وزیر اطلاعات پیشین ایالت بلوچستان پاکستان گفته که طالبان سیاست عبدالرحمان خان، امیر پیشین افغانستان در مورد اسکان پشتونها در شمال افغانستان را دنبال میکند. به گفته جان اچکزی، طالبان میخواهد هر ولسوالی شمال کشور را مانند قندوز بسازد.
آقای اچکزی با اشاره به اعتراضات بدخشان گفته است که دنبال کردن سیاست عبدالرحمانی باعث شورش میشود. او پیشبینی کرده است که چنین اعتراضات در مزارشریف هم رخ خواهد داد.
این مقام پیشین پاکستانی روز چهارشنبه، ۱۹ ثور، در حساب کاربری خود در شبکه اکس نوشت که اجرای سیاست اسکان پشتونها در شمال افغانستان به معنی ختم هویت اقلیتهای قومی دیگر است و این کار تنها زمانی امکان دارد که زمینهای اقوام دیگر به پشتونها داده شود.
این مقام سابق پاکستانی همچنین گفته است که تلاشهای فارسیستیزانه در مراکز آموزشی در «خراسان بزرگ» از جمله هرات و بلخ بخشی از تلاشها برای تخریب تمدن کهن چیزی دیگری نیست.
او به پاکستان پیشنهاد کرده که حالا وقت دراز کردن دوستی به اقلیتهای قومی دیگر رسیده است.
وزیر پیشین اطلاعات بلوچستان نوشته: «حالا وقتش است که پاکستان به سوی اقلیتهای قومی دیگر دست خود را دراز کند.»
سازمان حقوق بشری حالوش خبر داد که روز چهارشنبه (۱۹ ثور) یک زندانی ۴۰ ساله افغان در زندان کرمان اعدام شده است. این سازمان میگوید حکم اعدام او بدون اطلاع و دیدار آخر با خانوادهاش اجرا شده است.
این سازمان روز چهارشنبه در اعلامیهای نوشت: «حکم اعدام دستکم یک زندانی تبعه افغانستان از بابت اتهامات مرتبط با مواد مخدر که پیشتر به اعدام محکوم شده بود، در زندان کرمان بدون اطلاع و دیدار آخر با خانواده اجرا شد.»
سازمان حقوق بشری حالوش در اعلامیه نوشت که این حدود ۴۰ ساله متاهل و دارای پنج فرزند بوده که قبل از زندانی شدن در سمنان زندگی میکرد.
سازمان حقوق بشری حالوش به نقل از منابع گزارش داد که این شهروند افغانستان در سال ۱۳۹۹ به اتهام مرتبط با مواد مخدر بازداشت و دادگاه انقلاب شهر سمنان او را به اعدام محکوم کرد.
به گفته این سازمان، حکم اعدام این زندانی صبح روز چهارشنبه اجرا شده است.
این سازمان همچنین از اجرای حکم اعدام دو زندانی بلوچ به اتهام مرتبط با مواد مخدر به روز چهارشنبه در زندان کرمان خبر داده است.
براساس قوانین جمهوری اسلامی پس از دستور اجرای حکم اعدام دادگاه، مرجع قضایی مجری حکم موظف است ۴۸ ساعت قبل از اجرای حکم وکیل مدافع را اطلاع دهد و محکوم نیز میتواند پیش از اجرای حکم درخواست ملاقات با خانواده کند.
تاکنون مقامهای رسمی جمهوری اسلامی در این مورد چیزی نگفتهاند و هنوز معلوم نیست که این زندانی افغان به وکیل مدافع دسترسی داشت یا خیر.
حالوش اول ماه ثور جاری نیز از اجرای حکم اعدام چهار جوان افغان در زندان وکیلآباد مشهد خبر داده بود.
عبدالکبیر، معاون سیاسی رئیس الوزرای طالبان در دیدار با شماری از سیاسیون هزاره در کابل گفته که در اداره این گروه تبعیض، تعصب و قومگرایی جای ندارد. این در حالی است که هیچ شهروند هزاره افغانستان در مراجع اصلی تصمیمگیری طالبان جا ندارد.
طالبان در بیش از دو و نیم سال گذشته درخواستها برای مشارکت دیگر اقوام در قدرت و ایجاد حکومت همهشمول را رد کرده است.
