تام فلچر، معاون دبیرکل سازمان ملل در امور بشردوستانه، در سفر به ولایت قندوز گفت که با وجود توقف جنگ، افغانستان همچنان با بحرانهای عمیق و چندگانه دستوپنجه نرم میکند. او در گفتوگو با خبرگزاری فرانسه، از کاهش کمکهای بشردوستانه به افغانستان ابراز نگرانی کرده است.
فلچر روز چهارشنبه در بازدید از یک مرکز صحی سیار در قندوز گفت: «۱۷ بحران نیازمند توجه فوری در جهان وجود دارد که افغانستان در صدر این بحرانها است.»
این مقام سازمان ملل درحالی به افغانستان سفر میکند که کمکهای بشردوستانه جهانی به این کشور کاهش یافته است. ایالات متحده که پس از بازگشت طالبان به قدرت با ۳.۷۱ میلیارد دالر بیشترین کمک بشردوستانه را به افغانستان ارایه کرده بود، این کمکها را متوقف کرده است.
فلچر پس از دیدار با شماری از زنان در یک مرکز صحی سیار در قندوز گفت: «از هرکسی که کاهش کمکها را توجیه میکند، دعوت میکنم کنار مادری بنشیند که برای رسیدن به یک مرکز درمانی، سه ساعت با بایسکل راه پیمود ولی نهایتا فرزندش را از دست داد.»
مخالفان طالبان عمدتا از قطع کمکها استقبال کردهاند. آنان باور دارند که طالبان از کمکهای جهانی سوءاستفاده میکنند. ایالات متحده امریکا نیز دلیل قطع کمکها را سوءاستفاده طالبان عنوان کرده است.
معاون دبیرکل سازمان ملل کاهش کمکهای بشردوستانه به افغانستان را «بیرحمانه» خواند و گفت: «تاثیر کاهش کمکها در ابتدا آشکار نبود، اما اکنون بهخوبی درک میکنیم که این تصمیم تا چه حد تاثیرات ناگواری بر مردم نیازمند دارد.»
فلچر همچنین وضعیت زنان در افغانستان را یکی از «بحرانهای انباشته» این کشور توصیف کرد. او پس از دیدار با مقامات طالبان در کابل و قندهار، بر اهمیت «گفتوگو برای تغییر دیدگاهها» درباره زنان تاکید کرد.
معاون دبیرکل سازمان ملل افزود: «اینکه آنها حاضر به گفتوگو بودند و رویکردی کاملاً تدافعی نداشتند، برایم دلگرمکننده است.»
فلچر در بخشی از صحبتهایش با لحن هشداردهندهای گفت که تاثیر تغییرات اقلیمی بر افغانستان نگران کننده است و نیاز به ارائه کمکهای بشری را بیشتر از زمان جنگ افزایش خواهد داد.
به گفته او، این وضعیت با فقر گسترده، دههها بیثباتی و جنگ تشدید شده است.
گزارش سازمان بینالمللی مهاجرت که روز سهشنبه نشر شد، نشان میدهد که اکثر افرادی که در هنگام مهاجرت جان خود را از دست میدهند، صرفاً از سر انتخاب خود به سفرهای خطرناک تن نمیدهد، بلکه از سر ناامیدی، برای فرار از ناامنی، درگیری، فاجعه، و سایر بحرانهای انسانی کشورشان را ترک میکنند.
طبق این گزارش، از سال ۲۰۱۴ بیش از ۵۲ هزار مهاجر جان خود را از دست دادهاند که تقریبا سه چهارم یعنی ۷۲ درصد مجموع مرگ و میر مهاجران و آوارگان در جهان را تشکیل میدهد.
آمار این سازمان نشان میدهد که از این میان ۳۹ هزار تن در مناطق بحرانی جان باختهاند و بیش از ۱۳ هزار و ۵۰۰ نفر هنگام فرار از درگیری یا بحران تلف شدهاند.
مهاجرت نه تنها از کشورهای ناامن به کشورهای امن مانند اروپا بلکه در داخل مناطق جنگ زده نیز صورت میگیرد.
در این گزارش آمده است که بیش از نیمی (۵۴ درصد) از جان باختگان و ناپدیدشدگان از کشورهای دچار درگیری یا بحران بشری بودند و بیشترین موارد مرگ و ناپدید شدن در میان مهاجران افغان و روهنگیاها ثبت شده است.
طبق این گزارش، ۵۰۴۶ نفر از شهروندان افغانستان در جریان فرار از این کشور جان خود را از دست دادهاند از جمله هزاران نفری بعد از روی کار آمدن طالبان در سال ۲۰۲۱ جان شان را از دست دادند.
