چه کشورهای در حال تخلیه شهروندان خود از ایران و اسرائیل هستند؟
با ادامه نبرد میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، روند تخلیه شهروندان خارجی از منطقه آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
با ادامه نبرد میان جمهوری اسلامی و اسرائیل، روند تخلیه شهروندان خارجی از منطقه آغاز شده و همچنان ادامه دارد.
در حالی که جمهوری اسلامی و اسرائیل وارد هفتمین روز جنگ شدهاند و حریم هوایی هر دو همچنان بسته است، کشورهای مختلف اقدامات گستردهای را برای تخلیه شهروندان خود از اسرائیل و ایران به کار گرفتهاند.
در یک هفته حملات هوایی و موشکی اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی، به کشته شدن صدها نفر، از جمله شماری از فرماندهان ارشد نظامی و وارد آمدن خسارت به بخشهایی از توان هستهای حکومت منجر شده است.
در مقابل، حملات جمهوری اسلامی نیز منجر به کشته شدن شماری از غیرنظامیان در خاک اسرائیل شده است.
خبرگزاری رویترز جمعه ۳۰ جوزا در گزارشی به تدابیر و اقدامات کشورهای مختلف برای خارج کردن شهروندان خود از منطقه جنگی پرداخته است.
استرالیا
پنی ونگ، وزیر خارجه استرالیا، اعلام کرد دولت این کشور بخشی از هزار و ۲۰۰ استرالیایی متقاضی خروج از اسرائیل را از مسیر زمینی تخلیه کرده است.
حدود دو هزار استرالیایی در ایران نیز برای دریافت کمک ثبتنام کردهاند.
اتریش
وزارت خارجه اتریش اعلام کرد ۴۸ نفر از ۲۰۰ اتریشی که با سفارت این کشور در تلآویو تماس گرفته بودند، از اسرائیل یا اردن خارج شدهاند.
همچنین حدود ۱۰۰ اتریشی خواهان ترک ایران هستند.
تاکنون ۴۴ شهروند اتریش و کشورهای عضو اتحادیه اروپا از ایران به ترکیه و ارمنستان منتقل شدهاند.
بلغاریا
دولت بلغاریا اعلام کرد ۱۷ دیپلومات و اعضای خانواده آنها را از ایران به جمهوری آذربایجان منتقل کرده و قرار است آنها را از طریق زمینی و هوایی به کشور بازگرداند.
بخش اداری سفارت بلغاریا در تهران نیز بهطور موقت به باکو منتقل میشود.
چین
سخنگوی وزارت خارجه چین اعلام کرد این کشور بیش از هزار و ۶۰۰ تبعه خود را از ایران و صدها نفر دیگر را از اسرائیل تخلیه کرده است.
رسانههای دولتی تخمین میزنند چند هزار تبعه چینی در ایران ساکن هستند.
جمهوری چک
یانا چرنوخووا، وزیر دفاع جمهوری چک، گفت یک پرواز حامل ۶۶ نفر از شهروندانی که از اسرائیل خارج شده بودند، در نزدیکی پراگ فرود آمده است.
فرانسه
ژان-نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، اعلام کرد پاریس تا پایان هفته، کاروانی زمینی برای انتقال اتباع خود از ایران به مرزهای ترکیه یا ارمنستان، سازماندهی خواهد کرد.
او افزود شهروندان فرانسوی ساکن اسرائیل میتوانند از صبح جمعه ۳۰ جوزا با بس از مرز اردن عبور کنند و از شهر امان با پرواز چارتر به فرانسه بازگردند.
آلمان
وزارت خارجه آلمان اعلام کرد تاکنون ۳۴۵ شهروند این کشور از منطقه خاورمیانه خارج شدهاند.
این افراد با پروازهای چارتر به آلمان منتقل شدهاند.
یونان
وزارت خارجه یونان اعلام کرد ۱۶ شهروند یونانی و خانوادههای آنها را از ایران به آذربایجان منتقل کرده و در حال برنامهریزی برای بازگرداندن آنها به کشور است.
