غلامحسین مظفری، استاندار خراسان ایران، از برنامهریزی برای همکاری با طالبان در زمینه استخراج و فرآوری سنگهای قیمتی و معدنی افغانستان خبر داد. این مقام ایرانی، افغانستان را به دلیل ذخایر غنی معدنی، شریکی کلیدی برای تجارت با ایران توصیف کرد.
مظفری روز چهارشنبه در حاشیه هجدهمین نمایشگاه بینالمللی گردشگری و صنایع دستی در خراسان رضوی به خبرنگاران گفت که ایران و طالبان در حال ایجاد یک منطقه ویژه اقتصادی و معدنی در منطقه آزاد دوغارون هستند. هدف این پروژه، تاسیس مرکزی برای فرآوری و صادرات سنگهای قیمتی افغانستان به بازارهای جهانی است.
وی افزود: «ایران با تجربه گسترده در فرآوری سنگهای قیمتی، میتواند با همکاری تجار افغانستان این صنعت را به سطح بینالمللی ارتقا دهد. این همکاری به نفع هر دو طرف خواهد بود.»
استاندار خراسان رضوی همچنین به نقش تاجران افغان در تامین نیازهای کشورشان از ایران اشاره کرد و گفت که در سال گذشته، صادرات ایران به افغانستان به بیش از ۲.۲ میلیارد دالر رسیده است. او تاکید کرد که هدف ایران، افزایش تراز تجاری با افغانستان از طریق پروژههای مشترک اقتصادی است.
روابط طالبان و ایران در سالهای اخیر به طور چشمگیری گسترش یافته و مقامات ایرانی، با هدایت مستقیم رییسجمهور این کشور، در تلاشاند تا همکاریهای اقتصادی و تجاری با افغانستان را به ویژه در استانهای مرزی تقویت کنند.
وبسایت تحلیلی یورآسیانت در گزارشی به بررسی روابط میان تاجیکستان و رژیم طالبان در افغانستان پرداخته و نوشت که دو طرف بهصورت محتاطانه در حال بهبود روابط خود هستند.
به نوشته این رسانه، طالبان با دعوت از رهبر مخالف حکومت امامعلی رحمان، رئیسجمهور تاجیکستان، به دنبال ایجاد اهرم فشار بر دوشنبه بوده است.
روابط طالبان و تاجیکستان از سه دهه پیش تاکنون با تنش همراه بوده است. تاجیکستان از مخالف طالبان حمایت کرده و به آنها پناه داده است. با این حال، یورآسیانت مینویسد که تاجیکستان به دلایل امنیتی و اقتصادی، به تعامل با طالبان روی آورده است.
ملانی سدوزای، پژوهشگر دانشگاه رگنزبورگ آلمان، در این باره میگوید: «علنی شدن جلسات دوجانبه و توقف انتشار بیانیههای تند از سوی مقامات تاجیکستان علیه طالبان، از تغییرات مهم و مثبت به شمار میرود.»
نشانههای بهبود روابط شامل بیانیههای مقامات طالبان درباره همکاری با تاجیکستان، سفر هیئتی از تاجیکستان به کابل در تابستان سال گذشته، و بازگشایی بازارهای مرزی از سپتامبر ۲۰۲۳ بوده است.
با این حال، براساس این گزارش، روابط میان دو طرف همچنان با تناقضهایی روبهرو است. تاجیکستان طالبان را گروهی افراطی میداند و از مخالفان آنها پشتیبانی میکند، در حالی که طالبان نیز از گروه افراطی جماعت انصارالله تاجیکستان حمایت میکند.
یورآسیانت با اشاره به سفر شرفالدین گادویف، منتقد برجسته رئیسجمهور تاجیکستان، به کابل مینویسد: «سفر گادویف و اظهارات تند او در یک مصاحبه تلویزیونی، که در آن رحمان را دیکتاتور و دولتش را به مافیا تشبیه کرد، نشاندهنده بازی دوگانه طالبان است.»
