دوران پاپ فرانسیس به روایت آمار؛ از سفرهای خارجی تا بخشنامههای دینی
پاپ فرانسیس در طول دوران پاپی خود نه تنها بر چالشهای جهانی واکنش نشان داد بلکه تاثیرات قابل توجهی در جامعه کاتولیک داشت.
پاپ فرانسیس در طول دوران پاپی خود نه تنها بر چالشهای جهانی واکنش نشان داد بلکه تاثیرات قابل توجهی در جامعه کاتولیک داشت.
از انتخاب او به عنوان نخستین پاپ از امریکای لاتین در سال ۲۰۱۳ تا فعالیتهای مختلفش در سطح بینالمللی، دوران رهبری او با تغییرات چشمگیری همراه بود.
در اینجا به برخی از آمار و نکات برجسته از دوران پاپی او میپردازیم:
انتخاب او به عنوان پاپ و مدت رهبری معنوی
با انتخاب خورخه ماریو برگولیو، کاردینال آرژانتینی، در ۱۳ مارچ ۲۰۱۳ به عنوان پاپ، کلیسای کاتولیک شاهد آغاز دورهای متفاوت شد. دورهای که بیش از یک دهه ادامه یافت و او را به یکی از تأثیرگذارترین رهبران مذهبی قرن حاضر بدل کرد.
فرانسیس بیش از میانگین ۷.۵ سالهی پاپهای پیشین در این مقام باقی ماند. او همچنین دومین پاپ سالمند در تاریخ بود. تنها پاپی که هنگام تصدی این مقام عمر طولانیتری داشت، لئون سیزدهم بود که در سال ۱۹۰۳ و در ۹۳ سالگی درگذشت. پیش از او، هیچ شواهد معتبری از پاپی با سن بالاتر وجود ندارد.
کاردینالها
در حال حاضر ۲۵۲ کاردینال در کلیسا وجود دارد. آنها که به خاطر کلاه قرمزشان «شاهزادگان کلیسا» نامیده میشوند، به پاپ مشورت میدهند، اسقفنشینهای مهم دنیا را اداره میکنند و مسئولیت بخشهای قدرتمند واتیکان را بر عهده دارند.
از این تعداد، ۱۳۵ کاردینال کمتر از ۸۰ سال دارند و طبق قوانین کلیسا، اجازه دارند پس از مرگ یا کنارهگیری فرانسیس در جلسه انتخاب پاپ جدید شرکت کنند. به این افراد «کاردینالهای رأیدهنده» گفته میشود. ۱۰۹ نفر از آنها را پاپ فرانسیس منصوب کرده و بقیه را پاپهای قبلی انتخاب کردهاند.
سفرهای خارجی پاپ فرانسیس
پاپ فرانسیس ۴۷ بار به خارج از یتالیا سفر کرد و از بیش از ۶۵ ایالت و منطقه بازدید کرد و در مجموع بیش از ۴۶۵ هزار کیلومتر سفر کرد. او در سال ۲۰۱۳ به برازیل سفر کرد.
در سفر خارجی خود در سال ۲۰۱۴ به اردن، فلسطین، اسرائیل، کوریای جنوبی، فرانسه و ترکیه رفت. در ادامه سفرهای خود در سال ۲۰۱۵ به سریلانکا، فیلیپین، بوسنیهرزگوین، اکوادور، بولیوی، پاراگوئه، کوبا، ایالات متحده، کنیا، اوگاندا و جمهوری افریقای مرکزی رفت.
سفرهای خارجی پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۶ به مکزیک، یونان، ارمنستان، لهستان، گرجستان، آذربایجان و سویدن انجام شد و در یک سال بعد به مصر، پرتغال، کلمبیا، میانمار و بنگلادیش رفت.
پاپ از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴، سفرهای پرشماری به مناطق مختلف جهان انجام داد. او در این سالها به کشورهای متنوعی از جمله شیلی، جاپان، عراق، کانادا، مجارستان، اندونزیا و امارات متحده عربی رفت. او همچنین حدود ۳۷ سفر در داخل ایتالیا انجام داد.