ارگ طالبان روز چهارشنبه، ۱۹ ثور، در اعلامیهای نوشت که این مقام طالبان با شماری از بزرگان، علما و جوانان هزاره از جمله محمد اکبری، معاون شورای علمای شیعه، اسدالله سعادتی، معاون پیشین شورای عالی مصالحه، جعفر مهدوی، عضو پیشین مجلس نمایندگان دیدار کرد.
در اعلامیه ارگ طالبان همچنین آمده است که نمایندگان هزارهها در دیدار با عبدالکبیر خواستار حل پروندههای حقوقی و سایر مشکلات مردم شدند.
هرچند اگر طالبان مشخص نکرده است که نمایندگان هزاره خواستار حل کدام مشکلات و مسائل حقوقی شدند، اما عبدالکبیر به آنها گفته است: «در نظام اسلامی هیچ نوع تبعیض، تعصب و قوم گرایی جای ندارد، بلکه هدف اساسی خدمتگذاری به مردم است.»
این مقام طالبان تاکید کرده که در نظام این گروه هیچ کسی حق کسی دیگری را خورده نمیتواند.
عبدالکبیر در حالی از عدالت و برابر در نظام طالبان حرف میزند که ابتدا زنان از حقوقشان محروم شدند و هیچ نهادی هم نیست که به خواستهای زنان و دختران رسیدگی کند.
از سوی دیگر، نقش اقوام غیرپشتون مانند تاجیکها و اوزبیکها در نظام این گروه نمادین است و هزارهها و دیگر گروههای قومی و مذهبی غیرپشتون سهمی در کابینه و تصمیمگیریهای طالبان ندارند.
خبرگزاری باختر تحت کنترول طالبان روز چهارشنبه گزارش داد که جمعیت هلال احمر افغانی در یک سال گذشته ۱۱۵ کودک را برای درمان از ولایت غزنی به آلمان فرستاده است. باختر نوشت که این کودکان به «بیماریهای جدی» مبتلا بودهاند.
خبرگزاری باختر در گزارش روز چهارشنبه (۱۹ثور) نوشت که جمعیت هلال احمر افغانی اواخر سال ۱۴۰۲ نیز نزدیک به ۸۰ کودک مبتلا به بیماریهای التهاب استخوان و سوختگی عمیق را برای درمان به این کشور فرستاده بود.
گفته شده است که این کودکان در آلمان بهطور رایگان درمان میشوند.
براساس گزارشها کودکان مبتلا به بیماریهای مختلف پس از شش ماه درمان دوباره به کشور برمیگردند.
خبرگزاری باختر توضیح نداده که این کودکان به حمایت کدام نهادی به آلمان فرستاده شدهاند، اما بنیاد خیریه دهکده صلح آلمان از سال ۱۹۸۸ با هلال احمر افغانستان در زمینه درمان کودکانی که در افغانستان قابل درمان نیستند، بهصورت مشترک کار میکند.
نماینده ویژه ایران در افغانستان گفته که روانسازی و تسهیل کار در مرزهای مشترک با افغانستان میتواند باعث توسعه روابط تجاری بین دو کشور شود. کاظمی قمی گفت: «افزایش همکاریها باعث کاهش قاچاق مواد مخدر و افزایش اشتغالزایی برای مرزنشینان خواهد شد.»
رسانههای دولتی ایران روز چهارشنبه (۱۹ ثور) گزارش دادند که حسن کاظمی قمی گفت: «اتخاذ رویههای یکسان در مرزها روند مثبت را طی میکند و باعث میشود تمام دستگاههای مرز در یک چهارچوب، همافزا و هماهنگ باشند.»
نماینده ویژه رئیس جمهور ایران این سخنان را در حاشیه اولین نشست هماهنگی مسئولان استانهای هممرز با افغانستان بیان کرد.
وی افزود: «با توجه به همدلی و همکاریهایی که بین مرزها بهوجود آمده، فضای خوبی در توسعه همکاریهای اقتصادی، تجاری و سرمایهگذاری ایجاد شده است.»
در این نشست استاندار خراسان رضوی با اشاره به سیاستهای ایران در باره افغانستان گفت: «تقویت زیرساختهای شرق کشور در ریل و جاده با افغانستان موثر خواهد بود.»
