ایلان ماسک، از حامیان اصلی کارزار انتخاباتی دونالد ترامپ، رئیسجمهور جدید امریکا میگوید که خونریزی در اوکراین بهزودی پایان مییابد. رسانههای امریکایی گزارش دادند که ماسک پیش از این اظهارنظر در گفتوگوی تلفنی ترامپ با ولودیمیر زلنسکی حضور داشت.
ایلان ماسک، مالک شرکتهای اسپیساکس و تسلا روز شنبه، ۱۹ عقرب، درباره حلوفصل جنگ اوکراین در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «کشتار بیمعنی در اوکراین بهزودی پایان خواهد یافت. زمان برای سودجویان جنگطلب به پایان رسیده است.»
پیش از این، وال استریت ژورنال گزارش داده بود که دونالد ترامپ، رئیسجمهور جدید امریکا، طرحی برای حل بحران جنگ اوکراین با ایجاد یک منطقه غیرنظامی به مساحت ۱,۳۰۰ کیلومتر در امتداد جبهه کنونی در نظر دارد.
ترامپ در جریان کارزارهای انتخاباتی خود از سطح حمایت امریکا از اوکراین در جنگ انتقاد کرده و وعده داده بود که حتی پیش از آغاز کار خود بهعنوان رئیسجمهور، به درگیری در اوکراین پایان خواهد داد.
بعد از پیروزی ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری امریکا، توضیح نداده است که چگونه قصد دارد به این درگیری پایان دهد.
ایالات متحده امریکا از آغاز جنگ روسیه با اوکراین، یکی از حامیان مالی و نظامی اصلی اوکراین به شمار میرود. با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در امریکا، گمانهزنیها درباره کاهش حمایت امریکا از اوکراین افزایش یافته است.
ویکتور اوربان، نخستوزیر مجارستان، روز جمعه گفت که اتحادیه اروپا باید با پیروزی دونالد ترامپ، درباره حمایت از جنگ اوکراین تجدید نظر کند. اوربان تأکید کرد که ترامپ از مواضع امریکا در جنگ اوکراین عقبنشینی خواهد کرد و اروپا نمیتواند به تنهایی هزینه جنگ اوکراین را تأمین کند.
وزارت دادگستری امریکا اعلام کرد فرهاد شاکری که ایران او را برای ترور دونالد ترامپ مامور کرده بود، افغان است. این وزارت در بیانیهای نوشت که براساس یک شکایت کیفری در دادگاه فدرال منهتن، یک مقام سپاه پاسداران در سپتامبر گذشته به شاکری دستور داد تا طرحی را برای کشتن ترامپ تهیه کند.
وزارت دادگستری امریکا روز جمعه اتهامات جنایی را در ارتباط با خنثی شدن توطئه حکومت ایران برای قتل دونالد ترامپ پیش از انتخابات اخیر، اعلام کرد.
این وزارت روز جمعه ۱۸ عقرب با انتشار بیانیهای نوشت که در یک شکایت کیفری در دادگاه فدرال منهتن آمده است که یک مقام ناشناس در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سپتامبر گذشته به یک رابط، به نام فرهاد شاکری، دستور داده است تا طرحی را برای نظارت و در نهایت کشتن ترامپ تهیه کند.
به گفته وزارت دادگستری ایالات متحده این مقام سپاه پاسداران به فرهاد شاکری گفته بود که اگر تا پیش از انتخابات نتواند ترامپ را ترور کند، این اقدام تا پس از انتخابات ریاست جمهوری به تعویق خواهد افتاد زیرا به گفته او، ترامپ در انتخابات شکست خواهد خورد و ترور او آسانتر خواهد شد.
دادستانهای امریکایی گفتند شاکری در ابتدا توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران مأمور انجام ترورهای دیگری علیه شهروندان امریکایی و اسرائیلی در داخل ایالات متحده شده بود، اما مقامات سپاه پاسداران به شاکری گفتند که فقط بر ترامپ تمرکز کند.