در گزارش آمده است که ۳۱۰۰ پناهجوی روهینگیایی از میانمار عمدتا هنگام عبور از آب یا فرار به بنگلادش جان شان را از دست دادهاند.
بعد از افغانستان و میانمار، اتیوپیا با ۱۹۲۳ نفر، سوریه با ۱۴۳۳ نفر در جایگاه بعدی قرار دارند.
طبق گزارش جدید سازمان بینالمللی مهاجرت، مسیر مدیترانه مرکزی خطرناکترین مسیر برای پناهجویان بوده، چنانچه در یک دهه اخیر ۲۵ هزار نفر در این راه جان خود را از دست دادهاند.
جولیا بلک، یک مقام سازمان بینالمللی مهاجرت و نویسنده گزارش، گفت: «به دلیل کمبود اطلاعات، به ویژه در مناطق جنگی و مناطق بحرانی، احتمالاً تعداد واقعی کشتهها بسیار بیشتر از آن چیزی است که ما ثبت کردهایم.»
در این گزارش آمده است که با وجود گستردگی بحران، مهاجران اغلب در برنامهریزیهای برنامههای سازمانهای بشردوستانه نادیده گرفته میشوند.
اروپا مقصد اصلی پناهجویان است. بنا به گزارشها، مسیر آبی ترکیه الی یونان و کانال مانش از مسیرهای مرگبار برای پناهجویان افغان بوده است.
وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان روز چهارشنبه، دهم ثور نشستی را تحت عنوان «کتاب برای همه» برگزار کرد. معین این وزارت در سخنرانی خود گفت نشر کتابهایی که «به وحدت ملی آسیب میرسانند» ممنوع است.
عتیقالله عزیزی در این نشست تاکید کرد که ممنوعیتی برای چاپ و فروش دیگر کتابها در افغانستان وجود ندارد. او گفت: «این ممنوعیت براساس خواست مردم بوده و آن دسته از کتابهایی که به وحدت آسیب میرسانند، ممنوعاند.»
او همچنین افزود که نویسندگان باید از نوشتن کتابهایی که زبان، قوم یا شخصی را ستایش میکند، خودداری کنند. وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان چندی پیش به کتابفروشیها دستور داد تا از چاپ و فروش کتابهایی که با «ارزشهای اسلامی مغایرت دارند» خودداری کنند.
مقامهای طالبان پیش از این گفته بودند که جمعآوری «کتابهای ممنوعه» در سراسر کشور ادامه دارد. این اقدام با واکنشهای گسترده به همراه بوده و برخی انتقاد میکنند که طالبان با این اقدام به دنبال تحمیل «ایدئولوژی افراطی خود» و وضع محدودیت بر آزادی بیان است.
سردار ولی که در شبکه اجتماعی اکس بیش از ۲۲ هزار دنبال کننده دارد، تصویرها و مدارکی را از دورههای نه چندان دور تاریخ کشور منتشر میکند که راوی یک افغانستان نسبتا باثبات و در حال توسعه است. این تاریخنویس افغان دهها تصویر کمتر دیده شده از افغانستان قرن نوزدهم را منتشر کرده است که نشان میدهد گردشگران خارجی با اطمینان خاطر به نقاط مختلف کشور سفر میکردند.
سردار ولی با نشر تصاویر، شواهد و مدارک تاریخی تلاش کرده ثابت کند که افراطیت و خشونت ریشه در فرهنگ کهن و تفکر مردمان این سرزمین ندارد. او با نشر عکسهایی از دوره شاه امانالله، یادآور گشایش مکاتب دخترانه در افغانستان یک قرن پیش شده است.
صحفه سردار ولی در اکس، مخاطبانش را به سفر در دورههای مختلف تاریخی افغانستان میبرد؛ سفری نوستالوژیک که مخاطبان را با حضور گسترده زنان در دانشگاهها، نهادهای دولتی و شهرها روبهرو میکند.
بخشی از گزارشهای تصویری صفحه سردار ولی به دهههای نخست قرن نوزدهم تعلق دارد که در آن زمان، کشورهای منطقه به ویژه افغانستان، ایران و ترکیه با ابتکارات هماهنگ و همگام سه شاه تجددطلب، در مسیر توسعه و مدرنیزاسیون قرار داشتند؛ حرکتی که در افغانستان و ایران با مقاومت گروههای اسلامگرا نسبتا با شکست مواجه شد.