قدیسان معرفیشده از سوی پاپ فرانسیس
پاپ فرانسیس بیش از ۹۰۰ قدیس جدید معرفی کرده است که از جمله آنها میتوان به پاپهای پیشین چون ژان بیستوسوم، ژان پل دوم و پل ششم اشاره کرد، همچنین مادر ترزای کلکته و اسقف اعظم سالوادور، اسکار رومرو، که در سال ۱۹۸۰ کشته شد.
او بیش از ۱٬۳۵۰ نفر را نیز به مقام تَطویب رسانده است. تطویب آخرین مرحله پیش از قدیسی است.
بخشنامههای پاپ
فرمانها یا بخشنامههای پاپ مهمترین نوع سند پاپ است.
فرانسیس چهار بخشنامه نوشت که از سال ۲۰۱۳ با «لومِن فیدهای» (نور ایمان) آغاز شد، که به اهمیت ایمان مسیحی پرداخته است.
در سال ۲۰۱۵، او «لاوداتو سی» (ستوده باد) را منتشر کرد که خواستار اقدام فوری در خصوص تغییرات اقلیمی بود. او این اثر را در سال ۲۰۲۳ بهروزرسانی کرد با یک «دعوت پاپی» به نام «لاوداته دیوم» (خدا را ستایش کنید)، که در آن از منکران تغییرات اقلیمی و سیاستمداران خواست تا نظر خود را تغییر دهند.
در سال ۲۰۲۰، فرمان «فراتلی توتی» (برادران همه) به موضوع همبستگی میان مردم در دنیای پس از پاندمی پرداخت.
در سال ۲۰۲۴، فرمان «دیلکست نوس» (او ما را دوست داشت) از کاتولیکها خواست تا «دنبالکردن دیوانهوار پول» را رها کنند و به جای آن خود را به ایمانشان اختصاص دهند.
او همچنین اسناد عمده دیگری مانند «آییننامههای پاپی» و «دعوتهای پاپی» نوشت.
اسماعیل بقائی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی، روز دوشنبه اعلام کرد عراقچی به چین میرود تا رایزنیهای منظم تهران را با متحدان خود از جمله بیجینگ و مسکو درباره پرونده هستهای ادامه دهد.
سخنگوی وزارت خارجه چین نیز دوشنبه در واکنش به سوالی درباره این سفر تاکید کرد که بیجینگ و تهران در تمامی سطوح و حوزهها ارتباط و همکاری فعالانه دارند.
پیشتر و در ۱۹ حمل، نشست سهجانبه جمهوری اسلامی، روسیه و چین پشت درهای بسته و بدون حضور خبرنگاران در مسکو برگزار شد.
مقامهای جمهوری اسلامی گفته بودند این نشست در سطح کارشناسی و درباره موضوع برنامه هستهای، برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است.
عراقچی شامگاه یکشنبه ۳۱ حمل در گفتوگو با شبکه تلویزیونی راشاتودی، از آمادگی تهران برای گسترش موضوعات در دستور کار این گفتوگوهای سهجانبه خبر داد و همکاری سه کشور را «ضرورتی در شرایط فعلی دنیا» خواند.
شبکه العربیه ۳۰ حمل گزارش داد به دنبال آغاز مذاکرات تهران و واشینگتن، جمهوری اسلامی تماسهای خود را با روسیه و چین برای جلب حمایت بیشتر این کشورها در روند گفتوگوها افزایش داده است.
سفر عراقچی به بیجینگ در شرایطی انجام میشود که روابط میان چین و امریکا در پی اعلام تعرفههای جدید از سوی دولت ترامپ به تاریکترین حد خود در سالهای اخیر رسیده است.
لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، ۱۹ حمل در واکنش به وضعیت پرونده هستهای جمهوری اسلامی از امریکا خواست تا «صداقت سیاسی و احترام متقابل» نشان دهد، اما در روزها و هفتههای گذشته در مواجهه با پرونده هستهای جمهوری اسلامی چندان فعال نبوده است.
دومیندور از مذاکرات غیرمستقیم میان تهران و واشینگتن ۳۰ فروردین با میانجیگری عمان در شهر رم ایتالیا برگزار شد.
قرار است سوم ثور نشست کارشناسی و فنی و همچنین شنبه ششم ثور نشست سطح عالی میان عراقچی و ویتکاف برگزار شود که به گفته سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی هر دو در مسقط، پایتخت عمان، خواهند بود.