به گفته وزارت دادگستری امریکا، فرهاد شاکری یکی از عوامل سپاه پاسداران است که در تهران سکونت دارد. او در کودکی به ایالات متحده مهاجرت کرد و در حدود سال ۲۰۰۸ پس از گذراندن ۱۴ سال حبس در زندانهای نیویارک بهدلیل محکومیت به سرقت، از امریکا اخراج شد.
در بیانیه وزارت دادگستری گفته شده است که شاکری در گفتوگوی ضبط شده در این زمینه به افبیآی گفته است که قصد نداشت در مهلت هفت روزهای که مقام سپاه پاسداران به او داده بود، طرحی برای کشتن ترامپ ارائه کند.
شاکری به ماموران اجرای قانون اطلاع داد که موظف شد تا طرحی برای ترور دونالد جی. ترامپ، رئیسجمهور منتخب، ارائه دهد. او همچنین اعلام کرد که موظف به جاسوسی از دو شهروند یهودی امریکایی مقیم نیویارک بوده و یک مقام سپاه پاسداران مبلغ ۵۰۰ هزار دالر برای قتل هر کدام از این افراد پیشنهاد داده بود. او همچنین موظف به هدف قرار دادن گردشگران اسرائیلی در سریلانکا شده بود.
وزارت دادگستری امریکا روز جمعه سه نفر را به ترور شهروندان امریکایی از جمله به توطئه برای ترور ترامپ متهم کرد. براساس بیانیه وزارت دادگستری ایالات متحده فرهاد شاکری، ۵۱ ساله از ایران، کارلایل ریورا، معروف به «پاپ»، ۴۹ ساله از بروکلین نیویارک، و جاناتان لودهولت، ۳۶ ساله از استاتن آیلند نیویورک، به دخالت در طرح ترور یک شهروند امریکایی متهم شدند.
در این بیانیه آمده است: «دو عضو شبکه شاکری، لودهولت و ریورا، به دستور شاکری، طی ماهها یک شهروند امریکایی با اصالت ایرانی را که در ایالات متحده زندگی میکند، تحت نظر قرار دادند.» در این بیانیه از این شهروند امریکایی- ایرانی تنها بهصورت «قربانی-۱» یاد و گفته شده که او یکی از منتقدان صریح حکومت ایران است و پیشتر نیز جمهوری اسلامی برای ربودن و یا قتل او تلاش کرده بود. به نظرم میرسد این منتقد مسیح علینژاد است.
مسیح علینژاد، فعال حقوق بشر و روزنامهنگار منتقد جمهوری اسلامی در اکس نوشت متوجه شده افبیآی دو نفر که در طرحی تازه قصد ترور او در آمریکا را داشتند، دستگیر کرده است.
در این بیانیه گفته شده است که شاکری، لودهولت و ریورا در طی تلاشهایشان برای پیدا کردن و کشتن «قربانی-»۱، پیامها و عکسهایی درباره پیشرفت کارشان رد و بدل کردند.
پیشتر نیز دولت امریکا تایید کرده بود که جمهوری اسلامی برای انتقامگیری از کشته شدن قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس سپاه پاسداران، در پی کشتن دونالد ترامپ و شماری از مقامات دولت اول او از جمله مایک پمپئو، برایان هوک و جان بولتون هستند.
مریک گارلند، دادستان کل ایالات متحده گفت: «کشورهای کمی در دنیا به اندازه ایران تهدیدی جدی برای امنیت ملی ایالات متحده هستند. وزارت دادگستری یک عامل رژیم ایران را متهم کرده که ماموریت داشته شبکهای از همدستان جنایتکار را برای پیشبرد طرحهای ترور ایران علیه اهدافش، از جمله رئیسجمهوری منتخب دونالد ترامپ، هدایت کند.»
پیروزی تاریخی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری امریکا، به احتمال فراوان معادلات سیاسی و اقتصادی جهان را دستخوش تغییرات اساسی خواهد کرد. در این میان، چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان با چشماندازی مبهم و غیرقابل پیشبینی روبهرو شده است.