سدوزای معتقد است که طالبان با دعوت از گادویف، اهرمی برای تاثیرگذاری بر روابط خود با تاجیکستان ایجاد کرده است.
بر اساس این گزارش، تاجیکستان تعادل ظریفی برقرار کرده است: از یک سو، روابط اقتصادی خود را با افغانستان، بهویژه از طریق صادرات برق، گسترش میدهد، اما به دلیل ملاحظات سیاسی از به رسمیت شناختن طالبان خودداری میکند. سدوزای تاکید کرد که به رسمیت شناختن طالبان از سوی تاجیکستان «بسیار بعید» است.
یورآسیانت همچنین باور دارد که قطع کمکهای امریکا به افغانستان میتواند توانایی طالبان برای پرداخت هزینه برق وارداتی از تاجیکستان را کاهش دهد. علاوه بر این، نگرانی تاجیکستان از قطع احتمالی کمکهای امنیتی غرب ممکن است مانع از نزدیکی بیشتر دو طرف شود.
دیدار رئیسجمهور جدید سوریه با دونالد ترامپ در عربستان سعودی، موجی از واکنشها را در بین هواداران طالبان در افغانستان برانگیخته است. برخی از آنان با اشاره به روابط رو بهگسترش احمدشرع با جامعه بینالمللی، از هبتالله آخندزاده خواستند از حاکمان سوریه درس بگیرد.
یکی از حامیان طالبان به دفاع از عملکرد احمدشرع پرداخت و نوشت که اقدمات او تاکتیکی است، نه تغییر فکری و ایدیولوژیک.
این کاربر حامی طالبان گفت: «احمد الشرع، نامی پرآوازه است که نشانهای از تدبیر، وقار و شجاعت در خود دارد.»
یکی دیگر از حامیان طالبان نوشت که دیدار اخیر احمد شرع با دونالد ترامپ در راستای تامین صلح و ثبات در سوریه حایز اهمیت بوده است.
فیض زلاند، استاد دانشگاه و از حامیان شناخته شده طالبان، با اشاره به قرارداد اخیر قطر با ایالات متحده نوشت که «کل مساحت قطر به اندازه ولسوالی سنگین ما است، اما امروز با یک امضا، ۱۶۰ هواپیمای پیشرفته بوئینگ را از امریکا خرید.»
او دیدار شرع با ترامپ را «احیای شکوه و حشمت خلافت اموی» توصیف کرد و گفت که «سیمای سیاسی جهان اسلام زیباتر خواهد شد.»
دونالد ترامپ پس از سفر تاریخی به عربستان سعودی، به دوحه رفت. قطر روابط نزدیکی با طالبان دارد. این کشور در پیروزی طالبان نقش برجسته ایفا کرد.
یک کاربر حامی طالبان به نام رحیم سکندر از رویکرد احمد شرع در برابر کشورهای غربی حمایت کرد. او نوشت احمد شرع، شبه نظامی اسلامگرای سابق و رئیسجمهور کنونی سوریه، میداند «زمان جهاد و سنگر با زمان سیاست و تعامل متفاوت است.»
او بدون اشاره به فرار صدها هزار افغان به خارج از کشور پس از به قدرت رسیدن طالبان نوشت که «هیچ کسی از احمد شرع فرار نکرد، بلکه مهاجران بسیار سوری به کشور شان برگشتند.»
این کاربر حامی طالبان گفت که شرع به گروههای مختلف در حکومت خود جایگاه داد. او از آن دست طالبانی انتقاد کرد که مخالف تعامل با جهان غرب هستند.
در واکنش برخی از کاربران طالبان با تردید به نزدیک شدن امریکا به سوریه نگاه کرده اند. آنها گفته اند که شرع نباید به غیرمسلمانان اعتماد کند.
یکی از کاربران به نام «گمنام طالب» از رحیم سکندر انتقاد کرد و گفت که رفتار شرع «خلاف دین اسلام است و طالبان «نباید برای عزت و کامیابی خود» به دنبال دوستی با کشورهای غربی باشند.