یعقوبعلی نظری همچنین گفت: «اگر بتوانیم زیرساختهای شرق کشور را در دستور کار مشترک بگذاریم، باعث افزایش همکاریها خواهد شد.«
او افزود: «اگر بتوانیم مشکلات ترانزیت در شرق کشور و استانهای خراسان رضوی، جنوبی و سیستان و بلوچستان را درست کنیم، به کیفیت امور کمک خواهد کرد.»
نظری افزود: «همیشه تلاش ما این بوده که در مرحله اول هماهنگیهای لازم بین ایران و افغانستان در مرز دوغارون بهوجود آید.»
اولین نشست هماهنگی مسئولان استانهای هممرز ایران با افغانستان رو سه شنبه با حضور حسن کاظمی قمی نماینده ویژه رئیسجمهور ایران در امور افغانستان در مشهد برگزار شد.
این نشست به هدف اتخاذ تصامیم «واحد و راهبردی» در بخشهای تجاری و ترانزیت ریلی برگزار شد.
یکی از رایجترین اصطلاحات در ادبیات سیاسی افغانستان این است که میگویند «افغانستان گورستان امپراتوریها است». برخی برای اظهار غرور این عبارت را به کار میبرند و به ایستادگی مردم در برابر لشکرکشی امپراتوریها و قدرتهای بیرونی اشاره میکنند.
این عبارت در منابع انگلیسی درباره افغانستان هم به صورت فراوان به کار رفته و چند جلد کتاب با همین عنوان منتشر شده است. جو بایدن، رئیسجمهور امریکا، نیز در ماه آگوست سال ۲۰۲۱ در یک کنفرانس خبری گفت که افغانستان مستعد متحد شدن نیست و هیچ نیروی نظامی هرگز نتوانسته این کشور را به امنیت و ثبات برساند؛ به همین دلیل افغانستان «در تاریخ به عنوان گورستان امپراتوریها شناخته میشود.»
آیا افغانستان واقعا گورستان امپراتوریها است یا کاربرد این عنوان کلیشهای بیش نیست که ریشه در واقعیتهای تاریخی ندارد؟
این عبارت را نخستینبار چهکسی و در کجا به کار برد؟
به کار بردن عبارت «گورستان امپراتوریها» برای توصیف افغانستان پیشینه درازی در ادبیات سیاسی و تاریخی این کشور ندارد. اولینبار در سال ۲۰۰۱ میلادی میلتون بیردین، مقام پیشین سازمان استخبارات امریکا، در مقالهای در مجله فارنافرز این عنوان را برای توصیف افغانستان بهکاربرد. مقاله او، که با عنوان «افغانستان، گورستان امپراتوریها» منتشر شد، هشداری به امریکاییها بود تا از تجربه دشوار اشغال افغانستان توسط شوروی سابق بیاموزد.
بیردین نوشت که افغانستان سرزمین تسخیرناپذیر است و لشکرکشی امپراتوری بریتانیا، اسکندر مقدونی و چنگیز خان نیز در این کشور با مقاومت مردم دچار مشکل شدند.
به نظر میرسد که پیش از این اصطلاح «گورستان امپراتوریها» در توصیف افغانستان جایی ظاهر نشده است.
توماس بارفیلد، استاد مردمشناسی در دانشگاه بوستون امریکا و افغانستانشناس شناخته شده میگوید «گورستان امپراتوریها» در متون تاریخی بیشتر برای توصیف بینالنهرین استفاده شده که محل ظهور و افول امپراتوریهای زیادی بوده است.
شاهراه امپراتوریها نه گورستان آنها
برخی تاریخنگاران و پژوهشگران میگویند توصیف «گورستان امپراتوریها» برای افغانستان با واقعیتهای تاریخ سازگاری ندارد. به نوشته الکس خلیلی، پژوهشگر در دانشگاه اکستر بریتانیا، اسکندر مقدونی و چنگیز خان نه تنها افغانستان را فتح کردند، بلکه جانشینان آنها قرنها پس از آنها بر آن کشور حکومت کردند. به گفته او، «سرزمین افغانستان با موقعیت استراتژیک در چهارراه آسیا، برخلاف جاهاییکه امپراتوریها در آن میمیرند، برای هزاران سال مکانی بود که کار امپراتورها در آن رونق و شکوفایی داشتند.»