بازگشت ترامپ به کاخ سفید میتواند هم فرصتهای بیسابقهای برای بیجینگ فراهم کند و هم چالشهای جدی برای این کشور به همراه داشته باشد.
بر اساس گزارش سیانان، شی جینپینگ، رئیسجمهور چین، در پیام تبریک خود به ترامپ، بر ضرورت یافتن «راه درست» برای همزیستی در «دوران جدید» تاکید کرده است.
این لحن محتاطانه نشان میدهد که بیجینگ به خوبی از پیچیدگیهای پیش روی خود آگاه است.
اگرچه ترامپ در دوره قبلی ریاستجمهوریاش بارها از پینگ به عنوان «دوست بسیار خوب» یاد کرده اما سیاستهای عملی او در قبال چین، روابط دو کشور را به پایینترین سطح در دهههای اخیر رسانده است.
بازگشت ترامپ احتمالا با وضع تعرفههای سنگین ۶۰ درصدی بر کالاهای چینی همراه خواهد بود که این اقدام میتواند به رشد اقتصادی چین به عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان آسیب جدی وارد و تنشهای موجود میان این دو ابرقدرت را بیش از پیش تشدید کند.
از سوی دیگر، رویکرد معاملهگرایانه ترامپ در عرصه سیاست خارجی، میتواند به تضعیف پیمانهای امریکا و جایگاه رهبری این کشور در جهان بینجامد.
این وضعیت میتواند فرصتی در اختیار بیجینگ قرار دهد تا خلای ناشی از عقبنشینی امریکا را پر کرده و نظم جهانی جدیدی را پایهگذاری کند.
شن دینگلی، تحلیلگر سیاست خارجی مستقر در شانگهای، در این باره به سیانان میگوید: «بازگشت ترامپ به قدرت بیتردید هم فرصتهای بیشتر و هم خطرات بزرگتری را برای چین به همراه خواهد داشت. این که کدام یک از این دو، خطرات یا فرصتها، غالب شود، به چگونگی تعامل دو کشور با یکدیگر بستگی دارد.»
تعرفههای سر به فلک کشیده
در دوره نخست ریاستجمهوری ترامپ، او که وعده «شکوه دوباره امریکا» را داده بود، جنگ تجاری شدیدی علیه چین به راه انداخت.
ترامپ، هوآوی، غول مخابراتی چینی را به بهانه امنیت ملی تحریم کرد و چین را مسئول همهگیری کووید-۱۹ دانست.
در پایان دوره چهار ساله ریاستجمهوری او، روابط دو کشور به پایینترین سطح خود در چند دهه اخیر رسید.
اکنون ترامپ در کارزار انتخاباتیاش تهدید کرده تعرفههای ۶۰ درصدی بر کالاهای چینی وضع خواهد کرد که این اقدام میتواند ضربه سنگینی به اقتصاد چین وارد کند که هماکنون با بحران مسکن، کاهش مصرف، روند نزولی قیمتها و افزایش بدهیهای دولتهای محلی دستوپنجه نرم میکند.
بانک سرمایهگذاری مککواری تخمین میزند که تعرفههای ۶۰ درصدی، رشد اقتصادی چین را تا دو درصد، چیزی کمتر از نصف نرخ رشد پنج درصدی فعلی این کشور، کاهش خواهد داد.
لری هو، اقتصاددان ارشد چین در مککواری میگوید: «جنگ تجاری جدید میتواند به الگوی رشد چین که متکی بر صادرات و تولید است، پایان دهد.»
تعرفهها که در واقع نوعی مالیات بر واردات هستند، نه تنها به مصرفکنندگان کشور وضعکننده آسیب میزنند، بلکه به کسبوکارهایی که برای تولید محصولات نهایی به مواد اولیه و کالاهای واسطهای وارداتی نیاز دارند نیز ضربه میزنند.
تشدید تنشهای تجاری جهانی فراتر از چین و امریکا، به همه کشورهای درگیر در زنجیره تامین جهانی، آسیب خواهند رساند.