هند
هند اعلام کرد عملیات خود را برای تخلیه شهروندانش از ایران آغاز کرده است.
به گفته وزارت خارجه هند، ۱۱۰ دانشجوی هندی ۲۷ جوزا از شمال ایران به ارمنستان منتقل شدند.
ایتالیا
یک منبع دیپلوماتیک اعلام کرد از میان حدود ۵۰۰ شهروند ایتالیایی مقیم ایران، ۲۹ نفر در تاریخ ۲۸ جوزا با هماهنگی دولت این کشور از ایران خارج شدند.
این منبع همچنین از برنامهریزی یک پرواز چارتر از مصر برای انتقال اتباع ایتالیایی ساکن اسرائیل خبر داد.
جاپان
دولت جاپان از اعزام دو هواپیمای ترابری نظامی به جیبوتی خبر داد تا در صورت تشدید درگیریها، امکان تخلیه سریع شهروندان جاپانی از ایران و اسرائیل فراهم باشد.
در همین حال، سفارتخانههای جاپان در تهران و تلآویو نیز در حال هماهنگی برای انتقال زمینی اتباع این کشور به کشورهای همسایه با استفاده از اتوبوس هستند.
نیوزیلند
نیوزیلند سفارت خود در تهران را بهطور موقت تعطیل کرده و دو کارمند سفارت و خانوادههایشان را از طریق زمینی به آذربایجان منتقل کرده است.
پولند
وزارت خارجه پولند اعلام کرد عملیات تخلیه اتباع این کشور از ایران صبح ۲۹ جوزا با فرود گروهی از شهروندان پولندی در فرودگاه ورشو به پایان رسید.
نخستین گروه از پولندیهای خارجشده از اسرائیل نیز ۲۸ جوزا وارد ورشو شدند. دومین پرواز تخلیه نیز با ۶۵ مسافر از شهر اَمان برنامهریزی شده است.
پرتغال
پرتغال سفارت خود در ایران را بهطور موقت تعطیل کرده و چهار تبعه خود را از طریق آذربایجان منتقل کرده است.
وزارت خارجه پرتغال اعلام کرد ۱۳۰ درخواست برای خروج از اسرائیل دریافت کرده و در حال آماده کردن مقدمات یک پرواز برای تخلیه شهروندان این کشور از اسرائیل است.
صربستان
میروالیوب پتروویچ، سفیر صربستان در اسرائیل، خبر داد ۱۰۰ تبعه صربستانی از طریق مصر از اسرائیل خارج شدهاند.
سیرالئون
وزارت خارجه سیرالئون اعلام کرد ۳۶ تبعه این کشور از ایران به ارمنستان منتقل شدهاند.
اسلواکی
نخستین پرواز تخلیه اسلواکی با ۷۳ نفر، شامل ۲۵ گردشگر و پنج عضو خانواده دیپلوماتهای اسلواکی فعال در تلآویو، ۲۶ جوزا وارد براتیسلاوا شد.
وزارت خارجه اسلواکی همچنین اعلام کرد سفارت خود در تهران را بهطور موقت تعطیل و تمام کارکنان را از ایران خارج خواهد کرد.
کوریای جنوبی
وزارت خارجه کوریای جنوبی اعلام کرد ۱۸ شهروند این کشور به همراه دو عضو خانواده ایرانی آنها از مسیر زمینی از ایران خارج شدهاند.
تایوان
وزارت خارجه تایوان اعلام کرد ۳۶ شهروند تایوانی از طریق مرز زمینی با اردن از اسرائیل خارج شدهاند. همچنین سه تبعه دیگر این کشور نیز از طریق مرز زمینی با ترکیه، ایران را ترک کردهاند.
امریکا
مایک هاکبی، سفیر امریکا در اسرائیل، اعلام کرد ایالات متحده در حال برنامهریزی برای تخلیه شهروندان خود از اسرائیل با هواپیما و کشتیهای تفریحی است.
ویتنام
وزارت خارجه ویتنام اعلام کرد به شهروندان خود در اسرائیل و ایران هشدار داده تا برای تخلیه آماده باشند.