این طرز دید در میان طالبان باعث اختلافات آشکار و نهان شده است. برخی از طالبان عملگرا که شماری از آنان در کابل مقامهای دولتی دارند، باور دارند که انزوای طالبان به این گروه آسیب میزند. این در حالیست که رهبر طالبان در قندهار بارها تاکید کرده است که به خاطر جلب رضایت کشورهای جهان حاضر نیست در سیاستهای خود تغییر بیاورد.
یک کاربر دیگر طالب به نام محبالله اتل از این پیام رهبر خود حمایت کرده است. او عمیقاً از استقبال دولتهای عربستان و قطر، به ویژه دست دادن مقامهای زن سعودی با دونالد ترامپ انتقاد کرده است.
او خطاب به کسانی که بر تعامل طالبان با غرب تاکید دارند، در اکس نوشت: «ما نیز میخواهیم مسیر تعامل نیک را در پیش بگیریم، اما دوستی با کافران ناممکن است.»
این نوع واکنش حامیان طالبان نشان میدهد که پیروان هبتالله آخندزاده و حلقه تندروش در قندهار، از منظر تبلیغات و ایدیولوژی مذهبی خود به رابطه به کشورهای غربی میبییند. این در حالیست که وزارت خارجه این گروه، از جمله متقی، وزیر خارجه و سهیل شاهین، سفیر این گروه در قطر، از سفارتهای غربی میخواهند در افغانستان سفارتهای خود را باز کنند و دولت طالبان را به رسمیت بشناسند.
برای همین یکی از کاربران در فیسبوک نوشت که «هبتالله آخندزاده باید از احمد شرع یاد بگیرد که تعامل با جهان چگونه است.» یک کاربر دیگر افزود که «رهبران واقعی به فکر خوشبختی ملت خود هستند، نه تشنه قدرت، که مردم را فقیر و ذلیل نگه میدارند تا مبادا علیهشان قیام کنند.»
یک کاربر دیگر با اشاره به رفع تحریمهای امریکا علیه سوریه به انتقاد از وضعیت کنونی افغانستان تحت حاکمیت طالبان پرداخت و گفت که فقر، بیکاری و مهاجرت به طور گستردهای افزایش یافته است.
او نوشت: «مردم نان ندارند، فقر بیداد میکند و جوانان برای یک لقمه نان جان خود را در مسیر مهاجرت قاچاقی از دست میدهند.»
احمد شرع، که روزگاری به دلیل ارتباط با القاعده به عنوان یک چهره رادیکال و تندرو شناخته میشد، رفته رفته از خود یک شخصیت پیشرو و اهل مصالحه و مدارا ارایه کرده است. او هفته قبل به پاریس رفت و این هفته در اقدامی بیسابقه با دونالد ترامپ رییس جمهور امریکا در عربستان دیدار کرد.
امریکا براثر میانجیگری عربستان اعلام کرد که تحریمها علیه سوریه را بر میدارد.
طالبان که از برگشت احمد شرع استقبال کرده بود، در برابر سیاستهای او سکوت کرده است و مسیر متفاوت از وی را در پیش گرفته است.
به گزارش کمیسیون ملی مهاجران پاکستان، از آغاز روند اخراج مهاجران تاکنون دستکم یک میلیون و ۳۰۰ هزار افغان از این کشور اخراج شدهاند. دبیر پارلمانی پاکستان به نمایندگان مجلس این کشور گفت ۳ میلیون افغان در پاکستان اقامت دارند.
مختار احمد مالک، دبیر پارلمانی پاکستان چهارشنبه، ۲۴ ثور گفت پس از این شهروندان افغانستان برای درمان، آموزش و اهداف تجاری میتوانند صرفا تحت طرح «تکسندی»، با داشتن مدارک و ویزای معتبر وارد پاکستان شوند.