توماس بارفیلد میگوید برای ۲۵۰۰ سال امپراتوریهای مختلف افغانستان را به صورت منظم تسخیر و در آن حکومت کردند، اما افغانستان تنها در قرن ۱۹ زمانیکه بریتانیا به دنبال حفظ آن به عنوان یک کشور حائل در برابر تهدید روسیه به هند بود، شهرتی کسب کرد که گویا سرزمین سختی برای تسخیر است. برخی مناطق افغانستان از جمله مناطق مرزی در شمال غرب به دلیل کوهستانی بودن هرگز تسخیر نمیشوند. امپراتوریها علاقه به تسخیر این مناطق نداشتند، چون سودی برای خود نمیدیدند.
بارفیلد استدلال میکند که افغانستان کشوری نیست که امپراتوریها آنجا بروند و بمیرند؛ بلکه جایی است که در آن انگشت امپراتورها سوخته و تصمیم گرفته افغانستان را ترک کنند. به نوشته بارفیلد، «افغانستان گورستان امپراتوریها نبوده، بلکه شاهراه امپراتوریها بوده است.»
بارنت روبین، پژوهشگر و افغانستانشناس شناخته شده امریکایی، نیز در کتاب «افغانستان: آنچه همه باید بدانند» مینویسد هرچند جنگ اول انگلیس در افغانستان (۱۸۳۹-۱۸۴۲) فاجعهای برای بریتانیا بود، اما بریتانیاییها در جنگ دوم (۱۸۸۰-۱۸۷۸) موفقیت بیشتری کسب کردند. انگلیسها در افغانستان نماندند، اما افراد مورد نظر خود را به عنوان «امیر» منصوب کردند؛ افغانستان را متکی به خود کردند و کنترول سیاست خارجی آن را به دست گرفتند. وقتی انگلیسها از افغانستان خارج شدند، نه تنها شکست نخورده بودند بلکه در اوج قدرت امپراتوری خود قرار داشتند.
جنگ با شوروی و امریکا و گورستانی برای باختهها
در تاریخ معاصر افغانستان از شکست شوروی به عنوان پیروزی باافتخار افغانستان یاد میشود. شوروی در ده سال حضور خود (۱۹۸۹-۱۹۷۹) در افغانستان، تلفات و خسارات هنگفتی متحمل شد. نزدیک به ۱۵ هزار سرباز روس در افغانستان کشته شدند، اما آنچه معمولا از آگاهی عمومی به دور مانده این است که شکست شوروی در افغانستان یک پیروزی بزرگ و تاریخی برای امریکا بود.
امریکا با شوروی بهشدت درگیر جنگ سرد بود و این دو ابرقدرت از طریق گروههای نیابتی با همدیگر میجنگیدند. به گفته زبیگنیو برژینسکی، مشاور امنیت ملی امریکا در زمان جیمی کارتر، اشغال افغانستان توسط شوروی، «فرصتی برای امریکا بود تا انتقام جنگ ویتنام را بگیرد.»
امریکا معادل چندین میلیارد دالر کمک نظامی از طریق پاکستان در اختیار مجاهدین افغانستان قرار داد. اشغال افغانستان برای شوروی ویرانگر بود، اما به گفته توماس بارفیلد، یگانه دلیل فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی نبود. آن زمان، شوروی مشکلات دیگری نیز داشت. دامنه فاجعه این جنگ برای مردم افغانستان اما بسیار گستردهتر بود. صدها هزار تن از شهروندان افغانستان کشته شدند و میلیونها تن دیگر آواره شدند. مناطق مختلف افغانستان به گورستانی برای مردم این کشور تبدیل شد.
امریکا نیز به افغانستان رفت. بعد از ۲۰ سال حضور نظامی و هزینه کردن میلیاردها دالر این کشور را ترک کرد و طالبان دوباره به قدرت برگشتند. بیش از سه هزار سرباز امریکایی در افغانستان کشته شدند. رفتوآمد امریکا به افغانستان اما تاثیری ویرانگر بر تواناییهای این قدرت جهانی نداشت. همین چند روز پیش کانگرس نزدیک به ۹۵میلیارد دالر کمک به اوکراین و اسرائیل را تصویب کرد، اما نتیجه جنگ ۲۰ ساله برای افغانستان ویرانگر بوده است. اکنون افغانستان تنها کشور در جهان است که دختران بالاتر از صنفهای ابتدایی نمیتوانند مکتب بروند. واقعیتها نشان میدهند که افغانستان گورستان امپراتوریها نیست، بلکه به گفته بارنت روبین، «افغانستان گورستانی برای مردم این کشور» بوده است.