شفافسازی هستهای و تداوم رایزنی منطقهای
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در پاسخ به سوالی درباره حضور وزیر دفاع عربستان سعودی در ایران، گفت این سفر «از قبل برنامهریزی شده» و همزمانی آن با مذاکرات رم «تصادفی» بود و افزود: «ایران از مدتها پیش ابتکار تماس و رایزنی با کشورهای منطقه را آغاز کرده و در چارچوب سیاست همسایگی در حال توضیح روند مذاکرات برای کشورهای همسایه است.»
بقائی همچنین بار دیگر تاکید کرد که مساله اصلی تهران در هر مذاکرهای، «رفع تحریمهای غیرقانونی و ظالمانه» است و افزود که این رفع تحریمها باید «ملموس و موثر» باشد و امکان بازگشت ایران به فعالیتهای اقتصادی و بانکی عادی را فراهم کند.
ستیون ویتکاف، نماینده ویژه دولت ترامپ در امور خاورمیانه و سرپرست هیات امریکایی در مذاکرات، پیشتر تاکید کرده بود تهران باید تمام اورانیوم غنیشده خود را نابود یا به کشوری ثالث منتقل کند و برنامه هستهای خود را بهطور کامل برچیند. موضوعی که جمهوری اسلامی با آن مخالف است.
ایراناینترنشنال ۲۸ حمل در گزارشی به نقل از منابع دیپلوماتیک در تهران نوشت وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی در جریان دور اول مذاکرات، طرحی سهمرحلهای را به امریکا پیشنهاد کرد که هدف آن کاهش تنشهای هستهای در ازای رفع تحریمها و دسترسی به داراییهای مسدود شده ایران است.
با اینحال با پیشرفت مذاکرات، هنوز تکلیف حدود ۱۷ هزار دستگاه سانتریفیوژ ایران که مهمترین بخش زیرساخت غنیسازی کشور محسوب میشوند مشخص نیست.
این ماشینها توانایی رساندن سطح غنیسازی به ۹۰ درصد (درجه تسلیحاتی) را دارند.
سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی گفت تهران آماده است در صورت وجود شبههای درباره «فعالیتهای صلحآمیز هستهای خود»، از طریق اقدامات داوطلبانه و شفافسازی، نگرانیها را برطرف کند.
بقائی افزود در نشست کارشناسی پیشِرو میان تهران و واشینگتن امکان ورود به جزییات بیشتری نیز وجود دارد.
تشییع جنازه پاپ
پاپ فرانسیس، که بسیاری از تشریفات و امتیازات مرسوم رهبری کلیسای کاتولیک را کنار گذاشته بود، در سال ۲۰۲۴ آیینهای تشییع جنازه پاپها را اصلاح و سادهسازی کرد.
با آنکه انتظار میرود مراسم عشای ربانی (مِس) همچنان در میدان سنت پیتر برگزار شود، اما برخلاف بسیاری از پاپهای پیشین، فرانسیس درخواست کرده است که در کلیسای «سنت مری ماژور» در رم، در کنار شمایل محبوبش از حضرت مریم (مدونا)، به خاک سپرده شود.
او همچنین خواسته است که پیکرش به جای تابوتهای سهگانهی مرسوم از چوب سرو، سرب و بلوط، در تابوتی ساده از چوب دفن شود.
فرانسیس همچنین تأکید کرده است که پیکرش طبق سنت گذشته، برای وداع عمومی روی سکو یا تختی بلند در کلیسای سنت پیتر قرار نگیرد.
چگونه پاپ انتخاب میشود؟
بعد از درگذشت پاپ، «کامرلِنگو» یا رئیس دیوان کلیسای مقدس رم، اعلام میکند که پاپ فوت کرده است. همانگونه که امروز شاهد این اتفاق بودیم.
پس از این اعلام، ۹ روز عزاداری رسمی در کلیسای سنت پیتر در واتیکان آغاز میشود.
جسد پاپ در این مدت در معرض دید عموم قرار میگیرد. پس از پایان عزاداری، کاردینالها برای انتخاب پاپ جدید وارد فرآیند رأیگیری میشوند. این فرآیند حداقل ۱۵ روز به طول میانجامد، چرا که باید به کاردینالها زمان برای رسیدن به رم داده شود.