دانیل راسل، معاون امنیت بینالملل و دیپلوماسی موسسه سیاست جامعه آسیا میگوید: «ترامپ دوره نخست ریاستجمهوری خود را با ستایش شی جین پینگ آغاز کرد اما در ادامه به وضع تعرفهها و تحقیر پکن در دوران همهگیری پرداخت.»
راسل که پیشتر مشاور ارشد باراک اوباما، رئیسجمهور اسبق امریکا در امور آسیا بوده، میافزاید: «از این رو، پکن احتمالا با احتیاط به رئیسجمهور منتخب [امریکا] نزدیک خواهد شد تا از خواستههای ترامپ و فرصتهای احتمالی آگاه شود.»
چالشها و فرصتها
با این حال، سیاست خارجی معاملهمحور ترامپ میتواند فرصتهای استراتژیک مهمی را برای بیجینگ فراهم کند.
تانگ ژائو، پژوهشگر ارشد بنیاد کارنگی برای صلح بینالمللی، معتقد است که اگرچه بیجینگ عمیقا نگران غیرقابل پیشبینی بودن سیاستهای ترامپ است اما این چالشها میتوانند فرصتهای جدیدی را نیز به همراه داشته باشند.
به گفته او، با وجود نگرانی از آغاز دوباره جنگ تجاری، بیجینگ بر این باور است که سیاستهای سختگیرانه تعرفهای ترامپ در اروپا با مخالفت شدید روبهرو خواهد شد.
این موقعیتی است برای چین تا روابط اقتصادی خود را با اروپا تقویت کند و با تلاشهای امریکا برای محدودسازی فنآوری و جداسازی زنجیره تامین بین چین و کشورهای غربی مقابله کند.
موضع منفی ترامپ نسبت به ناتو و نهادهای بینالمللی نیز میتواند به نفع بیجینگ تمام شود.
در شرایطی که جو بایدن، رئیسجمهور فعلی، تلاش گستردهای برای تقویت اتحادهای امریکا در مقابله با چین انجام داده، رویکرد انزواگرایانه ترامپ میتواند این دستاوردها را تضعیف کند. این امر برای چین که از استراتژی واشینگتن در ایجاد «ناتوی آسیایی» نگران است، میتواند خبر خوشایندی باشد.
مساله تایوان و روابط با روسیه
مساله تایوان نیز یکی از محورهای اصلی روابط چین و امریکا در دوره جدید خواهد بود. حزب کمونیست چین، با وجود آن که هرگز بر این جزیره حکومت نکرده، آن را بخشی از خاک خود میداند.
اظهارات اخیر ترامپ در مورد تایوان، از جمله متهم کردن این جزیره به «دزدیدن» صنعت تراشه از آمریکا و موضع مبهم او در خصوص حمایت نظامی از تایوان، نشاندهنده رویکرد معاملهگرایانه او نسبت به این موضوع است.
ژائو میگوید: «با توجه به بیمیلی نسبی ترامپ به دفاع از تایوان، بیجینگ ممکن است با استفاده از مشوقها و اهرمهای فشار، به دنبال امتیازگیری از واشنگتن باشد تا حمایت نظامی و سیاسی امریکا را از تایوان کاهش دهد.»
در عرصه روابط بینالمللی، بازگشت ترامپ میتواند پیچیدگیهای جدیدی در روابط سهجانبه چین، روسیه و امریکا ایجاد کند.
روابط نزدیک ترامپ با ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه و احتمال پایان جنگ اوکراین میتواند معادلات موجود را تغییر دهد.
لیو دونگشو، استادیار امور بینالملل در دانشگاه سیتی هنگکنگ، معتقد است که بهبود روابط امریکا و روسیه میتواند به کاهش وابستگی مسکو به بیجینگ و شکاف میان روسیه و چین بینجامد.
از گفتههای ترامپ پیداست که او چین را دشمن اصلی میداند، نه روسیه.