تاکنون ۱۸ شهروند ویتنامی از ایران خارج شدهاند.
ارتش اسرائیل در بیانیهای در روز جمعه، زمانی که این حملات آغاز شد، اعلام کرد که برای اولین بار طرح مخفی و رو به رشد جمهوری اسلامی برای توسعه سلاح هستهای را فاش میکند که تهدیدی برای اسرائیل است.
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر این کشور، سالها اتهامات مشابهی را مطرح میکرد و درباره خطر قریب الوقوع دستیابی ایران به سلاح هستهای هشدار داده است.
با این حال، اسرائیل مدرکی ارائه نکرده است که نشان دهد جمهوری اسلامی به آن اندازه که اکنون ادعا میکند، به بمب هستهای نزدیک شده است.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی سازمان ملل که بازرسی از تاسیسات هستهای ایران را به عهده دارد، گفته که اگرچه نمیتواند تضمین کند برنامه هستهای ایران کاملاً صلحآمیز است، اما «هیچ نشان معتبری» از یک برنامه تسلیحاتی فعال و منسجم در این کشور دیده نمیشود.
چگونه به اینجا رسیدیم؟
پس از خروج امریکا از موافقتنامه برجام که در آن ایران با پنچ عضو شورای امنیت با کنترول برنامه غنیسازیاش در سال ۲۰۱۵ توافق کرده بود، جمهوری اسلامی برنامه هستهای خود را گسترش داد. غنیسازی ۶۰ درصدی زمان دستیابی ایران به اورانیوم کافی برای ساخت سلاح اتمی را کوتاه کرد.
توافق هستهای سال ۲۰۱۵ در ازای لغو تحریمها، محدودیتهای شدیدی را بر فعالیتهای اتمی ایران اعمال کرد. این توافق، ذخایر اورانیوم غنیشده ایران را کاهش داد و تنها مقدار کمی اورانیوم غنیشده تا ۳.۶۷ درصد خلوص برای آن باقی گذاشت که با خلوص تقریباً ۹۰ درصد که برای ساخت سلاح هستهای مناسب است، فاصله زیادی دارد.
ایالات متحده در آن زمان اعلام کرد که هدف اصلی، افزایش زمان مورد نیاز ایران برای تولید مواد شکافتپذیر کافی برای ساخت بمب هستهای، بزرگترین مانع در یک برنامه تسلیحاتی به حداقل یک سال است.
در سال ۲۰۱۸، دونالد ترامپ در طول دوره اول ریاست جمهوری خود، ایالات متحده را از این توافق خارج کرد و تحریمهایی را علیه تهران وضع کرد که فروش نفت این کشور را کاهش داد و اقتصاد آن را تحت فشار قرار داد. در سال ۲۰۱۹، جمهوری اسلامی شروع به نقض محدودیتهای فعالیتهای هستهای خود کرد و سپس فراتر از آن عمل کرد.
ایران در ادامه تمام محدودیتهای کلیدی توافق، از جمله اینکه کجا، با چه دستگاههایی و تا چه سطحی میتواند اورانیوم را غنیسازی کند و چه مقدار مواد میتواند جمعآوری کند، را نقض کرد.
طبق آخرین گزارش فصلی آژانس بینالمللی انرژی اتمی، ذخایر اورانیوم غنیشده ایران که طبق توافق به ۲۰۲.۸ کیلوگرم محدود شده بود، در ماه می ۹.۲ تن تخمین زده شده است.
ایران تا کجا پیش رفته است؟
وضعیت دقیق تأسیسات و مواد هستهای مختلف ایران از زمان حملات اسرائیل مشخص نیست.
طبق معیار نظری آژانس بینالمللی انرژی اتمی، حداقل تا زمان حملات اسرائیل، ایران اورانیوم را تا ۶۰ درصد خلوص غنی میکرد و در آن سطح، در صورت غنیسازی بیشتر، مواد کافی برای ساخت ۹ سلاح هستهای داشت.