کاردینالها نشستهایی روزانه برگزار میکنند که به «اجلاس عمومی» معروف است، تا درباره مسائل کلیسا گفتوگو کرده و ویژگیهایی را که هر یک معتقدند پاپ آینده باید داشته باشد، مطرح کنند.
کاردینالها که مقامهای بلندپایه کلیسای کاتولیک هستند، وظیفه دارند تا در صورت مرگ یا استعفای پاپ، جانشین جدید را انتخاب کنند. آنها معمولاً از میان روحانیون برجسته از سراسر جهان انتخاب میشوند و مهمترین وظیفه آنها در حال حاضر رأی دادن در کونکلاو است.
قوانین رأیگیری
در نشست انتخاب پاپ جدید، کاردینالهایی که بالاتر از ۸۰ سال سن دارند تنها اجازه اشتراک در نشست را دارند و تنها کاردینالهایی که کمتر از ۸۰ سال دارند اجازه رأی دادن دارند.
کاردینالها در خانه سنت مارتا در داخل واتیکان اقامت دارند و از رسانهها، اینترنت و هرگونه ارتباط با دنیای بیرون منع میشوند.
هر کاردینال بهطور محرمانه نام نامزد خود را بر روی برگه رأی مینویسد و سپس آن را در یک کوزه مخصوص میگذارد. آرا توسط سه ناظر شمارش میشود و سپس برگهها و یادداشتها سوزانده میشوند.
کاردینالی به نام «کامرلِنگو» (رئیس دیوان)، که در حال حاضر کاردینال ایرلندی-امریکایی کوین فارل است، امور عادی کلیسای کاتولیک رم با نزدیک به ۱.۴ میلیارد پیرو را در دورهای که «صندلی خالی» نام دارد، اداره خواهد کرد.
کامرلِنگو و سایر کاردینالها تا انتخاب پاپ جدید نمیتوانند تصمیمات مهمی درباره کلیسا بگیرند یا آموزههای آن را تغییر دهند.
رؤسای بیشتر ادارات واتیکان تا زمان تأیید یا جایگزینی توسط پاپ جدید، استعفا میدهند.
روند رأیگیری
اگر هیچیک از نامزدها دوسوم آرا را بهدست نیاورد، فرآیند رأیگیری تا دو بار در روز ادامه مییابد. در صورت عدم موفقیت در انتخاب پاپ در روز سوم، روزی برای دعا تعیین میشود. این فرآیند تا انتخاب پاپ ادامه مییابد.
اگر یک نامزد دوسوم آرا را بهدست آورد، این کافی خواهد بود. در غیر این صورت، چندین دور رأیگیری ممکن است نامزدها را به دو نفر نهایی کاهش دهد و اکثریت ساده برنده را تعیین خواهد کرد.
این قاعده برای حفظ وحدت و جلوگیری از انتخابهای سازشی در نظر گرفته شده است.
اعلام انتخاب پاپ
پاپ جدید زمانی اعلام میشود که یکی از نامزدها دوسوم آرا را بهدست آورد. پس از این اعلام، دود سفید از دودکش کلیسای سیستین بیرون میآید که نشاندهنده انتخاب پاپ جدید است. اگر دود سیاه بیرون بیاید، به معنای این است که هنوز تصمیمی گرفته نشده است.
سپس ارشدترین کاردینال از میان کاردینالهای دستیار، که هماکنون کاردینال فرانسوی دومینیک مامبرتی است، به بالکن مرکزی کلیسای سنپیتر میآید و خطاب به مردم حاضر در میدان اعلام میکند: پاپ داریم.
در ادامه، پاپ جدید در برابر جمعیت حاضر میشود و نخستین دعای خود را به عنوان رهبر کلیسای کاتولیک میخواند.
آخرین مجموعه قوانین که در سال ۱۹۹۶ توسط پاپ یوحنا پل دوم تدوین شد، مشخص نمیکند که کونکلاو باید تصمیم خود را با دمیدن دود سفید و سیاه از دودکش اعلام کند.