روز پنجشنبه ۱۷ آبان، پوتین پیروزی ترامپ را تبریک گفت و برای تعامل با امریکا، اعلام آمادگی کرد.
او در نشستی سیاسی در سوچی گفت که سخنان ترامپ درباره پایان جنگ اوکراین و بهبود روابط با روسیه «شایان توجه است» و در پاسخ به پرسش مجری درباره تمایل به گفتوگو با ترامپ گفت: «بله، این کار را خواهیم کرد. ما آمادهایم.»
خبرگزاری رویترز به نقل از چند دیپلومات ارشد نوشت که سازمان ملل از کاهش کمکهای امریکا پس از پیروزی دونالد ترامپ نگران است. در این گزارش آمده است که کاهش کمکهای امریکا میتواند امکان نفوذ چین در سازمان ملل را افزایش دهد.
او گفته است که عقبنشینی ایالات متحده از سازمان ملل ممکن است در را برای چین، که مایل به تقویت نفوذ خود در دیپلماسی جهانی است، باز کند.
آقای ترامپ در طول دوره اول ریاستجمهوریاش از اینکه ایالات متحده بار سنگین هزینههای سازمان ملل را به دوش میکشد، انتقاد کرده و خواستار اصلاحات بود. او همچنین خروج از سازمان بهداشت جهانی، شورای حقوق بشر سازمان ملل، یونسکو، توافق اقلیمی پاریس و توافق هستهای ایران را اعلام کرد. پس از روی کار آمدن جو بایدن در سال ۲۰۲۱، او تصمیمات ترامپ را لغو کرد و آمریکا را به این توافقنامهها بازگرداند.
آمریکا بزرگترین مشارکتکننده مالی به سازمان ملل است و چین در رتبه دوم قرار دارد. در حال حاضر، ۲۲ درصد از بودجه اصلی سازمان ملل و ۲۷ درصد از بودجه نیروهای حافظ صلح سازمان ملل متعلق به ایالات متحده است.
ریچارد گاوَن، مدیر سازمان بحران بینالمللی در سازمان ملل متحد به رویترز گفت: "دبیرخانه سازمان ملل از ابتدای سال میدانست که ممکن است با بازگشت ترامپ روبهرو شود. برنامهریزیهای محتاطانهای پشتپرده برای مدیریت کاهشهای احتمالی بودجه ایالات متحده انجام شده است."
او افزود: «بنابراین دبیرکل (آنتونیو گوترش) و تیم او کاملاً آماده نیستند، اما میدانند که سال آینده بسیار سخت خواهد بود.»
دیپلماتها در سازمان ملل امیدوارند که این نهاد بتواند از پس این چالشها برآید، اما نگرانیهایی نیز وجود دارد که ترامپ ممکن است سیاستهای خود را دوباره در پیش بگیرد و حمایت از مسائل انسانی و زیستمحیطی را به طور جدی کاهش دهد.
یک دیپلمات ارشد آفریقایی درباره بازگشت احتمالی ترامپ به سازمان ملل گفت: «خداوند به ما کمک کند.»
شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان اعلام کرد که امیدوار است دولت جدید امریکا سیاستهای خود را در قبال افغانستان اصلاح کند. این شورا در بیانیهای از دونالد ترامپ، رئیسجمهور جدید امریکا خواست که به بحران موجود در افغانستان پایان دهد.
در اعلامیه شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان که روز جمعه ۱۸ عقرب منتشر شد، آمده است: «همانگونه که آقای ترامپ وعده داده است، انتظار میرود به جنگهای ویرانگر کنونی در کشورهای مختلف جهان و بحران موجود در افغانستان پایان داده شود.»
شورای مقاومت ملی برای نجات افغانستان، متشکل از رهبران جهادی، مقامهای حکومت پیشین و سران برخی از احزاب مطرح افغانستان است.
این شورا پس از تسلط طالبان بر افغانستان در خارج از کشور تشکیل شد و اعضای آن همگی در بیرون از افغانستان بهسر میبرند.