پیش از این، طلال چودری، وزیر داخله پاکستان تاکید کرده بود که مهلت خروج داوطلبانه مهاجران افغان دارای کارت پیاوآر که مخصوص پناهجویان ثبت شده در نزد کمیساری عالی سازمان ملل است، تا ۳۰ ماه جون تعیین شده است.
او در گفتوگو با شبکه جیونیوز گفت: «پس از پایان این مهلت، مراحل رسمی اخراج آغاز خواهد شد»
وزیر داخله پاکستان تصریح کرد که مهاجران افغان در این مدت مهمان پاکستان بودند و پس از این باید «با عزت و احترام کامل» به کشورشان بازگردانده میشوند.
طلال چودری تاکید کرد که افرادی که در آینده میخواهند به پاکستان سفر کنند، باید طبق معیارهای بینالمللی صرف با ویزا وارد این کشور شوند.
در همین حال، قیصر آفریدی، سخنگوی کمیساری عالی پناهندگان سازمان ملل تاکید کرده است که بازگشت مهاجران افغان باید داوطلبانه باشد، نه اجباری.
او گفت: «در میان مهاجران افغان، مقامات حکومت پیشین، فعالان جامعه مدنی، نوازندگان و متخصصان زیادی وجود دارند که جان شان در افغانستان تحت تسلط طالبان در خطر است.
آقای آفریدی تاکید کرد که کمیساری عالی پناهندگان سازمان ملل شکایاتی دریافت کرده است که نیروهای امنیتی پاکستان مهاجران افغان دارای مدارک قانونی اقامت را نیز بازداشت و اخراج کردهاند.
منابع آگاه در دانشگاه کابل، روز چهارشنبه به افغانستان اینترنشتال گفتند که طالبان دهها استاد زن و مرد را از دانشگاه کابل اخراج کردند. به گفته آنها، بیشتر اخراج شدهها زنان هستند.
این منابع که خود شغل شان را از دست دادند، گفتند اخراجها در تمام دانشگاههای افغانستان صورت گرفته است. ظاهراً، طالبان بستهای آن را تنقیص کرده است و به استادان و کارمندان فرصت استخدام در دیگر بخشهای دانشگاهها و تحصیلات عالی را نداده است.
آنها گفتند که فهرست اخراج شدهها را در یک گروه واتساپ دیده اند که بالغ بر ۲۶۴ استاد و کارمند اداری دانشگاه کابل می شود. در میان اخراج شدهها، ۱۷۰ استاد از جمله حدود ۷۰ استاد زن میشود.
در این فهرست، احمد ضیا رفعت، از استادان شناخته شده دانشگاه کابل نیز دیده میشود.
طالبان هنوز آمار دقیق کارمندان اخراج دانشگاه ها را اعلام نکرده است و در نتیجه تایید مستقل این آمار دشوار است.
در روزهای گذشته در کنار اطلاعاتی که از برنامههای تنقیص گسترده در بخشهای مختلف اداری در ادارات دولتی تحت کنترول طالبان بهدست میرسد، به تازگی منابع از دانشگاه کابل در تماس با افغانستان اینترنشنال گفتند که این روند اکنون دامنگیر دانشگاهها و مراکز تحصیلات عالی نیز شده است.
تعدادی از استادان دانشگاه کابل گفتند که روند اطلاعرسانی درباره برکناری استادان و کارمندان این دانشگاه به صورت غیررسمی، از طریق گروههای واتساپ و به صورت شفاهی صورت میگیرد.
یکی از استادان دلیل اطلاعرسانی شفاهی ریاستهای تدریسی را جلوگیری از رسانهای شدن این موضوع اعلام کرد.
این منبع گفت: «به دانشکدهها مکتوب نفرستادند تا به دست رسانهها نیفتد. تمام دانشگاهها و ادارههای دولتی این برنامه یا اجرا شده یا هر روز در حال اجراشدن است.»
او افزود که برکناری صدها استاد از دانشگاه کابل گزینشی است و به نظر نمیرسد که جنبه قومی و زبانی داشته باشد.
