون اسناد اقامتی معتبر در پاکستان را اخراج میکند. کابینه او تنها سی روز برای این مهاجران، که دههها در پاکستان زندگی کرده بودند، مهلت داد تا به صورت داوطلبانه به کشورهای خود برگردند.
با پایان مهلت ۳۰ روزه در دهم عقرب ۱۴۰۲، نیروهای امنیتی پاکستان به صورت گسترده به دستگیری و اخراج گروهی مهاجران دست زدند.
نیروهای امنیتی پاکستان خانههای گلی مهاجران افغان موسوم به «افغانبستی» را در حاشیههای شهرهای پاکستان تخریب کردند و خانوادههای آنها را، که سه تا چهار دهه در پاکستان بودند، در آستانه فصل سرما در افغانستان مجبور به ترک این کشور کردند.
هرچند حکومت پاکستان اعلام کرد مهاجران دارای مدارک قانونی چون کارت مهاجرت پاکستان، کارت مهاجرت سازمان ملل یا ویزا پاکستان هستند، مشمول فرایند اخراج نمیشوند، اما این مهاجران هم از بازداشت، بازرسی و دستگیری توسط نیروهای امنیتی پاکستان در امان نماندند.
به دنبال تصمیم کابینه آقای کاکر برای اخراج مهاجران، در بسیاری از موارد پولیس و دیگر نیروهای امنیتی پاکستان مهاجرانی را که ویزا هم داشتند، با خشونت دستگیر و اخراج کردند.
در این میان، هزاران پناهجوی افغان که بعد از سقوط افغانستان به دست طالبان به پاکستان پناهنده شده بودند، در معرض خطر جدی قرار گرفتند. حکومت موقت آقای کاکر این پناهجویان را از جایی که با مشکلات فراوان فرار کرده بودند، برگرداند.
براساس آخرین آمار، حکومت انوارالحق کاکر حدود نیم میلیون مهاجر افغان را از پاکستان اخراج کرد و این فرایند همچنان ادامه دارد.
دومین تصمیمی که حکومت انوارالحق کاکر گرفت اجباری کردن پاسپورت و ویزا برای تردد شهروندان افغان و پاکستان به دو سوی مرز دیورند بود. حکومت آقای کارکر همزمان با تصمیم اخراج پناهجویان افغان، اعلام کرد که افغانها و پاکستانیهای دو سوی خط دیورند دیگر با شناسنامههای افغانی و پاکستانی نمیتوانند از این مرز رفتوآمد کنند و گذرنامه و ویزا بگیرند.
این تصمیم هم با مخالفت شدید قبائل دو سوی مرز، که بیشتر پشتون هستند، مواجه شد. آنها برای سالهای متمادی بدون پاسپورت و ویزا به دو سوی مرز رفتوآمد میکردند. مردم در شهر مرزی چمن برای چند ماه تحصن کردند و شاهراه را بستند، اما حکومت آقای کاکر به اعتراضات آنها توجه نکرد.
سرانجام، آقای کاکر اجرای این سیاستهای سختگیرانه را در کارنامهاش ثبت کرد و یک دوره پرماجرای نخستوزیری پاکستان را پشت سر گذاشت.
فریدم هاوس نوشته است: «از زمان سرنگون شدن دولت منتخب افغانستان (در نیمه آگست ۲۰۲۱) گروه طالبان فضای سیاسی کشور را بسته، مخالفت با حکومت خود را برنمیتابد و حقوق زنان و اقلیتها، از سوی رژیم تازه محدود شده است.»
بر این اساس، فریدم هاوس در ارزیابی تازه خود برای سال ۲۰۲۴ افغانستان تحت حاکمیت گروه طالبان را در میان بدترینها قرار داده است.
اما نکته جالب توجه در گزارش تازه نهاد امریکایی این است که با وجود تغییرات فاحش در وضعیت آزادی و دموکراسی در افغانستان تحت حاکمیت طالبان، این کشور هنوز از دید فریدم هاوس نسبت به ۱۴ کشور دیگر در جایگاه بهتری قرار دارد.
در میان کشورها و قلمروهایی که در گزارش فریدم هاوس وضعیت بدتری از افغانستان تحت حاکمیت گروه طالبان دارند، نامهای سوریه، تاجیکستان، سودان و منطقه کریمه، که روسیه در سال ۲۰۱۴ در پی یک همهپرسی ضمیمه خاک خود کرد، دیده میشوند.