این سنت در سال ۱۹۵۸ باعث شرمساری شد، زمانی که رادیو واتیکان سیگنالهای دود را اشتباه تفسیر کرد و خبر را یک روز زودتر اعلام کرد.
پیشتازان احتمالی
اگرچه کاردینالها محدود به انتخاب پاپ از میان خود نیستند، اما در عمل معمولاً یکی از اعضای خود را برمیگزینند. این انتخاب اغلب با توجه به شرایط سیاسی و مذهبی جهان انجام میشود.
فیلمها و گزارشهای مختلف به تنوع نامزدها از سراسر جهان اشاره دارند، اما باید منتظر ماند و دید که در نهایت چه کسی از میان آنها بهعنوان پاپ جدید برگزیده خواهد شد.
طولانیترین انتخاب پاپ در تاریخ ۳۴ ماه به طول انجامید؛ از زمان درگذشت کلمنت چهارم در نوامبر ۱۲۶۸ تا انتخاب گریگوری دهم در ۱ سپتامبر ۱۲۷۱.
با این حال، در دوران مدرن، هیچ کونکلاوی بیش از پنج روز طول نکشیده است؛ مانند انتخاب پیوس یازدهم در سال ۱۹۲۲ که پس از ۱۴ دور رأیگیری صورت گرفت.
انتخاب پاپ فرانسیس در سال ۲۰۱۳ نیز تنها دو روز زمان برد.
این رهبران از جورجا ملونی، نخستوزیر ایتالیا گرفته تا نارندرا مودی، نخستوزیر هند، همه از شخصیت و کارکردهای پاپ فرانسیس ستایش کرده و مرگ او را ضایعه بزرگ خواندهاند.
پاپ فرانسیس، نخستین رهبر امریکای لاتینی کلیسای کاتولیک رم، روز دوشنبه درگذشت. او ۸۸ سال داشت و بهتازگی به ذاتالریه شدید مبتلا شده بود.
جیدی ونس، معاون رئیسجمهور امریکا که از آخرین مقامهای خارجی بود که با پاپ دیدار کرد، گفت: «همین حالا خبر درگذشت پاپ فرانسیس را شنیدم. قلبم با میلیونها مسیحی در سراسر جهان است که او را دوست داشتند.»
او افزود که روز یکشنبه با پاپ فرانسس دیدار داشته است. جی دی ونس گفت: «هرچند واضح بود که حالش خوب نیست. اما همیشه او را به خاطر خطبهای که در نخستین روزهای شیوع کرونا ایراد کرد به یاد خواهم داشت.
ن سخنرانی واقعاً بسیار زیبا بود.»
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی درگذشت پاپ فرانسیس را تسلیت گفت. او در گفتوگو به خبرنگاران گفت: «درگذشت پاپ فرانسیس را به همه مسیحیان جهان تسلیت عرض میکنم. از خداوند برای او طلب آرامش دارم.»
عبداللطیف رشید، رئیسجمهور عراق نیز در واکنش به درگذشت پاپ فرانسیس در یادداشتی در شبکه اجتماعی اکس نوشت: «ما از این خبر عمیقا اندوهگین هستیم. موضع انسانی ایشان در برابر جنگ و خشونت و فراخوانهای مداوم او برای صلح و همزیستی، اثر ماندگار در جهان خواهد داشت.»
رئیسجمهور تاکید کرد: «ما امروز سوگوار از دست دادن رهبر برجستهای هستیم که زندگیاش را وقف ترویج صلح، کاهش فقر و تقویت مدارا میان ادیان کرد.»
جورجا ملونی، نخستوزیر ایتالیا در واکنش به درگذشت پاپ فرانسوی از او به عنوان «مرد بزرگ» یاد کرد و گفت: «این افتخار را داشتم که از دوستی، توصیهها و آموزههای او بهرهمند باشم. آموزههایی که حتی در دوران رنج و آزمایش نیز قطع نشدند.»
امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه نوشت: «پاپ فرانسیس در تمام دوران پاپی خود همیشه در کنار آسیبپذیرترین و شکنندهترین افراد ایستاد و این کار را با فروتنی بسیار انجام داد. در این دوران جنگ و خشونت، او نگاهی انسانی و توجهی عمیق به نیازمندان داشت.»