عبدالرشید دوستم، عطامحمد نور، محمد محقق، عبدالرب رسول سیاف و سرور دانش از اعضای ارشد این جریان سیاسی هستند.
شورای مقاومت ابراز امیدواری کرده است که آغاز به کار دولت جدید ایالات متحده امریکا منجر به اصلاح سیاستها در قبال افغانستان شود و خواسته مردم افغانستان مبنی بر ضرورت احیای مردمسالاری و حکومت قانون مورد توجه قرار گیرد.
این جریان مخالف طالبان، خروج امریکا از افغانستان را «فاجعهبار و بیبرنامه» خوانده و افزوده است که تحویل افغانستان به طالبان بر اساس توافقنامه ناموفق دوحه صورت گرفته است.
شورای مقاومت تأکید کرده که این توافقنامه افغانستان را «به دامان تروریسم و افراطگرایی فرو برده و موجب سقوط دولت پیشین و نهادهای امنیتی کشور، حذف زنان از تمامی ساختارها، ارتکاب جنایات گسترده بشری و آوارگی میلیونها افغان شده است.»
این شورا همچنین انتظار دارد که دولت جدید امریکا عواملی را که تحت نام حکومت ایالات متحده بحران کنونی افغانستان را بهوجود آوردهاند شناسایی و پاسخگو سازد.
شورای مقاومت ابراز امیدواری کرده که دولت جدید امریکا در تصمیمات آینده خود در قبال افغانستان، بر افرادی تکیه کند که دیدگاهی بیطرفانه، عادلانه و متکی بر اراده مردم افغانستان داشته باشند.
نخستوزیر مجارستان میگوید اتحادیه اروپا باید با پیروزی دونالد ترامپ، درباره حمایت از جنگ اوکراین تجدید نظر کند. ویکتور اوربان گفت که ترامپ از مواضع امریکا در جنگ اوکراین عقبنشینی خواهد کرد و اروپا نمیتواند به تنهایی هزینه جنگ را تأمین کند.
ویکتور اوربان، نخستوزیر مجارستان، روز جمعه ۱۷ عقرب پیش از نشست سران اتحادیه اروپا به رسانهها گفت که با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در ایالات متحده، امریکاییها زودتر از دیگر کشورها از جنگ اوکراین پا پس خواهند کشید.
او تأکید کرد که اتحادیه اروپا باید در حمایت مالی خود از جنگ اوکراین تجدید نظر کند.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور جدید ایالات متحده، پیش از این از سطح حمایت امریکا از اوکراین انتقاد کرده و وعده داده بود که حتی پیش از آغاز کار خود بهعنوان رئیسجمهور، به درگیری در اوکراین پایان خواهد داد. تاکنون او توضیح نداده بود که چگونه قصد دارد به این درگیری پایان دهد.
نخستوزیر مجارستان گفت: «اروپا به تنهایی نمیتواند این جنگ را تأمین مالی کند. برخی هنوز میخواهند به ارسال مبالغ هنگفت برای این جنگ از دست رفته ادامه دهند.» او اضافه کرد که برخی از رهبران کشورها در این باره سکوت کردهاند و برخی دیگر با «احتیاط استدلال» میکنند که باید خود را با شرایط جدید وفق دهیم.
در کنار ایالات متحده امریکا، اتحادیه اروپا و کشورهای عضو آن از بزرگترین اهداکنندگان کمکهای نظامی و مالی به اوکراین هستند و اکثر رهبران اتحادیه اروپا حمایت قوی خود را از ادامه این مسیر ابراز کردهاند.
با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاستجمهوری امریکا، به نظر میرسد که ممکن است برخی از معادلات، به ویژه درباره جنگ اوکراین، تغییر کند. رهبران اتحادیه اروپا پس از پیروزی ترامپ به او تبریکی گفته و اعلام آمادگی برای همکاری کردند. در همین حال، رهبران اتحادیه که از متحدان اصلی ایالات متحده به شمار میروند، پس از پیروزی ترامپ در انتخابات نشستی را برای رایزنی در پایتخت مجارستان برگزار کردهاند.