تحلیلگران میگویند این بدان معناست که به اصطلاح «زمان گریز» ایران، زمانی که برای تولید اورانیوم کافی در سطح تسلیحاتی برای یک بمب هستهای نیاز دارد، نزدیک به صفر بوده است، احتمالاً چند روز یا کمی بیشتر از یک هفته.
ایران سه تأسیسات غنیسازی فعال داشت: یک تأسیسات روی زمین و یک تأسیسات بزرگتر زیرزمینی در مجتمع نطنز و دیگری که در داخل کوهی در فردو دفن شده است.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کرده است که به نظر میرسد فقط فردو از آسیب در امان مانده است. رافائل گروسی، رئیس این آژانس گفته است که این نیروگاه روی زمین تخریب شده و سانتریفیوژهای غنیسازی اورانیوم در نیروگاه زیرزمینی نطنز احتمالاً به شدت آسیب دیده یا از بین رفته است. این امر حداقل تا حدودی زمان گریز هستهای ایران را طولانیتر کرده است، زیرا اگر سانتریفیوژی فعال باشد، تعداد بسیار کمتری از آنها فعال هستند. وضعیت ذخایر اورانیوم غنیشده آن نیز مشخص نیست.
ایران چقدر سریع میتواند به سمت ساخت بمب حرکت کند؟
گذشته از غنیسازی اورانیوم، این سوال مطرح است که اگر ایران بخواهد، چقدر طول میکشد تا بقیه سلاح هستهای را تولید کند و احتمالاً آن را به اندازهای کوچک کند که بتوان آن را در یک سیستم پرتاب مانند موشک بالستیک قرار داد. تخمین این موضوع بسیار دشوارتر است زیرا مشخص نیست ایران چقدر دانش دارد.
تخمینها در مورد اینکه ایران برای ساخت سلاح هستهای به چه مدت زمان نیاز دارد، عموماً بین ماهها تا حدود یک سال متغیر است.
گروسی روز سهشنبه در پاسخ به این سوال که تولید بمب توسط ایران چقدر طول میکشید، به سیانان گفت: «قطعاً برای فردا نبود... فکر نمیکنم مسئله سالها باشد.»
و آیا چنین خواهد شد؟
آژانسهای اطلاعاتی ایالات متحده و آژانس بینالمللی انرژی اتمی معتقدند که ایران یک برنامه هماهنگ تسلیحات هستهای داشته که در سال ۲۰۰۳ آن را متوقف کرده است. آژانس بینالمللی انرژی اتمی در گزارش سال ۲۰۱۵ خود اعلام کرد که ایران روی جنبههایی از تسلیحاتیسازی کار میکرده و برخی از کارها تا اواخر سال ۲۰۰۹ ادامه داشته است. گروسی این ماه گفت که آخرین یافتههای آن هنوز هم به طور کلی با این موضوع مطابقت دارد.
ایران داشتن برنامه تسلیحات هستهای را انکار میکند، اگرچه علی خامنهای، رهبر جمهوری اسلامی گفته است که اگر بخواهد، رهبران جهان «نمیتوانند ما را متوقف کنند».
آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کرده است که در مورد اظهارات مقامات ارشد سابق در مورد توانایی ایران در ساخت بمب نگرانیهایی دارد.
دیپلوماتها گفتند که این اظهارات شامل مصاحبه تلویزیونی علی اکبر صالحی، رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران، نیز میشود که در آن او تولید سلاح هستهای را به ساخت ماشین تشبیه کرد و گفت ایران میداند چگونه تمام قطعات مورد نیاز را بسازد.
در نتیجه توقف اجرای مفاد توافق هستهای سال ۲۰۱۵ توسط ایران، آژانس بینالمللی انرژی اتمی دیگر نمیتواند به طور کامل بر تولید و موجودی سانتریفیوژهای ایران نظارت کند و دیگر نمیتواند بازرسیهای سرزده انجام دهد. این امر گمانهزنیهایی را در مورد اینکه آیا ایران ممکن است یک سایت غنیسازی مخفی راهاندازی کرده باشد، برانگیخته است، اما هیچ نشانهای قطعی از وجود چنین سایتی وجود ندارد.