نارندرا مودی، نخستوزیر هند نیز به درگذشت او واکنش نشان داد. او نوشت: «پاپ فرانسیس همواره به عنوان نمادی از شفقت، فروتنی و شجاعت معنوی در یادها خواهد ماند. او خالصانه در خدمت فقرا و فرودستان بود. برای کسانی که در رنج بودند، او روح امید را برافروخت.»
آقای مودی در بیانیهای گفت: «دیدارهایم با او را با مهر به خاطر میآورم و از تعهدش به توسعه فراگیر و همهجانبه الهام گرفتم. محبت او به مردم هند همیشه در دلها زنده خواهد ماند. باشد که روحش در آغوش خداوند آرام یابد.»
فریدریش مرتس، صدراعظم آینده آلمان نوشت: «پاپ فرانسیس به خاطر تعهد خستگیناپذیرش به ضعیفترین اقشار جامعه در یادها خواهد ماند.»
اسحاق هرتزوگ، رئیسجمهور اسرائیل در باره پاپ فرانسوی نوشت: «مردی با ایمان ژرف و دلسوزی بیپایان، که زندگیاش را وقف یاری به فقرا و دعوت به صلح در جهانی آشفته کرد.»
او در ادامه گفت: «صمیمانه امیدوارم دعاهای او برای صلح در خاورمیانه و بازگشت امن گروگانها (در غزه) بهزودی مستجاب شود.»
واتیکان روز دوشنبه با انتشار بیانیهای درگذشت پاپ فرانسیس، نخستین رهبر امریکای لاتین کلیسای کاتولیک رم را تایید کرد. در این بیانیه آمده که دوران پاپ بودن او با مشکلات، اختلافها و تنشهایی همراه بود.
کاردینال کوین فارل در تلویزیون واتیکان گفت: «خواهران و برادران عزیز، با اندوه فراوان باید خبر مرگ پدر مقدسمان، فرانسیس، را اعلام کنم. امروز صبح ساعت ۷:۳۵، اسقف رم، فرانسیس، به خانه پدر آسمانیاش بازگشت.»
خورخه ماریو برگولیو در تاریخ ۱۳ مارچ ۲۰۱۳ بهعنوان پاپ انتخاب شد. این انتخاب بسیاری از ناظران کلیسا را شگفتزده کرد؛ چون او روحانیای از آرژانتین بود که به خاطر دغدغههایش به فقرا شناخته میشد و به عنوان یک چهره بیرونی برای این مقام دیده میشد.
او تلاش کرد زندگی سادهتری داشته باشد و برخلاف پاپهای قبلی، در اقامتگاههای پرشکوه مخصوص پاپها در کاخ واتیکان زندگی نکرد. او میگفت ترجیح میدهد در یک محیط ساده و جمعی زندگی کند تا سلامت روانیاش حفظ شود.
او در تقلای اصلاحات و ایجاد نظم در کلیساهای بود که تحت فشار شدید رسوایی آزار جنسی کودکان قرار داشت و از درگیریهای داخلی در بوروکراسی واتیکان رنج میبرد.
اما با گذشت زمان، پاپ فرانسیس با انتقادات شدید محافظهکاران روبهرو شد؛ آنها او را متهم میکردند که سنتهای دیرین شان را زیر پا گذاشته است. در عین حال، او خشم اصلاحطلبان را نیز برانگیخت؛ کسانی که احساس میکردند او باید اقدامات بسیار بیشتری برای دگرگون کردن کلیسای دوهزار ساله انجام میداد.
فرانسیس در حالی که با نافرمانیهای داخلی دستوپنجه نرم میکرد، به چهرهای جهانی تبدیل شد و در سفرهای خارجیاش جمعیتهای عظیمی را جذب کرد. او گفتوگوی بینادیانی و صلح را ترویج میداد و در کنار به حاشیهراندهشدگان، مانند مهاجران، قرار میگرفت.
تا فبروری ۲۰۲۵، فرانسیس نزدیک به ۸۰ درصد از کاردینالهایی را که پاپ بعدی را انتخاب خواهند کرد، منصوب کرده است. این مسئله احتمال آن را افزایش میدهد که بهرغم مخالفت محافظهکاران، سیاستهای اصلاحطلبانهاش ادامه یابد.
