نتایج یک پژوهش تازه نشان میدهد که بیابان خشک و سوزان صحرای بزرگ افریقا، در گذشتهای نهچندان دور، منطقهای سرسبز، پرآب و سکونتپذیر بوده و یک تبار جداافتاده و ناشناخته از انسانها در آن زندگی میکرده است.
این تحقیق که بهتازگی در مجله علمی «نیچر» منتشر شده، بر پایه تحلیل ژنتیکی دو اسکلت حدودا هفت هزار ساله در پناهگاه سنگی «تاکارکوری» در جنوب غربی لیبی صورت گرفته است.
این منطقه که زمانی پوشیده از سبزهزار و دریاچه بود، امروزه به بخشی از خشکترین بیابان جهان تبدیل شده است.
صحرای بزرگ افریقا یکی از خشکترین و متروکترین مکانهای کره زمین است. این بیابان پهناور که در سراسر شمال افریقا امتداد یافته، بخشهایی از ۱۱ کشور را در بر میگیرد و مساحتی همتراز با چین یا امریکا را پوشش میدهد.
انسانهایی دور از دسترس جهان
پژوهشگران به رهبری یوهانس کراوزه از موسسه انسانشناسی تکاملی ماکس پلانک، موفق شدند دیانای دو فرد مومیاییشده در تاکارکوری را استخراج و تحلیل کنند.
این اسکلتها به زنانی تعلق دارد که در دوران نوسنگی شبانی در این منطقه زندگی میکردند.
کراوزه بر این باور است که این افراد به «یک تبار انسانی ناشناخته و کاملا جداافتاده از سایر جمعیتهای انسانی در افریقا و اوراسیا» تعلق داشتند.
به گفته کراوزه، نکته جالب توجه این است که در مردم تاکارکوری، هیچگونه اثر ژنتیکی قابل توجهی از جمعیتهای جنوب صحرای افریقا، خاور نزدیک یا جوامع پیشاتاریخی اروپای شمالی دیده نمیشود.
شواهد باستانشناسی حاکی از آن است که این افراد به دامداری مشغول بودند و حیوانات اهلی را نگهداری میکردند.
یافتههای بهدستآمده از این مکان شامل ابزارهایی از سنگ، چوب و استخوان حیوانات، قطعات سفالی، سبدهای بافتهشده و مجسمههای حکاکیشده است.
تاریخ گمشده شمال افریقا
بر پایه یافتههای این پژوهش، تبار ژنتیکی این دو فرد به شاخهای بازمیگردد که حدود ۵۰ هزار سال پیش از جمعیتهای جنوب صحرای افریقا جدا شده است؛ همزمان با دورهای که سایر انسانهای مدرن، مهاجرت از افریقا به سوی خاورمیانه، اروپا و آسیا را آغاز کردند.
یافتهها همچنین نشان میدهند از حدود ۲۰ هزار سال پیش، گروههایی از شرق مدیترانه، ایبری و سیسیل به شمال افریقا مهاجرت کردند.
با این حال، تبار مردم تاکارکوری به دلایلی نامشخص، تا حدود پنج هزار سال پیش در انزوا باقی ماند.
کراوزه افزود: «در آن زمان، تاکارکوری بر خلاف چشمانداز بیابانی خشک امروزی، یک دشت سرسبز با دریاچهای در کنار آن بود.»
صحرا؛ از بهشت سبز تا بیابان مرگ
صحرای افریقا در بازه زمانی بین ۱۴ هزار و ۵۰۰ تا پنج هزار سال پیش، منطقهای سبز و زیستپذیر بود، اما با پایان یافتن دوره مرطوب افریقایی، این ناحیه بار دیگر به بیابانی خشک و غیرقابلسکونت تبدیل شد.
با بازگشت شرایط بیابانی، جمعیت تاکارکوری نیز از میان رفت؛ با این حال، به گفته پژوهشگران، نشانههای ژنتیکی آنها همچنان در برخی از گروههای ساکن شمال افریقا قابل مشاهده است.
کراوزه اضافه کرد: «میراث ژنتیکی این تبار فراموششده، دیدگاه تازهای از گذشته عمیق شمال افریقا پیش روی ما میگذارد.»