یکی از عکسهای منتشر شده در صفحه سردار ولی به کابل ۱۹۷۰، اواخر دهه دموکراسی و ظهور احزاب چپ و راست در کشور بر میگردد. این عکس دختران و پسران نوجوان را در صحن دانشگاه پولیتخنیک کابل نشان میدهد که با لباسهای مینیژوپ و نکتایی در اوج شادی و نشاط قرار دارند.
عکس دیگر بر میگردد به سال ۱۹۸۷، حکومت چپیها و نهمین سالگرد کودتا علیه حکومت داوود خان. این عکس زنان نظامی را نشان میدهد که با لباس محلی و سلاح به دست رژه میروند. این عکس توسط الکساندر گراشچنکیف، عکاس روسی ثبت شده است.
یک عکس دیگر منتشر شده در صفحه این تاریخنویس کلینیک دندانپزشکی سوئیسی را در کابل سال ۱۹۷۰ نشان میدهد؛ ساختمانی گلی با تابلویی انگلیسی و پشتو که مردی ظاهرا خارجی نزدیک آن ایستاده است. این عکس دستکم ثابت میکند که ۵۵ سال پیش، پزشکان سوئیسی میتوانستند در کابل کار کنند.
برگزاری جشنوارهای در فضای باز در قندهار، سوژه دیگری از عکسهایی است که در این صفحه منتشر شده است. این عکس زنان، مردان و کودکان را در حال شادی و سرخوشی نشان میدهد. در این عکس هیچ نوع ترس و نگرانی در چشم و چهره ساکنان قندهار خوانده نمیشود.
میدان هوایی کابل و چهارراهی فواره آب سوژههای دیگر عکسهایی است که در صفحه سردار ولی پخش شدهاند. میدان هوایی کابل پر از هواپیماهای خطوط هوایی خارجی و سکوت و آرامش پیرامون آن است. همچنان عکس برگزاری رقص اتن و موسیقی در چهارراهی فواره آب کابل دیده میشود؛ چهارراهی در دل کابل که پس از آن دوره شاهد بمباران، انفجار و انتحار بوده است.
سفر جهانگردان خارجی نیز از چشم تیز بین این مورخ افغان به دور نمانده است. او عکسهایی از گردشگران خارجی را در مناطق مختلف افغانستان منتشر کرده است. در این عکسها دیده میشود که گردشگران غربی بدون هراس و نگرانی از بناهای تاریخی و مکانهای تفریحی افغانستان دیدن کردهاند.
سردار ولی برای برپایی جشن نوروز در قندهار ۱۳۰ هزار افغانی کمک کرده است. او عکسهای پیش از جنگ در افغانستان را در حالی منتشر میکند که از خود چنین تصویر خیری ارائه کرده است. این تاریخنویس افغان سازمانی را زیر نام بنیاد مندیگک ایجاد کرده است و از این طریق نیز به حفظ و نگهداری و معرفی میراث فرهنگی کشور میپردازد. سردار ولی میگوید که بنیاد مندیگک به جمعآوری، مستندسازی و معرفی آثار و ارزشهای تاریخی-فرهنگی افغانستان میپردازد.
سردار ولی میگوید افغانها عمدتا صرف جنگجو معرفی شدهاند؛ اما بنیاد مندیگک تلاش کرده است تا عشق شهروندان کشور به زندگی را با ارائه اسناد و شواهد تاریخی ثابت کند. او گفت این بنیاد به همین دلیل گنجینه پنهان و غنی افغانستان را برای کسانی که افغانستان پیش از جنگ را نمیشناسند، به معرفی گرفته است.
این تاریخنویس افغان میگوید که بنیاد مندیگک به جمعآوری اسناد قدیمی، نوشتن و تحقیق در مورد تاریخ، روایت داستانها بر اساس عکسهای تاریخی، ثبت تاریخ شفاهی، انتشار مقالات و برگزاری کنفرانسها و نمایشگاههای تاریخی میپردازد.
سردار ولی باور دارد که تاریخ نقش اساسی در هویت، فهم و آینده یک جامعه دارد. او میگوید: «اگر کسی تاریخ خود را بداند، میتواند ارزشها، فرهنگ و مشکلات جامعه خود را بهتر درک کند». این پژوهشگر افغان معتقد است که بازنشر و ارائه شواهد تاریخی سبب میشود که مردم از گذشته درس بگیرند و برای آینده روشنتر، تصمیمهای محکمتری بگیرند.
عکسهای پیش از جنگ افغانستان نوستالوژیک و تداعی کننده خاطرات خوب برای بخش زیادی از مردم افغانستان است. این عکسها چهره متفاوتتر و بهتری از افغانستان امروز به دست میدهد که دست نیافتنی مینماید.