طالبان در یکسال گذشته با بحران مالی مواجه است. این گروه نمیتواند معاش کارمندان دولت را به موقع پرداخت کند و گاهی این تاخیر چند ماه را در بر میگیرد.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان در ۳ ثور تایید کرد که این گروه کارمندان بخشهای اداری و نظامی خود را کاهش میدهد.
مجاهد به رادیو و تلویزیون ملی افغانستان گفت که تنقیض و اخراج کارمندان از ادارات برای «بهبود کارها، جلوگیری از تورم ادارات و بروکراسی و موثریت کاری» اجرا میشود.
زنان قربانی اصلی تنقیص
یک استاد دانشگاه کابل به افغانستان اینترنشنال گفت که استادان زن «همه» در فهرست تنقیص اند. او گفت: «تمام کارمندان زن، چه استاد و چه کارمندانی که در بخش اداری کار میکردند، همه شان منفک شدند.»
روز سهشنبه نیز منابع به افغانستان اینترنشنال از برکناری بیش از ۲۰۰ استاد و کارمند دانشگاههای خوست، بدخشان و بامیان خبر دادند. به گفته منابع، ۱۲۰ نفر در خوست، ۵۰ نفر در بامیان و ۵۰ نفر در بدخشان از موسسات تحصیلات عالی برکنار شدهاند.
اینجا بیشتر بخوانید: تنقیص بیش از ۲۰۰ استاد و کارمند دانشگاههای خوست، بدخشان و بامیان
سازمان عفو بینالملل روز چهارشنبه با انتشار اعلامیهای خواستار آزادی «فوری و بدون قید و شرط» حمید فرهادی، خبرنگار افغان از زندان طالبان شد.
این سازمان حقوق بشری با ابراز نگرانی عمیق از وضعیت این خبرنگار، هشدار داد که فرهادی در شرایط روحی و روانی نامناسب در زندان بگرام به سر میبرد.
پولیس طالبان در ۱۳ سنبله ۱۴۰۳ حمید فرهادی را در کابل بازداشت کرد. دادگاه این گروه او را به اتهام «تبلیغات علیه نظام» به دلیل گزارشهایش درباره ممنوعیت آموزش دختران و کار زنان، به دو سال زندان محکوم کرده است.
عفو بینالملل اعلام کرد که فرهادی بدون دسترسی به وکیل مدافع محاکمه شده و این روند نقض آشکار حقوق او است.
بر اساس گزارش این سازمان، «طالبان بدون اطلاع یا توضیح قبلی، فرهادی را از زندان پلچرخی به زندان بگرام منتقل کرده است. خانواده او تنها اجازه دارند ماهی یکبار به مدت ۳۰ دقیقه و در حضور یک سرباز طالبان با او ملاقات کنند.»
عفو بینالملل همچنین فاش کرد که فرهادی در طول بازجویی و بازداشت تحت بدرفتاری قرار گرفته و در حبس انفرادی نگهداری شده است. به گفته این سازمان حقوق بشری، این شرایط باعث وخامت شدید سلامت روانی او شده و میتواند عواقب جسمی و روانی جدی برای وی به دنبال داشته باشد.
عفو بینالملل تاکید کرد که بازداشت فرهادی صرفاً به دلیل استفاده صلحآمیز از حق آزادی بیان بوده و او هیچ جرمی مرتکب نشده است. این سازمان از مقامات طالبان خواست که فوراً و بدون قید و شرط او را آزاد کنند.
این سازمان همچنان گفت که طالبان باید تضمین کند که فرهادی در شرایط مطابق با استانداردهای بینالمللی نگهداری میشود و به وکیل و خانوادهاش دسترسی داشته باشد.
حمیدی فرهادی، از روزنامهنگاران شناخته شده است. او در دانشگاه هرات روزنامهنگاری خوانده و سابقه فعالیت در شماری از رسانههای دیگر را نیز داشته است.
